MS 4. yüzyılın başında Roma İmparatorluğu, herhangi bir imparatorun düzeni sağlama yeteneğinin çok ötesinde büyümüş ve genişlemişti. Augustus olarak bilinen bir baş imparator ve Caesar olarak bilinen bir imparator vekili, sırasıyla imparatorluğun Batı ve Doğu yarısında hüküm sürüyordu. Dört imparatora sahip olduğu için bu adı alan Roma Tetrarşisi, imparatorluğu onlarca yıldır uğraştıran veraset sorunlarını çözmenin bir yolu olarak 3. yüzyılın sonlarında kurulmuştur.
İktidar geçişi Augustus olarak Diocletianus ve Maximianus'tan, Caesar olarak Galerius ve Constantius'a barışçıl şekilde MS 305 yılında gerçekleşti. Tetrarşinin önlemesi gereken kargaşa ve veraset krizi, Constantius'un Britanya'da bir çatışma sırasında ölümünden bir yıl sonra meydana geldi. Maximianus'ın oğlu Maxentius Roma'da Senato ve oldukça güçlü Praetorian Muhafızları tarafından yeni Augustus olarak karşılanırken, Constantius'un Britanya'daki birlikleri onu babasının yerine yeni Augustus ilan ediyordu.
Karmaşıklık buradan itibaren artar, ancak Galerius'un 311'de aniden ölümü siyasi durumu altüst eder ve Konstantin ile Maxentius arasındaki çatışmayı, birçok grup arasında yıllarca süren savaş ve ateşkeslerden sonra zirveye taşır. Her zaman hırslı bir lider olan Konstantin 312'de ordusuyla İtalya'ya yürür ve Milvian Köprüsü'nden Roma'ya geçmeden önce Torino, Milano ve Verona'yı hızla kontrol altına alır.
Konstantin'in Peygamberlik Vizyonu
Maxentius, Konstantin'in gelişine hazırlık olarak, adamlarının Konstantin'in adamlarına karşı savaşabilmesi için Tiber Nehri üzerine kurduğu geçici bir köprü dışında Roma'yı kapatmıştı. Maxentius, Sibylline Books olarak bilinen eski Roma kehanet kitaplarını incelemiş ve bu kitaplarda Romalı bir rakibin aynı gün yenileceği kehanetinde bulunulmuştu. Maxentius, Konstantin'in yepyeni bir tanrı getirdiğinden habersizdi.
İlgili: Roma'nın Hristiyanlık dinini kabulü ve I. Konstantin'in rüyası
Hristiyan tarihçiler Lactantius ve Eusebius, şehre karşı sefere çıkmadan önce (iki yazar tam olarak ne zaman olduğu konusunda hemfikir değildir) Konstantin'in bir haç ya da chi-rho (Yunanca'da İsa kelimesinin ilk iki harfini birleştiren bir sembol) ve Yunanca "en toútōi níka" (Latince'de "in hoc signo vinces" ya da "bu işaretle fethedeceksin" olarak çevrilir) kelimelerini içeren bir rüya ya da başka bir imgelem gördüğüne dair popüler efsaneyi aktarır. Tarihçiler Konstantin'in imgelemi yanlış yorumladığını ama yine de Hristiyan amblemi olan chi-rho işaretinin tüm birliklerinin kalkanlarına resmedilmesini emrettiğini iddia ederler. Bu arada Maxentius ordusunu Sol Invictus (Batmayan Güneş veya Fethedilemez Güneş) bayrağı altında yönetiyordu. Konstantin'in ordusunun büyük bir kısmı Hristiyandı ve Maxentius'un süvarilerini kolayca yendiler. Maxentius'un kendisi köprüden düştü ve ağır zırhının altında boğuldu.
Konstantin İmparatorluğu Yeniden Birleştiriyor
Konstantin kalkanlarına kimin tanrısının işaretini yerleştirdiği hakkında hiçbir fikre sahip değildi; tek bildiği bu tanrının kendisine muazzam bir zafer kazandırdığı ve sadece ona ibadet edeceğine söz verdiğiydi ki bu tanrının Hristiyan Tanrısı olduğu ortaya çıktı.
Konstantin Maxentius'un cesedini Tiber'den çıkarttırdı, başını bir mızrağa geçirdi ve kendisini Batı İmparatorluğu'nun tartışmasız efendisi haline getiren Tanrı hakkında daha fazla şey öğrenmeye adamadan önce Maxentius'un destekçilerine bir uyarı olarak kesik başı göndertti.
En azılı düşmanını sonunda yenmesine rağmen, Konstantin'in üstünlük mücadelesi henüz bitmemişti. Doğunun Augustus'u Licinius'un elindeki topraklara doğru ilerledi ve 324 yılında Licinius'un yenilgisiyle sonuçlanan bir dizi çatışmaya girerek Konstantin'i Doğu ve Batı tüm Roma İmparatorluğu'nun tek hakimi olarak bıraktı. Onlarca yıl süren kargaşanın ardından, bilinen adıyla Büyük Konstantin imparatorluğu yeniden kurdu.
İktidara yükselişi Roma kapılarında doğrulanmış olmasına rağmen, Konstantin imparatorluk başkentini Küçük Asya'daki Bizans'a taşımayı seçecek ve buraya kendi adını vererek Konstantinopolis ("Konstantin'in şehri") diyecektir, ancak bugün burası İstanbul olarak bilinmektedir. Bizans İmparatorluğu, Batı'da Roma'nın çöküşünden sonra bin yıl boyunca Roma'nın yeni doğu başkenti olarak varlığını sürdürecektir.
Roma'da Hristiyanlığın Yükselişi
Milvian Köprüsü'ndeki zaferinden sonra Konstantin Hristiyanlık dinine geçti ve ilk Hristiyan imparator oldu. Konstantin, Hristiyan tanrısının Maxentius'u yenmesine yardım ettiğini düşünüyordu ve bundan sonraki ilk icraatlarından biri MS 313 yılında Milano Fermanı'nı yayınlamak ve Hristiyanlığı Roma İmparatorluğu'nda yasal hale getirmek oldu. Hristiyanlar bu fermandan önce, aralarında daha kötü şöhretli Neron, Decius ve Diocletianus'un da bulunduğu diğer Roma imparatorları tarafından zulme uğramıştı. Ancak Milano Fermanı, Hristiyanlar için tam bir dini özgürlük ve zulümler sırasında el konulan tüm mülklerinin iadesini ilan etti.
Yeni dini hakkında daha fazla bilgi edinmek isteyen Konstantin, Hristiyan piskoposları danışman ve eğitmen olarak görevlendirdi ve ayrıca Roma piskoposuna bir katedral için arazi ve mülk vererek şehirde Hristiyan kilisesi için kalıcı bir varlık oluşturdu. Gerçek şu ki, Konstantin, Hristiyan kilisesinde bölünmelere neden olan doktrinsel anlaşmazlıkları çözmek için kilisenin ilk ekümenik konseyi olan İznik Konsili'ni çağırdı. Orada, ilk resmi inanç itirafı yazıldı ve Teslis'in ortodoks öğretisi oluşturuldu. Hristiyanlığı Roma İmparatorluğu'nun resmi dini haline getiren daha sonraki bir imparator olan I. Theodosius olmasına rağmen, Konstantin şüphesiz Hristiyanlığın yayılmasına ve devam eden etkisine büyük ölçüde yardımcı olan imparator olmuştur.