Firavun Tutankamon (Tutankhamun), MÖ 1324'teki doğumundan 19 yaşındaki ölümüne kadar 10 yıl boyunca Antik Mısır'ı firavun olarak yönetti. Yönetiminde babası Firavun Akhenaton'un çalkantılı dini reformlarını tersine çevirmek için çaba gösterdi ancak çabaları halefleri tarafından büyük ölçüde yok edildi. İngiliz arkeolog Howard Carter'ın dar bir kapıdan geçerek 3.200 yıldan beri mührü açılmamış çocuk firavunun mezarına girdiği 1922'ye kadar modern dünya, antik Mısır'ın en ünlü firavunu hakkında pek az bilgiye sahipti. Mezar, firavuna öbür dünyaya yolculuğunda eşlik etmesi için geniş eserler ve hazineler ile donatılmıştı ve antik Mısır'daki kraliyet hayatı hakkında inanılmaz yeni bilgiler ortaya çıkardı ve firavun Tutankamon'u hızla modern dünyanın en bilinen firavunu yaptı.
Tutankamon'un Kraliyet Soyu
Genetik testler firavun Tutankamon'un büyük firavun II. Amenhotep'in torunu ve Mısır'ın Yeni Krallık (MÖ 1550-1295) hanedanlığı tarihinin tartışmalı bir figürü olan Akhenaton'nun oğlu olduğunu doğruladı. Akhenaton, tek tanrı olarak görülen güneş tanrısı Aten'e ibadet etmek için yüzyıllık bir dini sistemi değiştirdi ve Mısır'ın dini başkentini Teb'ten Amarna'ya taşıdı. Akhenaton'un ölümünden sonra gelen iki firavun kısa bir süre hüküm sürdü ve sonra onların yerini o zamanki adı Tutankhaten olan 9 yaşındaki Tutankamon aldı.
Carter'ın patronu Lord Carnarvon, Tutankamon'un mezarına girdikten dört ay sonra ölmüş ve gazeteciler mezar duvarlarındaki hiyerogliflerin "Tutankamon'un laneti" olduğunu söyleyerek bu terimi popülerleştirmişti. Bundan sonra bir düzine ölüm daha yaşandı ancak araştırmalar mezara girenlerin ortalamada girmeyen akranları kadar yaşadığını göstermiştir.
Tutankamon, Akhenaton'un saltanatının başlarında gerçekleştirdiği reformları tersine çevirerek, tanrı Amun'a ibadeti yeniden canlandırdı. Teb'i dini bir merkez olarak belirledi ve kendi isminin sonunu yaratıcı tanrı Amun'a kraliyet bağlılığını yansıtacak şekilde değiştirdi. Ayrıca Mısır'ın bölgedeki statüsünü geri kazanmak için güçlü danışmanları Horemheb ve Ay (her ikisi de gelecek firavunlar) ile birlikte çalıştı.
Tutankamon Nasıl Öldü?
Tutankamon'un nasıl öldüğüne dair birçok teori var. Uzun boylu ama fiziksel olarak zayıftı, sol ayağında sakat bırakan bir kemik hastalığı vardı. Okçuluk gibi fiziksel aktivitelerde oturur pozisyonda tasvir edilen tek firavundur. Mısır kraliyet ailesinde görülen geleneksel akraba evliliği, çocuk kralın muhtemelen kötü sağlığa sahip olmasına ve erken ölmesine katkıda bulundu. 2010 yılında yayınlanan DNA testleri Tutankamon'un ebeveynlerinin kardeş olduğunu ve karısı Ankhesenamen'in de üvey kız kardeşi olduğunu ortaya koydu. İki kızları da ölü doğmuştu.
Tutankamon'un bedeninde, kafatasının arkasında bir delik olduğu açığa çıkarıldı ve bazı tarihçiler bu nedenle genç kralın öldürüldüğüne karar verdiler. Ancak son testler deliğin mumyalama sırasında yapıldığını gösterdi. 1995'teki BT taramaları, firavunun enfeksiyon kapmış bir kırık sol bacağa sahip olduğunu doğruladı; mumyasından alınan DNA, çoklu sıtma enfeksiyonu kanıtlarını ortaya çıkardı ve sonuç olarak tüm bunların erken ölümüne katkıda bulunduğu anlaşıldı.
Firavun Tutankamon'un Mumyası ve Mezarı
Tutankamon öldükten sonra firavun kraliyet bedenlerinin korunması ve öbür dünyaya yolculuğunun sağlanması için gerekli olan Mısır dini geleneğine göre mumyalandı. Embalmer'ler organlarını çıkardı ve reçineye batırılmış bandajlara sardı; başının ve omuzlarının üzerine 11 kiloluk bir katı altın portre maske yerleştirildi ve bir dizi iç içe geçirilmiş taşıyıcıya konuldu: Üç altın tabut, granit lahit ve dört yaldızlı ahşap türbe, en büyüğü mezar odasına neredeyse sığmaz.
Mezarının küçüklüğünden dolayı tarihçiler kral Tutankamon'un ölümünün beklenmedik olduğunu ve kendisini firavun olarak gören Ay tarafından alelacele gömüldüğünü düşünüyor. Mezarın giriş koridoru tavana kadar doldurulmuştu. Bunlar mobilya, araba, kıyafet, silah ve topal kralın 130 bastonu dahil olmak üzere 5.000'den fazla eserden oluşuyordu. Giriş koridoru Tutankamon gömüldükten kısa bir süre sonra yağmalandı, ancak iç odalara ulaşılamadı. Tutankamon'dan sonra gelen firavunlar onun hükümdarlığını görmezden geldi. Amun'u restore etme çalışmalarına rağmen, babasının karşılaştığı dini ayaklanmalarla bağı nedeniyle adı lekelenmişti. Civardaki işçiler tarafından inşa edilen ve unutulan mezarın girişi yüzyıllar içinde taş kalıntılarla tıkandı.
Tutankamon'un üç tabutundan ikisi altın kaplı ahşaptan yapılmayken, en içteki tabutun kalın dövme altından yapıldığı görüldü. 110 kg ağırlığındaki bu parçanın madeni değeri 1 milyon avrodan fazladır.
İngiliz arkeolog Howard Carter 1922'de Tutankamon'un mezarını keşfettiğinde otuz yıldır Mısır antik eserleri kazmaktaydı. O zamanlar arkeologlar Teb şehrinin karşısındaki nehirden Krallar Vadisi'ne kadar tüm kraliyet mezarlarının bulunduğuna inanmıştı. Yeni bir mezar bulunması ve de şimdiye kadar bulunan en sağlamı olması büyük heyecan yarattı ve hızla dünya çapında duyuldu. Kaşif Carter ve ekibinin mezarı kataloglaması ve boşaltması on yıl sürdü.
Firavun Tutankamon Şimdi Nerede?
Firavun Tutankamon'un mezarından çıkarılan eserler, 1972-79 "Tutankamon'un Hazineleri" sergisi de dahil olmak üzere dünya çapında çeşitli gişe rekorları kıran müze şovlarında gösterildi. Sadece ABD'nin yedi şehrinde sekiz milyon insan altın Tutankamon maskesinin sergisini inceledi ve Tutankamon kolyesi gibi mezarda bulunan 50 değerli eşyaya göz attı. Bugün mezar maskesi de dahil olmak üzere en kırılgan eserler sadece Mısır'da tutuluyor. Tutankamon'un mumyası, Krallar Vadisi'ndeki mezarın içinde, KV62 odasında bulunuyor. Katmanlı tabutlar, iklim kontrollü bir cam kutu ile değiştirildi. Altın maskesi Kahire'deki Mısır Müzesi'nde sergileniyor ancak Tutankamon'un tüm mezar eşyaları 2020'in sonunda açılması planlanan Büyük Mısır Müzesi'ne yani GEM'e taşınacak.
Tutankamon'un Kalbi Kayıp
Antik Mısırlılar ölümden sonra tekrar yaşamanın mümkün olduğuna inanıyorlardı, ancak bunun ancak bedenin canlı bir şekilde muhafaza edilmesi durumunda başarılabileceğini düşündüler. Bu durum onları yapay mumyalama bilimini geliştirmeye yönlendirdi.
Mumyalama vücudu natron tuzunda kurutmayı, ardından vücudun gerçekçi şeklini korumak için birçok bandaj katmanı ile sarmayı içeriyordu. Vücudun iç organları mumyalama sürecinin başında çıkarıldı ve ayrı olarak korunurdu. İşlevi bilinmeyen beyin ise basitçe atılırdı — akıl yürütme organı olarak beyin yerine kalp kabul edilirdi. Kalp bu nedenle sonraki yaşamda gerekli olacağından yerinde bırakılırdı ve yanlışlıkla çıkarılması durumunda hemen dikilirdi; her zaman orijinal konumunda olmasa da.
Ancak Tutankamon'un kalbi yoktur. Bunun yerine kendisine üzerinde mezar büyüsü olan Mısır'ın kutsal bokböceğinin muskası verildi. Bu durum, işi yürütenlerin dikkatsizliğinden kaynaklanmış olabilir, veya Tutankamon'un yurttan uzakta öldüğünün bir işareti olabilir. Cesedi cenazecilere ulaştığında kalbinin korunamayacak biçimde çürümüş olması mümkün.
Tutankamon'un Demir Hançeri En Değer Verdiği Eşyalarından Biriydi
Howard Carter, Tutankamon'un mumya sargısı içine dikkatlice sarılmış iki hançer keşfetti. Bir hançerin altın bir bıçağı, diğerinin demirden bir bıçağı vardı. Her iki hançer için altın bir kılıf yapılmıştı. Ancak iki hançerden demir olan çok daha değerliydi, çünkü Tutankamon'un ömrü boyunca demir veya bilindiği gibi "gökten gelen demir" nadir ve değerli bir metaldi. Adından da anlaşılacağı gibi Mısır'ın "gökten gelen demir"i neredeyse tamamen meteorlardan elde ediliyordu.
Tutankamon'un mezarında başka demir nesneler de bulundu: 16 minyatür bıçak, küçük bir kafa dayanağı ve bir muska. Bu parçaların küçük boyutta olması ve özellikle iyi yapılamaması, nadir göktaşı demiri ile çalışmakta zorlanan yerel ustalar tarafından yapıldığını gösteriyor. Ancak hançer bıçağı çok farklı. İşçiliği yüksek bu güzel eşyanın söz konusu demirle çalışmaya alışık bir bölgeden Mısır'a ithal edilmiş olması muhtemel. Antik Mısır'ın diplomatik kraliyet arşivleri bize Tutankamon'un doğumundan birkaç yıl önce Mitanni kralı Tushratta'nın yeni damadı III. Amenhotep'e hediye olarak bir hançer gönderdiğini söylüyor. Zamanın kaliteli demir eşyalarındaki nadirlik göz önüne alındığında, Amenhotep'in hançerinin torunu Tutankamon tarafından miras alınması ve sonunda onunla birlikte gömülmesi muhtemel. Mumya bandajları içindeki göze çarpan konumu göz önüne alındığında, Tushratta'nın hançeri Tutankamon'un mumyalama töreninde bile kullanılmış olabilir.
Tutankamon Hakkında Sık Sorulan Sorular
Tutankamon Neden Bu Kadar Ünlüdür?
Tutankamon (bazen "Kral Tut" olarak da adlandırılır) eski bir Mısır kralıydı. MÖ 1333'ten MÖ 1323'teki ölümüne kadar hüküm sürmüştür. Mezarı kısa hükümdarlığından daha önemlidir. Tutankamon'un büyük ölçüde bozulmamış mezarının 1922 yılında keşfi, modern çağın en önemli arkeolojik keşiflerinden biri olarak kabul edilmektedir.
Tutankamon Tahta Çıktığında Kaç Yaşındaydı?
Tutankamon, Kral Akhenaton'un vekili Smenkhkare'nin ölümünden sonra tahta çıktığında 9 yaşındaydı. Taç giymesinden kısa bir süre sonra Tutankamon, Akhenaton'un üçüncü kızı ve (muhtemelen) kraliyet ailesinin hayatta kalan en büyük prensesi olan Ankhesenamen ile evlendirildi. "Çocuk kral "a Ay ve Horemheb adında iki baş danışman danışmanlık yapmıştır.
Tutankamon Hükümdarlığı Sırasında Neler Başardı?
Tutankamon, selefi Akhenaton tarafından bir kenara bırakılmış olan geleneksel Mısır dini ve sanatının yeniden tesis edilmesine yardımcı oldu. Eski tanrıların tapınaklarını, resimlerini, kadrolarını ve ayrıcalıklarını geri getiren bir kararname yayınladı. Ağır hasar görmüş olan Amon'un kutsal tapınaklarını restore etmek için uzun süren bir süreç başlattı.
Tutankamon'un Mezarını Kim Keşfetti?
Tutankamon'un mezarı 26 Kasım 1922 tarihinde İngiliz arkeolog Howard Carter tarafından keşfedilmiştir. Carter'ın keşfi sırasında Tutankamon'un mezarı hala büyük ölçüde sağlamdı. Carter mezarın içinde "olağanüstü ve güzel nesnelerden oluşan tuhaf ve harika bir karışım" buldu. Carter sonraki 10 yıl boyunca mezarın içindekilerin çıkarılmasını denetledi.
Kaynaklar:
- Darnell, John Coleman; Manassa, Colleen (3 August 2007). Tutankhamun's Armies: Battle and Conquest During Ancient Egypt's Late Eighteenth Dynasty. John Wiley & Sons. ISBN 978-0-471-74358-3.
- Dodson, Aidan (2009). Amarna Sunset: Nefertiti, Tutankhamun, Ay, Horemheb, and the Egyptian Counter-Reformation. American University in Cairo Press. ISBN 978-1-61797-050-4. OCLC 1055144573.
- Dodson, Aidan; Hilton, Dyan (2010). The Complete Royal Families of Ancient Egypt. Thames & Hudson. ISBN 978-0-500-28857-3.
- Eaton-Krauss, Marianne (2015). The Unknown Tutankhamun. Bloomsbury Publishing. ISBN 978-1-4725-7563-0. OCLC 1049775714.