Mars büyüleyici bir gezegendir. İnsanların Ay'dan sonra bizzat ayak bastıkları bir sonraki gezegen Mars olacak. Bilim adamları şu anda Curiosity gibi robotik sondalarla ve Mars yörüngesindeki uydularla gezegenin yüzeyini inceliyor. Plan nihayetinde bir grup astronotu Mars'a indirmektir. İlk görevleri gezegen hakkında daha fazla bilgi edinmeyi amaçlayan bilimsel keşifler yapmak olacak.
Mars kolonistleri gezegeni incelemek ve doğal kaynaklarını kullanmak için burada uzun süreli yaşayacaklar. Bu durum ilk Marslı ailelerin kurulmasıyla sonuçlanabilir. Mars birkaç on yıl içinde insanlığın bir sonraki evi olacağından Kızıl Gezegen ile ilgili bazı önemli gerçekleri bilmek isteyebilirsiniz.
Mars'ın özellikleri
- Mars'ın Güneş'ten ortalama uzaklığı: 227.000.000 kilometre.
- Dünya'ya en yakın uzaklığı: 54.600.000 kilometre.
- Güneş'in etrafındaki yörüngesini (1 yıl) 687 Dünya günü veya 1,9 Dünya yılında tamamlar.
- Mars kendi etrafındaki dönüşünü (1 gün) 24 saat 40 dakikada yapar.
- Kızıl Gezegen'in çapı Dünya'dan çok daha küçük. 6.779 km ile yaklaşık yarısına denk.
- Mars'ın kütlesi 6,39E23 kg ile Dünya'nın onda birine eşit.
- Mars'ın yoğunluğu 3,93 g/cm³ ile Dünya'dan %30 daha az.
- Yerçekimi 3,721 m/sn² ile Dünya'nın üçte biri kadar.
Mars'taki şartlar dünyaya pek benzemiyor. Sıcaklık -142°C ile 16°C arasında değişmekte olup ortalama -19°C kadar soğuktur. Kızıl Gezegen çoğunlukla karbondioksit (%95,3), azot (%2,7), argon (%1,6), oksijen (%0,15) ve sudan (%0,03) oluşan çok ince bir atmosfere sahip. Gezegende sıvı halde suyun olduğu bulundu. Ancak Mars'ın atmosferi milyarlarca yıldır yavaş yavaş uzaya sızdığından kalan son su miktarı da yakında yok olacak.
Şu anda Mars'ın suyu kutuplardaki buzullarda bulunuyor ve muhtemelen yüzeyin altına hapsolmuş durumda. Mars'taki çok düşük atmosferik basınç (0,095 psi) nedeniyle yüzeydeki herhangi bir su hızla kaynar.
Mars atmosferinin üst katmanında, dağ zirvelerinde ince bulutlar oluşmasını sağlayacak kadar su buharı var. Ancak Mars'a yağmur yağmaz. Viking 2 Lander aracının olduğu yerde her kış toprağı don kaplıyor.
Mars'ın iç yapısı
Mars'ın çekirdeği az miktarda nikel içeriyor ancak çoğunlukla demirden oluşur. Yerçekimi alanının uzay aracı ile yapılan haritalaması, demir açısından zengin çekirdeğinin ve mantosunun, genel hacmin küçük bir parçasını oluşturduğunu gösterdi. Bu nedenle Dünya'dan çok daha zayıf bir manyetik alanı var ve çekirdeği Dünya'nınki gibi sıvı değil katı yapıda.
Çekirdekteki dinamik aktivite eksikliğinden dolayı manyetik alan tüm gezegen boyunca yayılmaz. Gezegenin etrafına dağılmış yer yer küçük manyetik alanlar var. Bilim adamları Mars'ın manyetik alanını nasıl kaybettiğinden emin değil çünkü geçmişte sahip olduğunu biliyorlar.
Mars'ın yüzeyi
Diğer karasal gezegenler olan Merkür, Venüs ve Dünya gibi Mars yüzeyi de volkanizma, kabuk hareketleri ve toz fırtınaları gibi atmosferik olaylarla şekilleniyor. Gezegenin 1960'lı yıllarda uzay araçlarıyla alınan ilk görüntüleri Dünya'ya ne kadar benzediğini gösterdi. Dağları, kraterleri, vadileri, kum tepeleri ve kutup bölgeleri vardır (Planum Boreum kuzey ve Planum Australe güney).
Mars yüzeyinde Güneş Sistemi'ndeki en büyük volkanik dağ olan Olympus Mons bulunuyor. Bu dağ 27 km yüksekliğinde ve 600 km çapındadır. O kadar büyük ki bilim adamları Mars'ı hafifçe eğmiş olabileceğine inanıyor. Kuzeyindeki Tharsis bölgesinde daha fazla volkan var. Ekvatorunda Valles Marineris adında devasa bir yarık vadisi bulunur. Bu kanyon sistemi 4.600 kilometre uzunluğunda (Kuzey Amerika'nın genişliğine eşdeğer). Arizona'daki Büyük Kanyon bu büyük uçurumun yan kanyonlarından birine kolayca sığacaktır.
Mars'ın uyduları
Phobos uydusu Mars'ı 9.000 km uzaklıktan izliyor. Yaklaşık 22 km çapında ve 1877'de Washington DC'deki ABD Deniz Gözlemevi'nde çalışan Amerikalı astronom Asaph Hall, Sr. tarafından keşfedildi.
Deimos uydusu Mars'ın diğer krater uydusu ve yaklaşık 12 km çapa sahip. Yine astronom Asaph Hall, Sr. keşfidir. Phobos ve Deimos sırasıyla "korku" ve "panik" anlamına gelen Latince sözcüklerdir. Deimos, Güneş Sistemi'ndeki en küçük uydu durumunda.
Gökyüzünde Mars'ı görmek
Mars, gece veya sabahın erken saatlerinde gökyüzünde kırmızımsı turuncu bir nokta olarak görünür. Tipik bir yıldız haritası programı Mars'ın nerede olduğunu kolaylıkla gösterecektir.
İnsanlar tarihin başlangıcından bu yana Mars'ın hareketlerini izliyor. Gezegene Roma savaş tanrısı Mars'ın adı verilmeden önce Aries gibi birçok isim kullanıldı. Yeni ismin gezegenin kırmızı renginden geldiği düşünülmektedir. İyi bir teleskopla Mars'ın kutup buzullarını ve yüzeyindeki parlak koyu lekeleri görmek mümkün. Gezegenin gökyüzündeki konumunu bulmak için masaüstü planetaryum programı veya dijital astronomi uygulamasını kullanabilirsiniz.
Mars'a gönderilen uzay araçları
Mars'a ilk uzay aracı 1964'te gönderildi ve Mariner 4 ismindeki araç 1965'te gezegenin ilk yüzey görüntüsünü verdi. Mars şu anda Güneş Sistemi'nde en çok uzay aracı bulunan gezegen. Düzinelerce uzay aracı gezegenin yüzeyine inmesi veya yörüngesine yerleşmesi için gönderildi. Yarısından fazlası kaydettiği görüntüleri ve verileri başarıyla Dünya'ya ulaştırdı. Örneğin 2004'te Spirit ve Opportunity olarak adlandırılan bir çift robotik gezgin Mars'ı keşfetmek üzere yüzeye inmiştir. Hemen fotoğraf ve veri sağlamaya başladılar. Spirit küçük bir kraterdeki kum havuzuna saplandı ve Opportunity ise kum fırtınası nedeniyle bataryasını şarj edemedi. Sırasıyla 6 yıl ve 15 yıl çalıştılar.
Bu Mars sondaları akar sular, kurumuş göller ve okyanuslara işaret eden katmanlı kayaçlar, dağlar, kraterler ve tuhaf mineral birikintilerini ortaya çıkardılar. Curiosity Mars'a 2012 yılında indi ve Kızıl Gezegen'in yüzeyi hakkında veri sağlamaya devam ediyor. Perseverance uzay aracı 30 Temmuz 2020'de fırlatıldı ve 18 Şubat 2021'de Mars yüzeyine indi. Önümüzdeki on yıl içinde daha fazla görev hayata geçirilecek. Son olarak Avrupa Uzay Ajansı'nın ExoMars misyonunu gördük. ExoMars yörüngeden yüzeye bir araç bıraktı ancak araç çakıldı. Yörüngedeki ExoMars hala çalışıyor ve veri gönderiyor. Görevi Mars'taki geçmiş yaşam belirtilerini aramaktır.
İnsanlar bir gün Mars'ta yaşayacak
NASA şu anda Ay'a dönüş yapmayı planlıyor ve Kızıl Gezegen'e yapılacak geziler için uzun vadeli planları var. Böyle bir görev tahminen en az on yıl sonra başlayacak. Elon Musk'ın Mars fikirleri, NASA'nın gezegeni uzun vadeli keşfetme planı ve Çin'in Mars'a olan artan merakı insanların 2050'den önce Mars'ta yaşamaya ve çalışmaya başlayacağını gösteriyor. İlk nesil Marslılar şu anda lise ve üniversitedeler ya da uzayla ilgili sektörlerde çalışıyorlar.
Mars Hakkında Sık Sorulanlar
Mars'ın atmosferi nasıldır?
Mars'ın atmosferi çok incedir ve esas olarak karbondioksitten oluşur. Dünya'nın atmosferinden yaklaşık 100 kat daha incedir ve çok az oksijen içerir.
Mars'a neden "Kızıl Gezegen" deniyor?
Mars'a "Kızıl Gezegen" denmesinin nedeni, yüzeyinin pas olarak da bilinen demir oksitle kaplı olması ve bunun da ona kırmızımsı bir görünüm vermesidir.
Mars'ta su olduğuna dair kanıt var mı?
Evet, Mars'ta hem donmuş buzullar şeklinde hem de yüzeyin altında var olabilecek sıvı su şeklinde su olduğuna dair kanıtlar vardır.
Mars'ta bir gün ne kadar sürer?
Sol olarak da bilinen Mars'ta bir gün yaklaşık 24,6 saat uzunluğundadır ve bu da Dünya'nın gününe çok benzer.
Mars'ta herhangi bir keşif yapıldı mı?
Evet, Mars yörünge araçları, iniş araçları ve gezginler de dahil olmak üzere bir dizi uzay aracı tarafından keşfedilmiştir. NASA'nın Curiosity ve Perseverance gibi Mars gezginleri gezegenin jeolojisi, atmosferi ve potansiyel yaşanabilirliği hakkında ayrıntılı bilgi sağlamıştır.
Mars'ın jeolojik geçmişine ilişkin mevcut anlayış nedir?
Mars keşif ve yörünge araçlarından elde edilen son veriler ve analizlere dayanarak, Mars'ın kabuğunun oluşumu, geniş volkanlarının ve kanyon sistemlerinin gelişimi ve yüzeyinde sıvı suyun var olmasına izin vermiş olabilecek iklim değişikliği dönemleri de dahil olmak üzere birkaç büyük jeolojik çağdan geçtiği görülmektedir.
Mars araştırmalarının cevap aradığı temel bilimsel sorulardan bazıları nelerdir?
Mars araştırmaları, Mars'ta yaşam olup olmadığı, gezegenin jeolojisi ve ikliminin zaman içinde nasıl geliştiği ve gezegenin yaşanabilirlik potansiyelinin ne olduğu gibi bir dizi temel bilimsel soruyu yanıtlamaya çalışıyor.
Mars'a yapılan son görevler gezegenin geçmişi ve bugünü hakkında neleri ortaya çıkardı?
Mars'a yapılan son görevler, eski nehir kanalları ve göl yatakları, yeraltı su buzu ve gezegenin yüzeyinin derinliklerinde yaşanabilir ortamlar için potansiyel kanıtlar da dahil olmak üzere gezegenin geçmişi ve bugünü hakkında çok şey ortaya çıkardı.
Gelecekteki Mars keşifleri için en umut verici alanlardan bazıları nelerdir?
Gelecekteki Mars araştırmaları için en umut verici alanlardan bazıları, eski veya mevcut yaşam belirtilerinin araştırılması, potansiyel yüzey altı yaşanabilir bölgelerin araştırılması ve yaşanabilirlik potansiyelini ve yaşamın var olması için gerekli koşulları daha iyi anlamak için gezegenin jeolojisi ve iklim geçmişinin incelenmesidir.
Kaynakça ve ek bilgiler: