Yedi Yıl Savaşı üstüne savaşların yaşandığı anı anlatan bir yazı hazırladık. Napolyon Bonapart'ın "şaheser" olarak nitelendireceği bir savaşta, zekice taktikler ve iyi eğitilmiş inançlı askerler, büyük bir Avusturya ordusunu püskürttü. Friedrich, bu savaşın sonunda savaş tarihinin gelmiş geçmiş en büyük komutanları arasına adını yazdırmıştı.
Avrupa'nın en iyi ordusu olan üstün Prusya askerleri gece boyunca aralık ayının buz gibi karanlığında kaderle olan buluşmalarına doğru yürüyorlardı. Önlerinde düşman Avusturyalıların Silezya Breslau'daki ordugahı vardı. İki gün önce Prusya lideri Büyük Friedrich Parchwitz'deki açık hava karargahında ordusuna seslenmişti.
Bu girişimin tehlikelerini gayet iyi biliyorum, ancak şu durumda ya fethedeceğim, ya öleceğim. Eğer yenilirsek her şeyi kaybederiz. Unutmayınız ki beyler, kendi onurumuz için, evlerimizi korumak için, karılarımız ve çocuklarımız için savaşacağız.
Büyük Friedrich
Yedi Yıl Savaşı
Şimdi, 5 Aralık 1757 sabahında kış şafağının cılız ışıkları, tarihin en ünlü savaşlarından birine sahne olacak dümdüz ovayı aydınlatıyordu. Friedrich üşümeye başlayan askerlerine moral verdi. "Biraz sabır beyler" dedi. "Bugün zaten biraz fazla sıcak geçecek."
O soğuk aralık günü Prusya'nın savaşmaya hazır olması bile şaşırtıcıydı. Daha sonra Yedi Yıl Savaşı diye adlandırılacak olan çarpışmalar bir buçuk yıldır sürüyordu ve daha bir ay önce Prusya, Saksonya'daki Rossbach Muharebesi'nde birleşik Fransız ve Sakson ordularını yenmişti. Prusya'nın savaştaki müttefiki olan İngiltere de Fransa, Avusturya, İsveç, Rusya ve Saksonya'dan oluşan düşmanlar ittifakı da Friedrich'in kış boyunca savaşmaya ara vereceğini düşünmüşlerdi.
Ancak II. Friedrich böyle bir yol izlemenin tehlikelerini biliyordu. Rossbach zaferi sayesinde batı kanadını güvenceye almıştı. Aynı zamanda, bütün Avrupa'ya Fransız ordusunun kağıttan bir kaplan olduğunu göstermiş ve onların yenilmezlik namını ellerinden kesin olarak almıştı. Ancak doğuda Avusturya güçleri harekete geçmişti. Şimdi durmak zamanı değildi.
Avusturyalılar 4 Aralık günü topçularını Breslau'da (Bugün Polonya'daki Wrolaw) bırakarak Schweidnitz Irmağı'nı geçtiler ve batı yakasında mevzilendiler. Savaşa iki hat haline dizilmiş 70000 askerle giriyorlardı. Süvarilerin yarısı sağ tarafta Guckerwitz'de, diğer yarısı da sol tarafta, Sagschütz'deydi. Prusya ordusuysa 36000 askerden oluşuyordu.
Askerlerinin tam da bu arazide eğitilmiş olmaları Friedrich'in lehineydi. Hem komutan hem de adamları savaşacakları araziyi çok iyi biliyorlardı. Friedrich'in savaştaki ilkesi "şimşek ve gök gürültüsü gibi düşmanın üstüne atılmakta". Hedefi toprak kazanmaktan çok, orduları yenerek ortadan kaldırmaktı ve kullandığı yöntem de en hızlı ve çevik bir hareketle düşmanı noktasından vurmaktı.
Çapraz Saldırı Düzeni
Avusturya ordusunun büyük sayısal üstünlüğü karşısında Friedrich en sevdiği taktik olan "çapraz saldırı düzeninden" yararlanmaya karar verdi. Bu taktik, küçük bir birlikte saldırıyormuş gibi yapıp düşman güçlerini bir kanada çektikten sonra, saldırıyı zayıf kalan diğer taraftan gerçekleştirmek şeklindeydi. Friedrich, "yan taraftan saldırıya uğrayan 100000 kişilik bir ordunun 30000 kişi tarafından çok kısa bir sürede bozguna uğratılabileceğini" öne sürüyordu. Dahası, "Eğer yenilirseniz bu ordunuzun yalnızca bir kısmıdır ve kalan dörtte üçü, çekilirken sizi korumak üzere hala hazır beklemektedir" diyordu.
Friedrich bütün Avusturya savunma hattını karşısında görebilecek bir noktaya varıp mevzilendikten sonra, süvari muhafızlar ve piyadelerden oluşan küçük bir birliği önden, Avusturya ordusunun sağ kanadı üstüne gönderdi. Bu bölgedeki Avusturyalı komutan Kont Lucchessi Prusyalıların asıl saldırısının bu yönden geldiğini varsayarak alelacele destek birlik istedi. Avusturyalıların yedek süvari birliği ile sol kanattaki bazı atlar yardıma gönderildi.
Bu arada Friedrich'in ordusu alçak tepelerin arkasından güneye ilerledi ve Avusturyalıların sol kanadına doğru saldırıya geçmeye hazırlandı. Prusya ordusunun büyük bölümü tepelerin ardında gözden kaybolduğunda, Avusturyalı komutanlar Lorraine Prensi Charles ve Mareşal Daun, Friedrich'in geri çekildiğini sandılar. Mareşal "Prusyalılar gidiyor!" diye bağırdı. "Sakın engel olmayın!"
Öğleyi az geçe Prusya Ordusu tüm gücüyle Avusturyalıların şaşkın ve zayıflamış sol kanadına hücum etti. Çarpışma uzun ve kanlı oldu. Birinci saatin sonunda Luethen köyüne doğru uzanan ova önde kaçmaya çalışan Avusturyalılar ve onları kovalayan Prusya süvarileri, arkada piyadeler ve ağır topçularla dolmuştu.
Sol kanat devreye giriyor
Dağınık Avusturya birlikleri Leuthen'e doğru kaçarak sıkıştılar ve orada iki ordu, 30 ila 100 adam derinliğinde bir cephede karşı karşıya geldiler. Prusyalı General Tempelhoff, "Ölümcül bir çarpışma başladı" diye yazar."'Düşman çaresizlik içinde direniyor; birbiri ardına saldıran birlikler başarılı olamıyordu." Friedrich sonunda tüfek menzilinin dışında tuttuğu sol kanadını da çarpışmaya soktu. Öğleden sonra 16:00'da Avusturyalılar Leuthen'de çıkarılmıştı. Gece olurken Avusturyalı askerler dağılıp düzensiz bir şekilde geri çekilmeye başladılar.
Yayılıp mevzilenmiş bir düşmana karşı çok iyi talimli askerlerce uygulanan Friedrich'in "çapraz saldırı düzeni" büyük başarı kazanmıştı. Büyük tarihçiler Prusya güçlerinin azim ve kararlılığını ve topçusunu son derece disiplinli bir biçimde kullanmalarını över; Friedrich'in bir komutan olarak, arazinin koşullarını kendi lehine kullanma konusundaki dehasını takdir ederler. Leuthen Çarpışması'nda Avusturyalılar toplam 22000 ölü verdiler, 12000 asker tutsak edildi; Prusya ise yalnızca 6000 ölü ve yararlı verdi.
O gece Prusya askerleri Breslau'ya doğru ilerlerken Almanca bir ilahi söyleyerek moralleri yüksek tuttular. Prusya kendi sınırlarını başarıyla korumuş, 1740'tan beri topraklarına katma savaşı verdiği Silezya'yı geri almış ve ilk kez Avrupa'nın en büyük askeri gücü olarak ortaya çıkmıştı.
Büyük Friedrich savaşlar tarihinde büyük ün kazanmış bir hükümdardır. Napolyon daha sonra "Leuthen Çarpışması bir hareket, manevra ve kararlılık şaheseridir" diyecekti. "Tek başına Friedrich'i ölümsüz kılmaya ve adını tarihin gelmiş geçmiş en büyük komutanlarının arasına yazdırmaya yeter."
Friedrich'e neden "Büyük" dendi?
1740-1786 arasında Almanya'nın kuzey doğusundaki Prusya devletinde hüküm süren II. Friedrich bütçe fazlası olan, etkin bir biçimde yönetilen bir devleti ve son derece eğitimli bir orduyu devralmıştı. Bu ordu, Friedrich'in Avusturya'nın zayıf düşmesinden yararlanarak Silezya'yı işgal etmesiyle başlayan Avusturya Veraset Savaşları (1740-1748) süresince gücünü ispat edecekti.
Friedrich 1745'te savaştan çekildi ve Avusturya'yla yapılan barış antlaşması çerçevesinde Silezya ve Gratz Prusya'ya verildi. Böylelikle Prusya bir anda 41500 kilometrekare toprak kazanmış oldu ve artık "Büyük" lakabıyla anılan Friedrich'in uyrukları 1 milyon kişi arttı. Friedrich tam bir Aydınlanma Dönemi hükümdarıydı. Hafif kamburdu ve giyimine özen göstermezdi, ancak çok iyi bir asker, ayrıca kültürlü ve eğitimli bir adamdı. Çocukken babası I. Friedrich Wilhelm Fransız sanatına ve edebiyatına olan merakından dolayı halkın önünde onunla sık sık alay ederdi. Ama o direndi, ustada flüt çalmayı öğrendi ve özellikle askeri marşlar besteledi. Bir de devrinin tarihini yazdı.
Prusya mutlak monarşiyle yönetiliyordu ama Friedrich ilerici bir hükümdardı. Fransız filozof Voltaire'in arkadaşıydı. Voltaire onun liberal reformlarını övdü. Friedrich, tıpkı etkisi altında kaldığı Fransız düşünürler gibi, dine karşı kayıtsız kalarak ibadet özgürlüğüne izin verdi.
Friedrich devrinde basın özgürlüğü yaygınlaşarak işkence kaldırıldı. Kanal ve yol yapımına verdiği desteklerle ekonomi güçlendi. Yoksullar bizzat kendi gözetimi altında yüzlerce imarethane yaptırdığı için ona şükran duyuyorlardı.
Prusya Ordusu Nasıl Eğitildi?
Büyük Friedrich'in askerlerinin durumunu pek beğendiği söylenemezdi. Onları sıkı disiplinle talim ettirilmesi ve düşünmelerine izin verilmemesi gereken aylaklar olarak görüyordu. Bir seferinde "Eğer askerlerimin düşünmelerine izin verilseydi, orduda kimse kalmazdı" demişti.
Prusya ordusunda bir askerin eğitiminin en önemli kısmı moral depolamak, ona aidiyet duygusu aşılamaktı. Kendi birliğinin bütün diğerlerinden üstün olduğuna inandırılmalıydı. "Subayların zaman zaman onu çok büyük tehlikelere yöneltmeleri gerekeceğine göre, düşmandan çok subaylarından korkmalıydı". Her ulusun ordusunun en az yarısının yabancı paralı askerlerden oluştuğu bir çağda, vatandaşlık duygularına seslenmenin pek yararı yoktu.
Friedrich, "Çavuş Kral" lakabıyla anılan babası Friedrich Wilhelm'den bitmez tükenmez zorlu talimlere dayalı askeri eğitim yöntemleri öğrenmişti. Kendisinin ise en büyük atkısı süvarileri geliştirmek oldu. 1740'ta tahta çıktığında bu birlikler hızlı manevra yapamıyorlardı, ancak Friedrich on yıl içinde kendi ordusunu Avrupa'nın en iyi atlı gücüne dönüştürmeyi başardı.
Bu değişimin başlıca nedeni II. Friedrich'in her askerin bir birliğe katılmadan önce mutlaka sıkı bir binicilik eğitiminden geçip kılıç kullanma sanatını da öğrenmiş olmasında ısrar etmesiydi. Aynı zamanda çok etkili bir yöntem olan, süvarilere atlı topçuların eşlik edip toplu hücumda önden gitmeleri uygulamasını da akıl etmişti.
İlginçtir ki, Friedrich tarihin tanıdığı en büyük komutanlardan biri olmasına rağmen savaş yanlısı biri değildi. Bir seferinde askerleri için "Eğer fetihler yenenler açısından da yenilenler için olduğu gibi ölümcül olmasaydı, insan bunlar gibi askerlerle dünyayı ele geçirebilirdi" demişti. Yalnızca elindeki "savaşa hazır askerleri, dolu hazinesi ve hareketli mizacından dolayı" 1740'ta Silezya'ya saldırmış olduğunu kabul etse de, daha sonra Voltaire'e "Savaşı kınamakla yetinmemeli, tıpkı bir doktorun ateşi düşürdüğü gibi, onu ortadan kaldırmalıyız" diyecekti.
Yedi Yıl Savaşı'nın Nedenleri
1756'dan 1763'e dek süren Yedi Yıl Savaşı Avrupa'nın ötesinde, iki uzak bölgeye daha sıçramıştı. Kuzey Amerika'da ve Hindistan'da da Fransa ile, Prusya'nın müttefiki İngiltere karşı karşıya gelmişti. Fransa'nın Avrupa'da savaşa katılmasını fırsat bilen İngiltere denizlerin kontrolü için Fransa'yla uzun zamandır aralarında devam eden rekabeti lehine sonuçlandırmak ve dolayısıyla dünyanın en büyük sömürgeci ve ticari gücü olmanın getireceği servet akışını elde etmek istiyordu.
Savaş Avrupa'da, Büyük Friedrich'in on yıl önce Silezya'ya saldırışının sonucu olarak başladı. Prusya'nın artan gücünden çekinen Fransa, Rusya, Avusturya, İsveç ve Saksonya Friedrcih'e haddini bildirmek üzere güç birliği yaptılar.
1748 Aix-la-Chapelle Antlaşması'yla son bulacak olan Avusturya Veraset Savaşları sırasında İngiltere, Prusya ile Fransa'ya karşı Avusturya'yla ittifak kurdu. Ancak, izleyen yedi yıl içinde ittifaklar tersine dönecekti.
Rusya'yla birlikte Prusya'nın kıtanın kaderini etkileyecek güce erişmesi, Avrupa'daki güç dengesini değiştirdi. Prusya, Avusturya karşısındaki en büyük tehdit olarak Fransa'nın yerini aldı ve Avusturya da mecbur kalıp daha yakın zamanda düşmanı olan Fransa'nın yardımına başvurdu. Silezya'nın kaderini umursamayan ve Avusturya'ya iadesi için ne para ne de asker vermeyi istemeyen İngiltere de memnuniyetle Fransa'ya karşı Prusya'yla birlik oldu.
Savaşın gerisindeki asıl neden Avrupa'da Fransa, Avusturya ve Prusya arasındaki üstünlük mücadelesiydi. Bu sırada kendisine karşı birlik olan güçlerin Prusya'ya saldırmaya hazırlandığından korkan Büyük Friedrich, ilk saldırıyı kendisi yapmaya karar verdi ve 29 Ağustos 1756'de Prusya'nın Saksonya'yı işgal etmesiyle savaş başladı.
Yedi Yıl Savaşı'nda Kazanan ve Kaybedenler
Yedi Yıl Savaşı'nı sona erdiren çeşitli antlaşmalar, Prusya'nın "büyük güç" konumuna yükselmesini ve İngiltere'nin Kuzey Amerika ile Hindistan'daki uçsuz bucaksız toprakları sayesinde modern çağların en büyük sömürgeci gücü haline gelmesini sağladı.
1762'de Avrupa'daki savaş Prusya'nın bütçesini zorluyor, doğuda orduları Rusya ile İsveç karşısında geriliyordu. Büyük Friedrich, Rusya'nın yeni hükümdarı II. Petro Prusya karşıtı ittifakı terk edince iki kuzeyli güçle barış yaptı. Böylece Rusya ile İsveç'in savaştan çekilmesiyle Avusturya çok zayıf duruma düştü ve Silezya'nın geri alınamayacağını kabul etti.
Artık genel bir barış olasılığı doğmuştu ve Şubat 1763 tarihinde Hubertusburg Antlaşması'yla Prusya'nın Silezya üzerindeki hakimiyetini tanındı. Büyük Friedrich Avustura Arşidüşesi Maria Theresia'nın oğlu Joseph'in, hemen hemen anlamsız bir unvan olan Kutsal Roma-Germen imparatorluğuna adaylığına destek sözü verecek barış yolunu açtı.
Kazanılan zafer Prusya'nın Alman prenslikleri arasından sıyrılarak yükselmesini ve bir yüzyıl sonra Alman Birliği'nin kuruluşu sırasında öncü rol üstlenmesini sağladı. Büyüj Rossbach ve Leuthen Çarpışmaları'nın anıları Napolyon'un Avrupa'da iktidara yükseldiği en kara günlerde bile unutulmayarak Almanların birlik arzularını besledi, sonraki kuşaklarda Alman vatanseverliğinin esin kaynağı oldu.
Geriye dönüp bakıldığında, bu iki zaferin, Avrupa ülkelerinin ilişkilerinde yüz yıllardır yaşanan geleneksel İngiliz – Fransız rekabetinin yerini, bu tarihten itibaren kıtanın hakimi olmak için Almanya ile Fransa arasında yaşanacak çekişmeye bırakmasına ve böylece Avrupa tarihinde yeni bir dönemin açılmasına yol açan ilk adımlar olduğu görüldü.
Yedi Yıl Savaşı'nın En Önemli Muharebeleri
Rossbach Muharebesi (1757)
Büyük Friedrich liderliğindeki Prusya Krallığı'nın Fransız ve Avusturya kuvvetlerine karşı kazandığı kesin zafer. Prusya askeri taktiklerinin etkinliğini göstermiş ve Prusya'nın savaştaki konumunu güçlendirmiştir.
Plassey Muharebesi (1757)
İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'nin Bengal Nawab'ını ve Fransız müttefiklerini mağlup ettiği, savaşın Hindistan tiyatrosundaki önemli bir muharebe. Bu zafer İngilizlerin Bengal üzerinde kontrol kurmasını sağlamış ve Hindistan'daki İngiliz hakimiyetinin başlangıcı olmuştur.
Quebec Muharebesi (1759)
Kuzey Amerika'da General James Wolfe komutasındaki İngiliz kuvvetlerinin Quebec şehrini Fransızlardan başarıyla ele geçirdiği önemli bir savaş. Bu zafer sonuçta İngilizlerin Yeni Fransa'yı fethetmesine yol açtı ve Kanada'nın geleceğini şekillendirdi.
Minden Muharebesi (1759)
Avrupa cephesinde bir İngiliz-Alman ordusunun bir Fransız kuvvetini mağlup ettiği önemli bir muharebe. Savaş, zaferin kazanılmasına yardımcı olan "Minden Yaylım Ateşi" olarak bilinen bir İngiliz piyade taktiğinin başarılı bir şekilde kullanılmasıyla dikkat çekmektedir.
Kunersdorf Muharebesi (1759)
Prusya ile Rus-Avusturya koalisyonu arasında yapılan bu savaş, Büyük Friedrich'in kuvvetleri için pahalıya mal olan bir yenilgiyle sonuçlandı. Prusya için bir gerileme olsa da, Friedrich toparlanmayı ve savaşa devam etmeyi başardı.
Plasencia Muharebesi (1762)
Savaşın İspanya tiyatrosunda, İngiliz ve Portekiz kuvvetlerinin Plasencia kasabasını Fransızlardan başarıyla ele geçirdiği önemli bir muharebe. Bu zafer İngilizlerin savaştaki nihai zaferine katkıda bulunmuş ve Paris Antlaşması görüşmelerini etkilemiştir.
Wandiwash Muharebesi (1760)
Hindistan tiyatrosunda İngiliz Doğu Hindistan Şirketi'nin Fransızları ve Hintli müttefiklerini kesin bir yenilgiye uğrattığı büyük bir savaş. İngiliz zaferi Güney Hindistan üzerindeki kontrollerini sağlamlaştırmış ve bölgedeki Fransız etkisini zayıflatmıştır.
Yedi Yıl Savaşı'nın En Önemli Askeri Karakterleri
Büyük Friedrich (Prusya Kralı)
Stratejik dehası ve askeri reformlarıyla tanınan Büyük Friedrich, Prusya'nın Avusturya, Fransa ve Rusya'nın birleşik güçlerine karşı savunmasında merkezi bir rol oynadı. Liderliği ve taktiksel yenilikleri ona dönemin en büyük askeri komutanlarından biri olarak ün kazandırdı.
Yaşlı William Pitt (Britanya Başbakanı)
Kendisi askeri bir komutan olmasa da, Pitt'in liderliği ve İngiliz savaş çabalarına verdiği destek zaferlerin kazanılmasında etkili oldu. Kaynakların donanmaya odaklanması ve Prusya'nın düşmanlarına karşı desteklenmesi gibi kilit stratejileri hayata geçirdi.
Marquis de Montcalm (Fransız General)
Montcalm, Kuzey Amerika'daki Fransız kuvvetlerine komuta etti ve Fort William Henry Muharebesi ve Quebec Muharebesi de dahil olmak üzere birçok önemli savaşta yer aldı. Nihai yenilgisine rağmen Montcalm çatışma sırasında askeri beceri ve liderlik sergilemiştir.
James Wolfe (İngiliz General)
Wolfe, 1759'da Quebec'in başarılı bir şekilde ele geçirilmesi sırasında İngiliz kuvvetlerine liderlik etti ve bu savaşta çok önemli bir an oldu. Savaş sırasında hayatını kaybetmesine rağmen taktiksel karar verme yeteneği ve kararlılığı İngiliz zaferine katkıda bulunmuştur.
Brunswickli Ferdinand (Müttefik Kuvvetler Komutanı)
Müttefik kuvvetlerin (öncelikle İngiliz ve Hanover birlikleri) komutanı olarak Ferdinand, savaşın Avrupa tiyatrosunda çok önemli bir rol oynadı. Askeri becerileri ve kuvvetlerin koordinasyonu, Minden Muharebesi de dahil olmak üzere birçok zaferde etkili olmuştur.
Rusya İmparatoriçesi Elizabeth
Şahsen orduları yönetmemiş olsa da, İmparatoriçe Elizabeth'in Rus kuvvetlerini savaşa sokma kararı güç dengesini önemli ölçüde etkilemiştir. Kont Peter von Rumyantsev gibi önemli generallerin komutasındaki Rus ordusu, Doğu Avrupa'da savaşın sonucunun şekillenmesinde çok önemli bir rol oynamıştır.
Marquis de Lafayette (Fransız Subay)
Genç bir Fransız soylusu olan Lafayette, savaşın ilerleyen safhalarında Fransız ordusunda subay olarak görev yaptı. O dönemde önemli bir askeri karakter olmasa da Lafayette değerli bir deneyim kazanmış ve daha sonra Amerikan Bağımsızlık Savaşı'nda kilit bir rol oynamıştır.
Yedi Yıl Savaşı Hakkında Sık Sorulanlar
Yedi Yıl Savaşı'nda kimler savaştı?
Yedi Yıl Savaşı, Avrupalı güçler arasında 1756'dan 1763'e kadar süren geniş kapsamlı bir çatışmaydı. Fransa, Avusturya, Saksonya, İsveç ve Rusya bir tarafta yer alırken, Prusya, Hannover ve Büyük Britanya diğer tarafta savaştı. Savaş aynı zamanda Büyük Britanya ve Fransa arasında denizaşırı sömürge mücadelelerini de içeriyordu.
Yedi Yıl Savaşı'na ne sebep oldu?
Yedi Yıl Savaşı, Avusturya Habsburgları'nın Prusya Kralı Büyük Friedrich tarafından ellerinden alınan Silezya eyaletini geri alma girişiminin bir sonucudur. Büyük Britanya ve Fransa arasında Kuzey Amerika ve Hindistan'ın kontrolü için denizaşırı sömürge mücadeleleri de savaşın nedenlerinden biriydi.
Yedi Yıl Savaşı hangi anlaşmalarla sona erdi?
Yedi Yıl Savaşı'nı sona erdiren antlaşmalar, 10 Şubat 1763 tarihinde Büyük Britanya, Hanover, Fransa ve İspanya arasında imzalanan ve Portekiz'in de dahil olduğu açıkça anlaşılan Paris Antlaşması ile 15 Şubat 1763 tarihinde Avusturya, Prusya ve Saksonya arasında imzalanan Hubertusburg Antlaşması'dır.
Kaynaklar: