Danimarka'nın Tarihi, Dini, Dili, Ekonomisi ve Yönetim Biçimi

Danimarka, batı Avrupa kıtasının merkezinden kuzeye uzanan Yutland Yarımadası'nı (Jylland) kaplayan bir ülke ve yarımadanın doğusunda bulunan 400'den fazla ada ile bir takımada. Yutland ülkenin toplam yüz ölçümünün üçte ikisinden fazlasını oluşturuyor; kuzey uçtaki Vendsyssel-Thy adası (4.685 kilometrekare) anakaradan Limfjord ile ayrılıyor. Ülkenin en büyük adaları Zelanda (Sjælland; 7,031 km. kare), Vendsyssel-Thy ve Funen (Fyn; 2,984 km. kare).

İsveç ve Norveç ile birlikte Danimarka İskandinavya olarak bilinen kuzey Avrupa bölgesini oluşturuyor. Ülkenin başkenti Kopenhag (København) büyük ölçüde Zelanda'da bulunur; ikinci büyük şehri olan Aarhus (Århus), Yutland'ın ana şehir merkezidir.

Danimarka Hakkında Bilgiler

• Resmi adı: Danimarka Krallığı (Kongeriget Danmark)
• Başkenti: Kopenhag
• Nüfusu: 5,77 milyon (2019)
• Resmi dili: Danca
• Para birimi: Danimarka Kronu (DKK)
• Yönetim şekli: Anayasal monarşi
• Yüz ölçümü: 42.370 kilometrekare
• En yüksek noktası: Møllehøj tepesi (170 metre)
• En alçak noktası: Lammefjord (-7 metre)
• Yaşam süresi: 79 yıl

Danimarka yüz ölçümü ve nüfus bakımından küçük olsa da Avrupa'nın tarihinde kayda değer roller üstlenmiştir. Danlar ve diğer İskandinavlar tarih öncesi çağlarda gerçekleştirdikleri ticaret ve sömürgeleştirme seferleri ile Avrupa toplumunu yeniden yapılandırdılar. Bunlar Vikinglerin ta kendileri. Danimarka kralları Orta Çağ boyunca Kalmar Birliği'nin gücüyle kuzeybatı Avrupa'ya egemen oldular.

Coğrafi yapısı nedeniyle gitgide gelişen denizcilik endüstrisi Danimarka'nın daha sonraki yıllarda kuzey ve batı Avrupa'nın da ötesine geçerek özellikle İngiltere ve Amerika Birleşik Devletleri ile ticaret ittifaklar kurmasını sağladı. Dünya kültürüne önemli katkılar yapan Danimarka, insanı öne koyan devlet kurumları ve sorun çözmede işbirlikçi, şiddet içermeyen yaklaşımlarıyla biliniyor.

Danimarka Krallığı, her ikisi de Kuzey Atlas Okyanusu'nda bulunan Faroe Adaları ve Grönland adasını da kapsar. Her iki bölge de tarih, dil ve kültür açısından birbirinden ayrıdır. 1948'de Faroes'a ve 1979'da Grönland'a özerlik verildi. Bu ülkeler dış politika ve savunmada Danimarka'nın kontrolü altındalar.

İlgili

Almanya'nın Ekonomik Başarısının ve Gücünün Nedenleri

Belçika'nın Tarihi, Etnik Yapısı, Ekonomisi, Dini ve Yönetim Biçimi

Hollanda'nın Tarihi, Dini, Ekonomisi, Etnik Yapısı ve Ekonomisi

Danimarka'nın Etnik Yapısı

Danimarka'nın neredeyse tamamı etnik Danlardan oluşuyor. Danimarkalı sayılmalarına rağmen az sayıda Faroe ya da Grönland vatandaşlı Danimarka'ya yerleşmişti. Öte yandan, küçük bir Alman azınlık uzun zamandır bölgededir ve büyük ölçüde özümsenmişlerdir. 21. yüzyılın başlarında ülkedeki başta gelen etnik azınlıklar arasında Türkler, Almanlar, Polonyalılar, Iraklılar, İsveçliler, Norveçliler, Boşnaklar (Bosna Hersekli Müslümanlar), İranlılar ve Somaliler vardı.

Danimarka'nın Dili

Danca resmi dildir. Özellikle yazılı formda karşılıklı olarak anlaşılabilir olan Norveççe ile yakın ilişkilidir. Diğer İskandinav dillerine de yakın olmasına rağmen yalnızca deneyimli kişiler tarafından kolayca anlaşılması mümkündür. Birçok eğitimli ya da şehirli Danimarkalı ikinci bir dili konuşmayı öğrenmiştir; özellikle İngilizce. Ülkedeki çeşitli etnik grupların üyeleri Türkçe, Arapça, Almanca ve diğer azınlık dillerini konuşuyor.

Danimark'nın Dini

Danimarka'da din özgürlüğü temelde tartışmasız bir değerdir. Roma Katolik kiliseleri ve Yahudi sinagogları büyük şehirlerde uzun süredir varlığını sürdürüyor ve ülkedeki ilk cami 1967'de yapıldı. 21. yüzyılın başlarında İslam giderek daha önemli bir azınlık dini haline geldi ve çok sayıda Danimarkalı dindar bile değildi. Bununla birlikte, Danimarkalıların ezici çoğunluğu en azından nominal olarak, devlet kilisesi Evanjelik Lüteriyen Danimarka Halk Kilisesi'ne (folkekirken) bağlı kalmıştır.

1536'daki Reform döneminde Luteryanizm ülkenin resmi dini olarak Katolikliğin yerine geçti. Bugün ülkenin yüzde 80'i Lüteryan ve yüzde 4'ü Müslüman'dır. Geri kalanı her biri yüzde 1'den az olan diğer dinler oluşturur.

Danimarka Ekonomisi

Danimarka yüksek oranda gelişmiş bir yaşam standardı sunuyor. Kişi başına düşen gayri safi milli hasıla ve gelişmiş sosyal hizmetler dünyanın en iyileri arasındadır. Ekonomi temel olarak hizmet sektörlerine, ticarete ve üretime dayanır; nüfusun sadece küçük bir yüzdesi tarım ve balıkçılıkla uğraşmaktadır. Küçük işletmeler baskın haldedir.

Danimarka'nın karma refah devleti ekonomisinde özel kesim harcamaları net milli gelirin yarısından fazlasını oluşturur. Kamu harcamaları öncelikle sağlık ve sosyal hizmetler, eğitim, ekonomik ilişkiler, dış ilişkiler ve ulusal savunmaya yöneliktir. Hükümetin önemli bir ticari veya endüstriyel geliri yoktur.

Danimarka'nın Konumu

Danimarka, Yutland'ın Almanya ile olan 68 km'lik sınırı boyunca Avrupa kıtasına bağlanır. Bu kara bağlantısının dışında, İngiltere ile batı Kuzey Denizi üzerindeki diğer ülkeler dahil olmak üzere çevre ülkelerle olan tüm ilişkileri deniz yoluyladır. Kuzeydeki Norveç ve İsveç Kuzey Denizi'ni Baltık Denizi'ne bağlayan deniz yolları ile Danimarka'dan ayrılır. Batıdan doğuya bu geçitlere Skagerrak, Kattegat ve Öresund (Øresund) deniyor. Baltık Denizi'nin doğusunda Danimarka'nın Bornholm adası uzanır.

Danimarka İklimi

Danimarka değişken hava koşullarına maruz kalmaktadır çünkü Atlantik, Kuzey Kutbu ve doğu Avrupa'dan gelen çeşitli hava kütlelerinin buluşma noktasındadır. Batı sahili pek konuksever olmayan Kuzey Denizi'ne bakar ancak sıcak Körfez Akıntısı'nın (Kuzey Atlantik Akıntısı) ısıtıcı özelliği iklimi ılıman kılar. Gölleri donar ve sert kışlarda bol kar yağışı görülür. Ancak en soğuk ayı olan şubat'ta ortalama sıcaklık 0°C ile aynı enlemdeki Dünya ortalamasından 7°C yüksektir. Yazları bulutlu hava koşulları nedeniyle ılımandır. En sıcak ay olan Temmuz ayında ortalama sıcaklık sadece 16°C olur.

Danimarka'nın Yönetim Biçimi

5 Haziran 1953 tarihli anayasa ile 179 üyeli (iki Faroe Adaları'ndan, iki Grönland'dan olmak üzere) çift meclisli bir yasama organı ilan edilmiştir. Bu hükümet organına Folketing adı veriliyor. Başbakan, adalet, maliye ve tarım gibi çeşitli bölümleri yöneten kabine bakanlarından oluşur. Devlet başkanı olan monark, başbakanı seçer (Folketing'deki en büyük parti veya koalisyonun lideri) ve kabine bakanlarını atar. Monark ayrıca Folketing tarafından oylanmış tasarıları da onaylar. Kabine, güvensizlik oyu ile istifa ettirilebilir.

Danimarka Eğitim Sistemi

Danimarka'da eğitim ücretsizdir ve neredeyse tüm yetişkin nüfusu okuryazardır. 7-16 yaş arası çocuklar için dokuz yıllık eğitim zorunludur. Okul öncesi ve anaokulu eğitimi isteğe bağlıdır ancak tüm çocuklar için mevcuttur.

9. sınıfa ulaştıktan sonra öğrenciler işgücüne dahil olmak üzere okulu bırakabilir, ancak çoğunluğu eğitimlerine devam eder. Bazıları mesleki programlara katılırken diğerleri genel lise eğitimine (gymnasium) veya daha yüksek hazırlık eğitimi sunan başka bir kuruma kaydolur.

Gymnasium'da öğrenciler İngilizce B seviyesine ulaşmış olur. Bazı Danimarkalılar ilk olarak 19. yüzyılda kurulan ve yetişkinlere formel olmayan eğitim programları sunmayı sürdüren Danimarka halk liselerine gitmeyi tercih eder.

Danimarka'nın Tarihi

Danimarka'nın Avrupa tarihindeki yeri esas olarak Viking Çağı'nın ilk yıllarıyla başlar. Bu dönemde (MS 800'ler) Danlar kiliseleri ve manastırları yağmalamalarıyla ün saldılar. Danlar 878'de kuzeyi ve doğu İngiltere'yi fethetti ve 11. yüzyılda Kral Knut veya Knud (1014-35) bugün Danimarka, İngiltere, Norveç, Güney İsveç ve Finlandiya'nın bölümlerini içeren geniş bir krallığa hükmetti. Danimarka 826'da Hristiyanlık ile tanıştırıldı ve Knut döneminde yayıldı. Knut'un ölümünden sonra imparatorluk dağıldı.

13. yüzyılda II. Valdemar (1202-41), günümüzün Schleswig-Holstein, Pomeranya, Mecklenburg ve Estonya topraklarını fethetti ve ülkeyi Kuzey Avrupa'nın büyük bir gücü olarak yeniden kurdu. Bunun ardından ülkeyi yönetmek isteyen soylular ile kral arasında bir iç savaş patlak verdi. II. Christopher (1320-32), Hansa Birliği'nden Alman tüccarların etkisiyle yıpranan kraliyet gücü neticesinde soylulara ve din adamlarına büyük tavizler vermek zorunda kaldı. IV. Valdemar (1340-75) kraliyet otoritesini geri kazanmayı başardı. Kızı I. Margaret (1387-1412), Danimarka, Norveç, İsveç, Faeroe Adaları, İzlanda, Grönland ve Finlandiya'nın bir bölümünü kapsayan Kalmar Birliği'ni kurdu. İsveç ve Finlandiya 1520'de baş kaldırdılar ve 1523'te anakaradan ayrıldılar. Birlikleri 1814'e kadar sürdü.

1801 ve 1807 yıllarında Kopenhag'a yapılan İngiliz saldırısından sonra 1814 yılında Napolyon Bonapart'ın yönettiği Fransa ile taraf olan Danimarka, Norveç'i İsveç'e ve Helgoland'ı İngiltere'ye bırakmaya zorlandı. Prusyalıların desteğiyle yapılan 1848 Schleswig-Holstein isyanı zafersiz sonuçlanmış ancak bu bölge ve Lauenburg 1864'te Prusya ile yapılan yeni bir savaşta kaybedilmiştir. Büyük bölgesel kayıplarına rağmen Danimarka 19. yüzyılda ekonomik olarak gelişmiş ve daha fazla sayıda reform gerçekleştirmiştir. Kral VIII. Frederik (1848-63) 1849'da geniş yelpazeli sosyal ve eğitim içerikli reformların yanı sıra, temsili hükümet biçimini uygulayan yeni bir anayasa inşa etti.

I. Dünya Savaşı'nda olduğu gibi II. Dünya Savaşı'nda da tarafsız olduğunu ilan eden Danimarka buna rağmen bu kez Almanya'nın işgaline maruz kaldı (9 Nisan 1940). 5 Mayıs 1945'te Almanlar teslim oldu ve ülke kurtarıldı. İzlanda 1944'te tamamen bağımsız oldu. Faeroe Adaları 1948'de ve 1953 anayasasıyla Danimarka'nın ayrılmaz parçası olan Grönland 1979'da özerklik aldı.

Danimarka'da Bitki ve Hayvan Hayatı

Tarih öncesi zamanlarda, tarlalar henüz tarıma açılmadan önce, arazinin büyük kısmı yaprak döken meşe, karaağaç, ıhlamur ve kayın ağaçları ile kaplıydı. Bu ilk orman hayatta kalmadı ancak araziyi kaplamaya başlayan tarım alanlarını sınırlamak için bu değerli alanlar daha sonra yeniden ağaçlandırıldı. Danimarka iğne yapraklı ağaç kuşağından geçiyor. Bu nedenle özellikle orman oluşumu için geri kazanılan Yutland'daki büyük kumul bitki örtüsü ve fundalık arazi bölgeler ladin ve köknar bitki örtülerinin yetişmesine elverişli olmuştur. Böylelikle arazinin yaklaşık onda biri ormanlaştırılmış durumda.

Buzul Çağı'ndan sonra yayılıp genişlemiş elk'ler, kahverengi ayılar, yaban domuzları ve yaban öküzlerinin (auroch) nesli bugün tükenmiş durumda. Bölgeye özgü bu büyük baş hayvanlar yoğun insan faaliyetleri neticesinde ortadan kayboldu. Bununla beraber karaca artan kırsal alanları işgal ediyor ve Yutland ormanlarında büyük boynuzlu kızıl geyikler görmek mümkün oluyor.

Ülke aynı zamanda tavşan ve kirpi gibi küçük memelilere de ev sahipliği yapıyor. Yaklaşık yarısı cins olan 300'den fazla kuş türü bulunmakta. 20. yüzyılın başlarında bölgeye gelmeye başlayan leylekler sıcak mevsim sakinleridir. Her yıl Afrika'daki kış evlerinden Danimarka'ya göç ederler ancak şimdi nesilleri neredeyse tükendi. Balıklar, özellikle morina balığı, ringa balığı ve pisi balığı Danimarka sularında bol miktarda bulunur ve büyük balıkçılık endüstrisinin temelini oluşturur.

Danimarka Hakkında Sık Sorulanlar