Satürn gezegeni geniş halka sistemi ile bilinen dış güneş sisteminde yer alan bir gaz devidir. Astronomlar yer tabanlı ve uzay tabanlı teleskoplar kullanarak Satürn'ü yakından incelemeye çalıştılar. Sonuç olarak düzinelerce uydusu ve zorlu ancak büyüleyici bir atmosferi olduğunu öğrendiler.
Dünya'dan Satürn
Satürn gökyüzünde disk benzeri parlak bir noktaya benzer. Dünya'dan 1.2 milyar km (7 AU) uzaklıktadır. Aşağıdaki fotoğrafta kış ayının sabah saatlerinde görülüyor. Satürn'ün Halkaları dürbün veya teleskopla tespit edilebilir. O kadar büyük ki gece gökyüzünde çıplak gözle bile kolayca görebilirsiniz. Herhangi bir astronomi dergisi, masaüstü planetaryumu veya gökyüzü uygulaması, Satürn'ün gökyüzünde nerede olduğunu bulmak için yeterlidir.
Tespit etmesi çok kolay olduğu için insanlar tarihin ilk zamanlarından beri Satürn'ü izliyor. Ancak 1600'lerin başlarına ve teleskobun icadına kadar gözlemcilerin daha fazla ayrıntıyı görme fırsatı olmamıştı. Teleskobu Satürn gezegenine bakmak için kullanan ilk kişi Galileo Galilei idi. Satürn'e baktı ve halkalarını gördü ancak bunların "kulakları" olabileceğini düşündü. Satürn o zamandan beri profesyonel ve amatör astronomlar için favori teleskop nesnesi olmuştur. Yani teleskopla bakılan ilk gezegenin Satürn olduğu söylenebilir.
Rakamlarla Satürn
Satürn Güneş Sistemi'nde o kadar uzaktadır ki, Güneş etrafında bir dönüş yapması 29.4 Dünya yılını alır, bu da Satürn'ün herhangi bir insanın yaşamında yalnızca birkaç kez Güneş'in etrafında görüneceği anlamına geliyor. Dünya'dan 1,27 milyar kilometrede uzaklıkta bulunur.
Buna karşılık Satürn'ün günü Dünya'nınkinden çok daha kısadır. Satürn'ün bir kez kendi ekseni üzerinde dönmesi ortalamada 10 buçuk Dünya saati sürüyor. İç kısmı bulutlarından farklı hızla hareket ediyor.
Satürn'ün hacmi Dünya'nın hacminin yaklaşık 764 katıdır. Yani içine 764 Dünya sığabilir. Kütlesi ise sadece 95 katıdır. Bu garip durum Satürn'ün ortalama yoğunluğunun santimetre küp başına yaklaşık 0.687 gram olduğunu gösteriyor. Yani santimetreküp başına 0.9982 gram olan su yoğunluğundan bile daha az. Çünkü kendisi dev bir gaz gezegeni.
Satürn'ün büyüklüğü onu kesinlikle dev gezegenler arasına yerleştiriyor. Ekvatorunun genişliği 378.675 km'dir.
Satürn'ün iç yapısı
Satürn gaz halindedir ve çoğunlukla hidrojen ile helyumdan oluşur. Bu yüzden "gaz devi" adını alır. Amonyak ve metan bulutlarının altında, derinlerde sıvı hidrojen yatmaktadır. Yüzeyin en derin tabakalarında ise sıvı metalik hidrojenle karşılaşılır. Gezegenin güçlü manyetik alanının üretildiği yer burası. Küçük kayalık çekirdeği Dünya'nın büyüklüğüne yakındır.
Satürn halkaların özellikleri
Satürn'ün halkaları tek bir parça gibi görünmesine rağmen aslında küçük bireysel parçalardan oluşuyor. Halkaların "içeriğinin" yüzde 93'ü su buzudur. Bazıları modern bir araba kadar büyük parçalardır. Bununla birlikte çoğu toz parçacıkları büyüklüğündeler. Satürn'ün bazı uyduları halkasının içindedir.
Satürn'ün halkaları nasıl oluştu?
Halkaların Satürn'ün yer çekimi tarafından parçalarına ayrılan bir uydunun kalıntıları olduğu düşünülüyor. Bununla birlikte bazı astronomlar halkaların Güneş Sistemi'nin ilk zamanlarında gezegenin etrafında doğal olarak oluştuğunu savunuyor. Özellikle Güneş bulutsusu (Güneş nebulası)'ndan. Kimse halkaların yaşını ya da ne kadar dayanacağını kesin olarak bilmiyor.
Satürn'ün kaç uydusu var?
Güneş Sistemi'nin iç kısmındaki karasal gezegenlerin (Merkür, Venüs, Dünya ve Mars) az sayıda (veya hiç) uydusu var. Ancak dış gezegenlerin her biri düzinelerce uydu ile çevrili. Birçoğu küçüktür ve bazıları gezegenlerin büyük kütleçekimsel alanına hapsolmuş meteorlardır. Diğerleri ise Güneş Sistemi'nin ilk zamanlarına ait materyallerden oluşur. Satürn'ün uydularının çoğu buzla kaplı. Titan buzlu, kayalık ve kalın bir atmosfere sahip. Toplamda 62 uydusu var.
Satürn'e gönderilen uzay aracı
Özel olarak yapılmış yörünge hesapları sayesinde, Satürn'ün halkasındaki Cassini Dünya ile her zaman zıt bir noktada olur. Bu geometriye okültasyon deniyor. Cassini uzay aracı gezegenin ilk radyo okültasyon gözlemini gerçekleştirdi ve görüntü 3 Mayıs 2005'te elimize ulaştı.
Satürn'ün en büyük uydusu Titan, Merkür'den büyük
Titan Güneş Sistemindeki en büyük ikinci ay ve Jüpiter'in Ganymede uydusunun hemen arkasında. Titan yer çekimi ve gaz üretimi ile Güneş Sistemi'nde kayda değer bir atmosfere sahip tek uydudur. Çoğunlukla su ve kayadan oluşur (iç kısmı) ancak azot buzu, metan gölleri ve nehirlerle kaplı bir yüzeye sahiptir.
Satürn hakkında sık sorulanlar
Satürn nasıl adlandırıldı?
Satürn adını, Jüpiter'in de babası olan Roma tarım ve zenginlik tanrısından almıştır.
Satürn'ün atmosferi nasıldır?
Satürn'ün atmosferi çoğunlukla hidrojen ve helyumdan oluşur ve eser miktarda metan ve amonyak gibi diğer gazları da içerir. Atmosfer ayrıca Satürn'ün kuzey kutbundaki iyi bilinen altıgen fırtına da dahil olmak üzere bulut ve fırtına bantları içerir.
Satürn'ün iç kısmı nasıldır?
Satürn'ün içi çoğunlukla kaya ve metalden oluşur, ancak manyetik alan oluşturabilen oldukça iletken bir hidrojen formu olan kalın bir metalik hidrojen tabakası ile çevrilidir.
Satürn'ün halkaları nelerden oluşuyor?
Satürn'ün halkaları, boyutları mikrometreden metreye kadar değişen sayısız küçük parçacıktan oluşur. Bu parçacıklar çoğunlukla su buzundan oluşurken, bir miktar kayalık malzeme de karışmıştır.
Satürn güneş sistemimizdeki diğer gezegenlerle nasıl karşılaştırılır?
Satürn, Güneş'ten uzaklık olarak altıncı sırada olan ve Jüpiter'den sonra güneş sistemimizdeki en büyük ikinci gezegendir. Yaklaşık 120.000 kilometrelik bir çapa sahiptir, bu da Dünya'nın çapının dokuz katından fazladır ve geniş halka sistemiyle bilinir. Satürn nispeten düşük bir yoğunluğa sahiptir, bu da çoğunlukla hidrojen ve helyum gibi hafif elementlerden oluştuğu anlamına gelir.
Satürn'ün en belirgin özelliği nedir?
Satürn'ün en ayırt edici özelliği, boyutları küçük toz parçacıklarından büyük kayalara kadar değişen sayısız buz ve kaya parçacıklarından oluşan halkalarıdır.
Satürn Dünya'ya kıyasla ne kadar büyüktür?
Satürn Dünya'dan çok daha büyüktür ve çapı Dünya'nın çapından yaklaşık dokuz kat daha büyüktür. Kütle açısından Satürn, Dünya'dan yaklaşık 95 kat daha büyüktür.
Satürn'ün atmosferi nasıl?
Satürn'ün atmosferi çoğunlukla hidrojen ve helyumdan, az miktarda da metan ve amonyak gibi diğer gazlardan oluşur. Atmosfer, parlak beyaz bulutları ve gezegenin kuzey kutbundaki devasa bir altıgen fırtına da dahil olmak üzere dönen fırtınalarıyla bilinir.
Satürn'ün uydusu var mıdır?
Evet, Satürn'ün bilinen 80'den fazla uydusu vardır ve bunların en büyüğünün adı Titan'dır. Diğer önemli uydulardan bazıları Enceladus, Mimas ve Tethys'tir.
İnsanlar Satürn'de yaşayabilir mi?
Hayır, insanlar Satürn'de yaşayamaz. Gezegenin atmosferi çoğunlukla insanlar tarafından solunamayan hidrojen ve helyumdan oluşur ve gezegenin üzerinde durulacak katı bir yüzeyi yoktur. Ayrıca, gezegenin sıcaklıkları son derece soğuktur ve bazı bölgelerde -175 santigrat dereceye ulaşmaktadır.
Satürn'ü teleskopla ilk kim gözlemledi?
İtalyan astronom Galileo 1610 yılında Satürn'ü teleskopla gözlemleyen ilk kişiydi. Satürn'ün görünümünde bir tuhaflık görmesine rağmen, aletinin düşük çözünürlüğü gezegenin halkalarının gerçek doğasını ayırt etmesine izin vermedi.
Kaynaklar: