İlk denizaltıyı tasarlayıp yapan Hollandalı Cornelius Drebbel'in adı tarihte hiçbir zaman fazla duyulmadı. Ancak parlak zekası ve doğal güçler ile kimyasal süreçleri kavrayışındaki ustalığı onun 17. yüzyılın en üretken ve tanınmış mucitleri arasında sayılmasını haklı kılar.
Cornelius Drebbel kimdir?
Cornelius Drebbel, Hollanda'nın (o zamanlar Felemenk Cumhuriyeti'ydi) Alkmaar kentinde varlıklı bir çiftçinin oğlu olarak dünyaya geldi. Çok az resmi eğitim gördü. 20 yaşında Hollandalı ressam, gravürcü ve yayıncı Hendrick Goltzius'un (1555-1617) Harlem'deki işliğinde çırak olarak çalışmaya başladı. Çıraklık döneminde Drebbel, gravürcülükten çok daha fazlasını öğrenme şansı buldu. Simyanın inceliklerini öğrendi ve tüm yaşamı boyunca çalışmaları, bu alanın dört ögesi tarafından belirlendi: Toprak, hava, su ve ateş.
Drebbel 1598'de Alkmaar'a geri dönerek çok yönlü icatlar yaratmaya başladı. 1604 yılında, ona ün sağlayacak buluşunu sergiledi. Bu, Perpetuum Mobile (Sürekli Devinim) adını verdiği, göz kamaştırıcı bir gökbilim saatiydi. Patent hakkı için yaptığı başvuruda, Drebbel aygıtın görünür bir güç kaynağı olmaksızın yıllar boyunca çalışabileceğini belirtiyordu.
Perpetuum Mobile, saati, günü, tarihi, Ay'ın evrelerini, Güneş ile gezegenlerin bulunduğu konumları gösterebiliyordu. Bu ilginç aygıt gücünü, hava basıncında ve sıcaklıkta görülen değişikliklerden alıyordu. Cornelis Drebbel, elbette bu olgunun farkındaydı ama, Perpetuum Mobile etrafında yaratılan mistik havadan gayet hoşnuttu. 1604 yılında Drebbel aygıtını Kral I. James'e (1566-1625) göstermesi için İngiltere'ye çağrıldı. Bu ilginç saatle ilgili haberler yayıldıkça, Drebbel'in ünü de yaygınlaştı ve buluşunu sergilemesi amacıyla Avrupa'dan davetler almaya başladı.
1604'ten ölümüne kadar Drebbel, yeni ya da geliştirilmiş pek çok buluşunu sergiledi. Bunların arasında, kırmızı boya yapımında başvurulan bir işlem de vardı. Bu teknoloji, Drebbel'in ölümünden sonra da uzun yıllar kullanıldı. Drebbel bunun yanında, termostatlı bir kazan (bilinen ilk kendinden kontrollü sistem); Hollanda ordusu için seyyar bir fırın; Londra'daki Westminster Hall'de sergilediği belirtilen bir tür havalandırma sistemi ve bir otomatik kuluçka makinesi geliştirdi. Ayrıca ilkel ama yine de çok önemli bir termometre icat etti.
Dünyanın ilk denizaltısı
Cornelius Drebbel ışık ve merceklerle de deneyler yaptı. Bu deneyler sonucunda, projektörün ilk biçimini ve ilk kullanılabilir mikroskoplardan birini geliştirdi. Her iki aygıtta da, kendi tasarımı olan bir makineyle ürettiği mercekleri kullandı. Drebbel'in mikroskobu, daha öncekilere göre gözle görülür biçimde gelişmiş özellikler taşıyordu ve mikroskobi alanında önemli bir ilerlemeydi.
Ama Drebbel'in en büyük başarısı, günümüzde ününü borçlu olduğu bir buluşu tasarlayıp yapması ve denemesiydi: Dünyanın ilk denizaltısı. Ne yazık ki, Drebbel'in bu buluşunun günümüze kadar gelebilen, tatmin edici bir çizimi bulunmamaktadır. Yine de, denizaltının nasıl yapılmış olabileceğine ilişkin, çağdaş bir gözle yapılan, yakın tahminler ve hesaplamalar bulunmaktadır. 1620 ve 1624 arasında Drebbel, İngiliz Kraliyet Donanması için çalıştığı sırada, denizaltının üç ayrı biçimini yaptı. Üçünü de Londra'da, Thames Irmağı'nda denedi. Tanık kayıtlarına göre denizaltılar yüzeyin 4-5 metre altında saatlerce kalabiliyordu.
Bu denizaltılarda bulunan domuz derisinden yapılmış çok büyük keseler gerektiğinde suyla doldurulup boşaltılıyor, böylece aracın su altına inmesi ya da yukarıya çıkması sağlanıyordu. Ahşaptan yapılma, çift gövdeli denizaltıda, içinde küreklerin çıkabildiği ve sızdırmazlığı deriyle kaplanarak sağlanmış delikler bulunuyordu. Üçüncü ve en büyük tekne, 12'si kürekçi olmak üzere 16 kişi alabiliyordu. Teknenin gövdesi, su geçirmezlik sağlaması için yağlanmış deriyle kaplanmıştı. Kimi kayıtlarda, teknede kürekçilerin hava alabilmesi için uzun borular bulunduğu öne sürülmüştür. Öte yandan, Drebbel'in potasyum nitratı ısıtarak, kimyasal tepkime sonucu oksijen ürettiğine ilişkine kanıtlar da vardı.
Cornelis Drebbel, bu ilk denizaltının savaşta kullanılması için İngiliz Kraliyet Donanması'nı ikna etmeye çalıştı. Kraliyet ailesiyle olan ilişkilerine rağmen, donanma bu öneriyle ilgilenmedi. Denizaltıların askeri amaçla kullanılabilmeleri için, aradan 150 yıl geçmesi gerekecekti.
Termoskobu bulması
Cornelis Drebbel'in en önemli buluşlarından biri termometreydi. Lakin bu aygıtın yapımı cam boru içindeki sıkıştırılmış havanın genleşmesi ve daralması ilkesine dayanmıyordu.
Drebbel'in buluşu tam anlamıyla bir termoskop idi. Termoskop, ölçüme yardımcı olacak bir ölçek olmadan sıcaklığa ilişkin fikir veren bir aygıttı. Yaklaşık aynı zamanlarda en az üç deneyci, hava termoskopları üretmişlerdi. Ancak Drebbel'inkini onlardan ayıran özellik, bunu termostatik aygıtların kontrolünde kullanılabilmesiydi. Drebbel'in buluşu, sonraki bilim insanları üstünde büyük etki yaptı.
Günümüzde kullanılan cam hazneli sıvılı termometreyi icat eden bilim insanı Daniel Gabriel Fahrenheit'tır (1686-1736). Fahrenheit ayrıca, sabit ortamlar aracılığıyla tanımlanan ilk hatasız sıcaklık ölçeğini buldu. Bu ortamlardan biri tuzlu buz suyu, öbürüyse karısının koltuk altıydı. 18. ve 19. yüzyıllarda hassas termometrelerin kullanılması, bilim insanlarının maddelerin davranışlarını daha iyi anlamalarını sağlarken enerji kavramının gelişimine de katkıda bulundu.
Cornelius Drebbel hakkında sık sorulanlar
Cornelius Drebbel'in ilk icatlarından bazıları nelerdi?
Drebbel'in ilk icatları arasında bir termometre, kuluçkalık yumurtalar için bir kuluçka makinesi ve bir sürekli hareket makinesi vardı. Ayrıca yiyecekleri daha eşit pişirmek için ısıtılmış hava kullanan yeni bir fırın türü icat etti.
Drebbel'in optiğe katkısı ne olmuştur?
Drebbel mercekler üzerine yaptığı çalışmalarla, özellikle de 1619'da inşa ettiği ilk bileşik mikroskobu icat etmesiyle tanınır. Ayrıca teleskopların tasarımını geliştirmiş ve camera obscura olarak bilinen bir cihaz yaratmıştır.
Drebbel'in denizaltısı nasıl çalışıyordu?
Drebbel'in 17. yüzyılın başlarında inşa ettiği denizaltı, küreklerle hareket ediyordu ve mürettebatın su altında nefes almasını sağlayan bir hava tüpleri sistemi içeriyordu. Ahşaptan yapılmıştı ve su geçirmez olması için deriyle kaplanmıştı.
Drebbel başka hangi icatları yarattı?
Optik ve denizaltı tasarımı alanındaki çalışmalarına ek olarak Drebbel, kendi kendini düzenleyen bir fırın, sürekli hareket eden bir saat ve su akışını kullanarak zamanı ölçen bir cihaz da icat etti.
Drebbel'in bilim ve teknoloji üzerindeki etkisi nedir?
Drebbel'in optik ve denizaltı tasarımı alanındaki çalışmaları kendi dönemleri için çığır açıcı nitelikteydi ve fizik, mühendislik ve navigasyon alanlarının ilerlemesine yardımcı oldu. Buluşları aynı zamanda bu alanlarda gelecekteki yenilikler için de zemin hazırladı.
Kaynaklar: