En bilinen dinozor türleri ve isimleri konusuna açıklık getirmek istedik. Bilim insanlar bugüne zaman binlerce dinozor türü tanımladılar. Belirledikleri bu türler ile Ankylosaurus'tan (zırhlı dinozorlar), Ceratopsians'a (boynuzlu dinozorlar) kadar kabaca 15 büyük dinozor cinsi tanımlandı. Bu makalemizde size bu 15 dinozor ailesinin özellikleri, örnekleri ve birbirleri ile olan bağlantıları hakkında bilgiler vereceğiz.
En Ünlü Dinozor Türlerinin İsimleri
1-Tiranozor
Jurassic Dönemi'nin sonları ile Kretase Dönemi'nin sonları arasında yaşayan Tiranozorlar (Tyrannosaurs) ölümün ete kemiği bürünmüş halleri idi. Öldürmek için yaşayan bu büyük etobur cinsine ait olan tüm türlerin güçlü bacakları, geniş gövdesi, derin ve keskin dişleri olup ağırlıklı olarak diğer otçul dinozorlar ile beslenirlerdi.
Genel olarak dinozorlar arasında en popüleri olan ve Tiranozorların en güçlü türü olan "Tyrannosaurs Rex" namı değer T-Rex'tir. Az biliniyor olsa da aynı cins grubuna ait olan Albertosaurus ve Daspletosaurus gibi türler de en az T-Rex kadar ölümcüllerdir. Teknik olarak Tyrannosaurlar kertenkele kalçalı dinozor grubundan olan Teropodlardan evrimleştiler. "Dinozor kuşlar" ve Raptorlar ile beraber aynı aile grubuna (Teropodlardan evrimleşen) eklenmişlerdir.
Dinozorlarla ilgili diğer yazılar:
- Dinozorlar ne zaman yaşadı?
- Tüm Zamanların En İyi Dinozor Fosili Keşifleri
- Dinozorlar Dünya'nın Neresinde Yaşadı?
- Dinozor nedir? Ortaya çıkışı, türleri, özellikleri ve yok oluşu
- Triyas Dönemi nedir? Dinozorların yükselişi
- Dinozor yumurtaları nasıldı?
2-Sauropod
Sauropodlar dinozor ailesinin gerçek devleriydi. Bazı türleri 30 metreden fazla uzunluklara ulaşmış ve 100 tondan fazla ağırlığa erişmiştir. Çoğu Sauropod evrimleşerek son derece uzun boyunlara, kuyruklara ve kalın bacaklara sahip oldular. Gövde yapıları dışa doğru eğimli alçak yapıdaydı.
Jurassic döneminin en baskın otçul canlısı olan Sauropodlar, Kretase Dönemi'nin sonlarına doğru "kitlesel yok oluş" olayı gerçekleştiğinde uzun boylu dinozorlardan sonra hayatta kalan en büyük grup Titanozor olarak bilinir. En iyi bilinen Sauropodlar türleri arasında Brachiosaurus, Apatosaurus ve Diplodocus türleri bulunmaktadır.
3-Ceratopsian
Ceratopsianlar, şimdiye kadar yaşamış en garip görünümlü dinozorların başında gelmektedir. Belki de bu sebepten dinozor dendiğinde aklımıza gelen ilk isimlerden biri oluyor. Vücutlarının neredeyse üçte birlik kısmı boynuzlu ve eğilimli dev kafataslarından oluşan bu cinslerin diğer en bilindik alt türleri arasında Triceratops ve Pentaceratops gibi tanıdık dinozorlar var.
Çoğu Ceratopsian, boyutları itibariyle günümüzdeki sığır ve fillere yakın düşünülebilir ancak Kretase döneminde yaşayan en yaygın türlerinde olan Protoceratoplar yaklaşık 45 kg ağırlıkta olup ebatı neredeyse bir kedi kadardı.
4-Raptor
Raptorlar Mezozoik Çağ'ın en korkulan dinozor türlerinden biridir. Paleontoglar tarafından "Dromaeosaurus" olarak adlandırılan bu tür, modern kuşlar ile doğrudan ilişkilendirilen "Dino kuşlar" olarak adlandırılan dinozor türü içerisinde sınıflandırılmıştır.
Raptorlar yürüdüğü zemini güçlü bir şekilde kavrardı ve kendisine has kavisli pençelere sahipti. İki ayağının üstündeki çevik duruşu üç parmaklı elleri ve ortalamadan daha büyük beyinleri ile bulunduğu çağın en ölümcül canlıları oldular. Bazı türleri tüylerle kaplı vücutlara sahip olan bu canlının en ünlü türleri Deinonychus, Velociraptor ve dev Utahraptordı.
5-Teropod
Tiranozorlar ve Raptorlar, Teropod olarak bilinen iki ayaklı, etçil dinozorların sadece küçük bir yüzdesinin iki ayrı cinsidir. En az bu ikisi kadar tehlikeli fakat bir o kadar da bilinmeyen diğer cinsleri Ceratozorlar, Abelisaurlar, Megalozorlar ve Allosaurlarlardır.
Bu Teropodlar arasında gerçekleşen evrimsel ilişkiler hala tartışma konusu olarak güncelliğini devam ettiriyor. Şüpheye yer vermeyen tek konu ise bu dinozor türünün yoluna çıkan diğer otçul canlılara karşı eşit derecede tehlikeli ve ölümcül oldukları gerçeğidir.
6-Titanozor
Jura döneminin sonlarına denk gelen zaman dilimini Sauropodların altın çağı olarak tanımlayabilriz. O dönemde dünya üzerinde bulunan tüm kara parçalarının üzerinde gezen ve dinozor popülasyonun en büyük kısmını oluşturanlar Sauropod ailesi üyeleriydi.
Erken Kretase döneminde özellikle Brachiosaurus ve Apatosaurus gibi türleri başta olmak üzere tüm Sauropodların nesli tükenmişti. Bu yok oluşun hemen arkasına sahayı Titanozor devraldı. Bu türler aynı derece büyük kuzenleri gibi otla beslenen sert zırhlara ve temel savunma özelliklerine sahip olacak şekilde evrimleştiler. Ne yazık ki Sauropodlara ve Titanozorlara ait günümüze gelen tüm kalıntılar eksik parçalar halinde bulunmuştur.
7-Ankylosaurus
Ankylosaurus 65 milyon yıl önce K/T (Kretase-Tersiyer) yok oluşuna yakın zaman diliminde ayakta kalan tek dinozor türüydü ve bunu başarmak içinde gayet yeterli evrimsel avantajlara sahipti. Keza başka türlü bu nazik ve zihinsel olarak yavaş idraka sahip hantal otçul hayvanın bütün dinozor türlerinden sonra hayatta kalması pek de mümkün olmazdı.
Zırhla kaplanmış üst kısmındaki omurga iskeletine bağlı sivri ve neredeyse kırılmaz kemikten oluşan dikenleri yırtıcıları uzak tutmak için yeterli olmuştur. Tarih öncesinin modern tankı sayılan Ankylosaurus'un sürü içinde bulunan erkekleri liderlik için birbiriyle savaşmaktan çekinmezdi. Daima dominant canlılar olmuşlardı.
8-Tüylü dinozorlar
Mezozoik dönemde dinozorlar ile kuşlar arasındaki evrim sürecini ispatlayan düzinelerce kanıt var. Dinozor benzeri ve kuş benzeri özelliklerin tek vücutta birleştiği bu küçük tüylü Teropodlara ait fosil kalıntıları Çin'de ortaya çıkarıldı. Sinornithosaurus ve Sinosauropteryx türüne ait olan korunmuş fosil kalıntıları sayesinde paleontologlar dinozor-kuş evrimini tekrar gözden geçirmekte karar kıldılar. En önemli dinozor türlerinden biri olmuştur.
9-Hadrosaur
"Ördek Gagalı" olarak tanınan Hadrosaurlar yok oluşa yakın bir zaman kala kalabalık bir nüfus içinde hayatta kalmayı başaran son dinozorlardan biri olmuştur. Bitkileri öğütmek için sert gaga benzeri ağız yapısına sahip bu büyük canlılar belirgin alçak kafa yapıları ile yere yakın bitkiler ile beslenirlerdi.
Çoğu Hadrosaurun sürüler halinde yaşadığına ve iki ayak üzerinde yürüyebildiğine inanılmaktadır. Dönemin Kuzey Amerika bölgesinde yaşayan Maiasaura ve Hypacrosaurus gibi bazı türleri kuluçka döneminden sonra doğan yavrularının başından ayrılmazlardı.
10-Ornithomimidae
Ornithomimidae veya Ornithomimid, sanıldığının aksine uçan kuşlara benzemezler. Modern deve kuşları ile kısmi benzerlik gösteren bu canlı bir çeşit Teropod dinozorudur. Bu iki ayaklı dinozor türleri Kretase döneminin hızlı koşucularıydı.
Dromiceiomimus gibi bazı türlerinin saatte 50 km hıza ulaştığı biliniyor. İlginçtir ki Ornitomimidler bulduğu her şeyi yiyen ve kısmi olarak hem etçil hemde otçul beslenme alışkanlığı gösteren birkaç Teropod türünden biridir.
11-Ornithopoda
Küçük ve orta boyda olduğu anlaşılan ve iki ayaklı bitki yiyenler olarak tanımlanan Ornithopodlar ovalar ve ormanlık alanları geniş sürüler halinde dolaşan Mezozoik Çağ'ın en yaygın dinozorları arasındaydı. Geç Triyas Dönemi'nden Geç Kretase Dönemi'ne kadar varlığını en uzun süre devam ettiren canlılar olmuştur.
Iguanodon ve Mantellisaurus cinsleri gibi ornithopodlar fosili bulunan, kemikleri birleştirilerek inşa edilen ve isimlendirilen ilk dinozorlar arasındadır. Bu dinozor tarihte sayısız teoriye konu oldu. Ornithopoda türleri arasında bitki yiyen dinozor hadrosaur da var.
12-Pachycephalosaurus
Dinozorların neslinin tükenmesinden 20 milyon yıl önce garip bir canlı evrimleşti. İki bacaklı, orta büyüklükte ve kafatasının üst merkez kısmından dışa doğru kıvrılan oval kalın bir kemik çıkıntısı olan Pachycephalosaur otobur bir dinozordu. Kemik başlı dinozor olan bu cinsin Stegoceras ve Colepiocephale gibi çeşitleri vardır. Bu türün kafatasının yapısına bakıldığında başını bir silah gibi "toslamak" için kullandığı görülür.
Ancak günümüzde bu türe ait dinozorlar üzerinde yapılan fosil çalışmalarında boyun yapılarının bir koç ya da boynuzlu geyik gibi düz olmadığını, aksine kıvrımlı olduğunu ortaya çıkardı. Böyle bir kemik biçimi toslama gibi darbeler için fazla kırılgandır. Bu yüzden bu dinozorlardaki kafatası büyüklüğünün sunduğu tek avantaj aslında sürü liderini belirlemektir.
13-Prosauropod
Geç Triyas döneminde günümüzdeki Güney Amerika bölgesine tekabül eden bölgede orta boylarda otçul garip bir dinozor türü ortaya çıktı. Prosauropod olarak isimlendirilen bu yeni tür, Geç Jura döneminde hüküm süren devasa Suropodların doğrudan atası değildi fakat evrimleşme süreçlerine paralel şekilde birbirleriyle temas ettiler.
Günümüze göre Avrupa, Asya ve Afrika kıtalarında fosilleri bulunan ve iki ve dört ayağının üzerinde hareket edebilen bu canlılar otçul olmasına rağmen ilginç bir şekilde etçil beslenme eğilimleri de vardı.
14-Stegosaurus
Stegosaurus, Geç Jura döneminden Erken Kretase dönemine kadar yaşamış zırhlı Ankilozorlar ile yakından ilişkili bitki yiyen bir dinozor türüdür. Sırt kısımlarında "kemikli tortular" olarak adlandırılan kalkanları (plakalar) olan ve ağırlıkları 2 tona kadar çıkan otçul canlılardı. Bahsettiğimiz bu kalkanların kullanım amacı hala çözümlenemeyen bir sır. Paleontologlar sırt kısımlarındaki kemik tortularını ısıyı dağıtmak ve emmek için kullandıklarını düşünüyorlar.
15-Terizinozor
70 milyon yıl önceki Geç Kretase Dönemi'nde bugünkü Gobi Çölü'nde yaşamış etçil kuzenlerinin aksine otçul beslenen Teropod cinsi bir dinozordur. İncelenen fosillere bakılarak boyun ve kol kısımlarında tüyler olduğu belirlendi. Gagaya benzeyen ağız yapıları ve uzun tırpan benzeri kol kısımları bu canlı için en ayırt edici özellikler arasında.
En bilinen dinozor türleri ve isimleri yazımız burada son buldu. İhtiyacınız olan tüm bilgileri edindiğinizi düşünüyoruz.