Havayolu ile seyahat eden yolcuların en büyük endişelerinden biri hava türbülansıdır. Bazen küçük bir çarpma ve titreme hissinden fazlasına neden olan hava türbülansı yolculara korku ve rahatsızlık verebilir. Birçok uçak, normal uçuşlarda hissedilenden daha fazla türbülansa dayanabiliyor ancak korkmamak yine de zor. Peki türbülans uçak düşürür mü ve örnekleri var mı?
Bir Uçak Türbülanstan Düşebilir mi?
Günümüz modern uçakları ve gelişmiş pilot eğitimi sayesinde kötü havanın neden olduğu türbülanslar bir uçağı nadiren düşürebilir. Artık uçak kazaları hakkında daha fazla bilgiye sahibiz, uçak tasarımları gelişti, hava trafik kontrolörü mevcut ve fırtınalar ve rüzgarlar uçuştan önce incelenerek ciddi hava tehditleri tespit ediliyor. Türbülans tek başına modern bir uçağı düşürmez çünkü uçak gövdeleri normal hava kuvvetinin 1,5 katına dayanabiliyor ve tüm atmosferik tehditlerin üstesinden geliyor. Yapısal ve performans açısından bakıldığında uçaklar oldukça sağlamdır.
Pilotlar da türbülans konusunda eğitimliler. Türbülanstan geçiş hızını dengeleyerek türbülansın olumsuz etkisini azaltırlar. Hava trafik kontrolörü (HTK) duruma göre pilota uçağa yön değiştirme, hız düşürme, tırmanma ve alçalma gibi komutlar verebilir.
Türbülans Kaynaklı Uçak Kazaları
Türbülansın neden olduğu iyi bilinen bir uçak kazası 1966'da BOAC 911 uçuşunda uçağın Fuji Dağı yakınlarında düşmesiyle yaşandı. Olay 113 yolcu ve 11 mürettebatın ölümüyle sonuçlandı. Uçak, CAT denilen açık hava türbülansı nedeniyle düştü ve o günden bugüne türbülans kaynaklı başka bir uçak düşmesi rapor edilmedi. (CAT, hızlı ve yavaş jet akımının buluşmasıyla olur.)
1980 ve 2008 yılları arasında Federal Havacılık İdaresi (FAA) dünyada 234 türbülans kazası kaydetti. Kazalar 298 yaralanma ve üç ölümle sonuçlandı. Bu ölümlerden ikisi emniyet kemeri takmayan yolcuları içeriyordu.
Çoğu türbülans kazası, çarpma veya ölümle sonuçlanmıyor. FAA 2016 yılında türbülanstan kaynaklanan 44 yaralanma bildirdi. Ertesi yılsa 21 kişi yaralandı. 2017'de şiddetli türbülans içeren sadece iki olay meydana geldi ve toplamda 34 yaralanma oldu. Bu üç yıl içinde herhangi bir ölüm veya kaza meydana gelmedi.
Türbülans küçük uçakları daha fazla etkiliyor. Bu uçaklar küçük motorludur ve ayrıca öngörülü uyarı sistemleri yoktur; hava durumunu tespit eden radarları veya buz çözme mekanizmaları buna dahil.
İklim değişikliğinden kaynaklı jet akımı değişikliği türbülans üzerinde etkiye sahip. Araştırmaların gösterdiği gibi 1958'den beri Kuzey Amerika ve Avrupa'daki türbülans oranları %40'tan %90'a yükseldi. Ayrıca türbülans şiddetinin 2050'ye dek %10 ile %40 artması bekleniyor.
Uçağın Hangi Bölümü Türbülans İçin Daha İyi?
Kabinin arka kısmında oturan yolcular türbülansın etkilerini daha fazla hisseder. Uçağın arkası türbülans sırasında daha fazla hareket eder. Kuyruk ayrıca irtifayı ayarlarken de hareket eder.
Uçağın en rahat kısmı genellikle birinci sınıfın yerleştirildiği kanatların hemen önündeki alan oluyor. Uçağın ağırlık merkezi ve kaldırma kuvveti kanatlara yakındır. Bu durum özellikle büyük ticari uçaklarda türbülansın etkilerini en aza indirir.
Türbülans Nedir?
Türbülans hava akımındaki şiddetli değişimdir. Rüzgar hızının aniden değişmesi basıncı etkileyerek hava hareketinde dalgalanma yaratıyor ve uçağın güçlü şekilde yalpalamasını sağlıyor. Örneğin, uçağın üstündeki hava altındaki havadan hızlı olduğunda uçak birden irtifa kaybederek birkaç metre alçalabilir veya yükselebilir.
Hava bir akışkandır ve belirli bir akımda hareket eder. Bu akım bozulduğunda türbülans oluşur. Türbülansın şiddeti akımın boyutuna ve çarptığı nesneye bağlı.
Hafif türbülans uçağın 1 metre alçalmasını/yükselmesini sağlarken orta türbülans 3-6 metre ve şiddetli türbülans 30 metre irtifa değiştirmesini sağlar. Hafif ve orta türbülans genel olarak zararsızken şiddetli türbülans kemersiz yolcuları fırlatacaktır.
Türbülansın Nedenleri
Rüzgarlar uçağa her yönden gelir ve bu rüzgarlar uçak düzgün havada uçarken hissedilmez.
Türbülans hem hava hem de çevre koşullarından etkileniyor. Türbülansın nedenleri aşağıdaki gibi:
- Jet akımları – Rüzgar hızındaki dengesizlik uçağı sallar.
- Dağlar – Dağlar rüzgarı keser ve dağa yakın kısımda rüzgar, uçağın üstündeki rüzgardan yavaş olabilir.
- Fırtınalar – Fırtınalar havayı yukarı aşağı iterek rüzgar hızını değiştirir.
- Türbülanslı bulutlar – Bulutlar yükselen ve soğuyan su buharının oluşturduğu küçük su damlacıklarıdır. Bu küçük su damlacıklarının yarattığı yüksek iç yoğunluk havanın dengesiz şekilde hareket etmesini sağlar.
- Isı – Güneş'in ısıttığı havanın hareketi değişir ve türbülansa neden olabilir.
- Uzun ağaç ormanlar, gökdelenler – Dağlar gibi rüzgar hızını değiştirirler.
Kaynaklar: