Evet, kuşlar dinozordur. Son on yıllardaki fosil keşiflerinden elde edilen veriler bugün kuşları nasıl gördüğümüzü değiştirmiştir. Artık kuşların bir tür dinozor olduğuna dair hiç şüphe yok. Kanıtlar sadece fosilleşmiş kemiklerden ve iskelette bulunan benzerliklerden değil, fosilleşmiş yumuşak dokulardan, özellikle de tüylerden geliyor. Pek çok dinozorun ayırt edici kuş benzeri tüyleri vardı. Kretase döneminden kalma küçük, ördek büyüklüğünde iki ayaklı bir dinozor olan Mei long gibi kuşa benzer nadir dinozor fosilleri vardır. Fosil Pompeii'deki insanlar gibi volkanik külle korunmuş halde bulundu ve bugün birçok kuşun oturuşuna benzer bir uyku pozisyonunda kıvrılmış haldeydi.
Kuşların kökeni
Kuşlar, T. rex'in dahil olduğu teropod dinozor grubuna aittir. Teropodların hepsi iki ayaklıdır ve bazıları diğerlerinden daha fazla kuş benzeri özelliklere sahipti. 1861'de keşfedilen Archaeopteryx uzun bir süre kuşa benzeyen tek dinozor oldu. Geç Jura döneminde (150 milyon yıl önce) yaşadı. Velociraptor gibi kuşlarla daha yakından ilişkili olanlarsa Geç Kretase'den (100-66 milyon yıl önce) gelir. Dolayısıyla diğer dinozorlardan bağımsız gelişmek için bolca zamanları vardı. Gerçekten ilginç kuş benzeri ayırt edici dinozorları bulmaya başladığımız yer Geç Jura'dır.
Anchiornis bacaklarında büyük tüyler olan Geç Jura'ya ait kanatlı bir dinozordur. Bunun gibi fosiller kuşların dört kanadı olan ve süzülerek hareket eden bir ata dinozordan evrimleştiğine ipucu sunar. Ayrıca son yıllarda keşfedilen Yi qi dinozoru vardır. Fosilde yarasa benzeri bir kanat zarına ve yumuşak dokuya rastlanır.
Archaeopteryx'in fosilini başka bir kuş benzeri dinozordan ziyade gerçek bir kuş yapan nedir diye sorabilirsiniz. Yanıt uçma yeteneğidir. Archaeopteryx kuşların kökenine uzanan bir geçiş hayvanıdır. Kanat tüyü dizilimi modern kuşlara çok benzer. İki ayak üzerinde yürümek, tüylere sahip olmak, yumurtlamak veya sıcak kanlılık tüm bunlar kuşlara dinozorlardan miras kalan özelliklerdi.
Tüm kuş dinozorlar uçabildi mi?
Kuşların tüm dinozor ataları uçamadı. Uçabilenlerin ise çeşitli yöntemleri vardı. Örneğin Velociraptorlar kuşa benzer bir tüyle kaplıydı. Fosilinde yalnız iskeleti olsa da iskeletindeki ulna kanat kemiği günümüz kuşlarında bulunur ve üzerinde tüy yuvaları vardır.
Velociraptor'ın yakın akrabaları daha iyi korunmuştur ve tüy yuvaları tüm vücutlarını kaplar. Uçamadıklarından tüyleri gösterişle ilgili olabilir. Kuşlar iki ayaklılığı teropodlardan miras aldı. Bu durum yarasa veya pterozorun aksine neden sadece ön ayaklarını kullanarak uçacak biçimde evrimleştiklerini açıklar.
Diğer yandan kuşlardan tamamen uzak bir dinozor olan Triceratops'un da gagası vardır. Dişlerini kaybedip gaga çıkaran birçok dinozor bulunuyor. Gergedan benzeri triceratops'un ağzının önünde gagası vardır. Koyunların üst ön çenelerinde diş yoktur çünkü bitki örtüsünü daha iyi kapmak içindir. Yani sık görülen bir evrim.
Kuş benzeri dinozorlar nasıl uçmaya başladı?
Birçok teori var ve birçok insan onların önce ağaçlara tırmanarak süzüldüğünü düşünüyor. Zamanla ağaçlardan aşağı uçma becerisi geliştirdiler. Birden uçmaya başlamadan önce uçuş kontrolü ve güç konularına hakim olmaları gerekiyordu. Kuş benzeri dinozorlar ağaçlara tırmanmayı ne zaman öğrendi onu henüz bilmiyoruz.
Kitlesel yok oluştan kurtulan tek dinozor neden kuştu?
İri gövdeli kara hayvanlarının kitlesel yok oluşlardan ağır darbe aldığını fosil kayıtlarından biliyoruz. Sadece minik olanlar hayatta kalır. En küçük dinozorlar yaklaşık 500 gr ağırlığındaydı ancak bir kara memelisi olarak hayatta kalmak için 50 gr'dan hafif olmak gerekiyordu. Ancak şans yine de azdı. Pek çok kuş grubu yok oldu. Ancak tohum veya balık yiyen bir hayvan olmak büyük avantajdı. Tabii uçmayı da unutmamak gerek. 10 km çapındaki göktaşı çarptıktan sonra toz nedeniyle güneş ışığı eksikliği vardı ve tatlı su ekosistemleri tek sığınaktı. Bazı daha güvenli bölgelere ulaşmak ve yiyecek aramak uçan canlıların işiydi.