Antik çağın en bilinen çatışmalarından biri Maraton Muharebesi'dir. Yunanistan'a birinci Pers saldırısı (Pers-Yunan Savaşları) sırasında Yunanlılar ve Persler arasındaki çatışma tırmanmıştır. Pers kralı I. Darius MÖ 490 yılında Atina'yı fethetmek amacıyla Yunanistan'a bir ordu göndermiştir. Ege adalarını fethetmekten yeni çıkmış olan Persler, şehrin çok yakınında karaya çıktılar. Atinalılar, Platalıların yardımıyla, Sparta yedeklerini çağırmadan işgalcileri engellemeyi başardılar. Atina'nın Yunanistan'daki hegemonik konumu bu zaferle daha da güçlendi.
Maraton Muharebesi'nin Nedenleri
Kral I. Darius tarafından kurulan ve MÖ altıncı yüzyılın sonuna kadar gelişen Ahameniş İmparatorluğu, Pers İmparatorluğu olarak da biliniyordu. Pers İmparatorluğu tüm Orta Doğu bölgesine hâkim olmuş ve hatta batıya doğru ilerlemiştir.
Günümüz Türkiye'sinin batı kıyısında yer alan İyonya'daki bazı Yunan şehirlerinin yanı sıra Trakya ve Makedonya krallıkları da Pers egemenliği altına girdi. Yunanlılar Persleri zenginlik ve lüks takıntısı olan ve krallarına ilahi bir varlıkmış gibi tapan mağrur vahşiler olarak görüyorlardı. İkisi arasındaki siyasi ve kültürel mesafe Yunanlıların Pers yönetimini kabul etmesi için çok büyüktü.
Birinci Pers Savaşı, İyonya'nın MÖ 499'da işgalcilerine karşı ayaklanmasıyla patlak verdi. MÖ 494'te Persler Milet'i ele geçirdi ve Atina ve Eretria'dan askeri destek alan isyancıları nihai olarak yenilgiye uğrattı. Lesbos ve Tenedos gibi Yunan adaları da alındı. Pers Kralı I. Darius Atina ve Sparta'ya bir ültimatom verdi.
Onlara elçiler gönderdi, bazıları şiddetli sonlarla karşılaştı. Darius MÖ 490'da Yunanistan anakarasına cezalandırıcı bir sefer gönderdi çünkü Yunanlıların inatçılığından bıkmıştı ve Atina'yı İyonyalı isyancılara yardım ettiği için cezalandırmak istiyordu. Ege Denizi boyunca batıya doğru ilerleyen Persler, Eretria şehrini yağmaladı ve birçok vatandaşını Aşağı Mezopotamya bölgesine sürdü.
Maraton Muharebesi Ne Zaman ve Nerede Gerçekleşti?
Eski bir Atinalı tiran olan Hippias, seferinde Darius'a yardım eder. Yirmi yıl önce sürgüne gönderilen Hippias intikam almak ve Atina'da iktidarı yeniden ele geçirmek için yanıp tutuşuyordu. Darius'a Atina'dan yaklaşık 38 kilometre uzaklıktaki Marathon yakınlarına yerleşmesini önerir. Plan, Atinalıların dikkatini yeterince uzun süre dağıtmak ve böylece şehirlerini savunmasız bırakmaktı.
Persler MÖ 12 Eylül 490 civarında Marathon'a vardılar. Atinalılar, stratejistleri Miltiades'in yönetiminde düşmanı karşılamak için yürüyüşe geçtiler, ancak hemen saldırmaktan kaçındılar. Her iki ordu da 1.500 metre mesafeden savaş alanında birbirlerine bakıyordu.
Yunan ordusunda 9.000 ila 10.000 hoplitin yanı sıra 1.000 Plataealı asker ve sayısız azatlı köle vardır. Aksine, Pers sefer kuvvetleri sayıca çok üstündü. Yunan tarihçiler Pers ordusunun gücünün 200.000 ila 600.000 arasında olduğunu tahmin etmektedir. Modern çağın tarihçileri ise toplam erkek nüfuslarını 20.000 ila 100.000 arasında bir yere yerleştirmektedir. Darius'un yeğeni Artaphernes Pers ordusunu yönetirken, Datis de donanmanın başındaydı.
Maraton Muharebesi'ni Kim Kazandı?
Pers süvarileri 17 Eylül MÖ 490'da karaya çıktı ve filonun bir kısmı Atina'nın Phalerus limanına doğru yelken açtı. Geri kalan birlikler yaya olarak şehre girdiler. Bu nedenle Yunanlılar Pers donanmasına karşı şehri savunmak için geri dönmeden önce işgalcilerin şehre yaklaşmasını engellemelidir. Fidipidis (Pheidippides) in alarm vermek için gittiği Sparta'dan takviye kuvvet beklemektedirler.
Yunan ordusu sayıca az olmasına rağmen ilk saldırıyı başlatır. Savunmacıların geri çekilen Pers süvarilerinden faydalanmış olması muhtemeldir. Yunan hoplitlerinin teçhizatı birinci sınıftı. Bir kılıçları, uzun bir mızrakları ve çok güçlü bir kalkanları vardır ve korunmak için bir cuirass, bir miğfer ve tozluk giyerler. Yunanlılar, kalkanlarıyla bir duvar oluşturdukları ve düşmanlarına arkadan saldırdıkları falanks düzenini uygularlar.
Düşman bu seviyedeki ağır piyadelere karşı savunmasızdı. Yunan silahlarıyla karşı karşıya geldiklerinde, Perslerin yumruk yumruğa bir dövüşte hiç şansları yoktur. Atinalılar gelen oklardan korunmak için eğilmeden ileri atılırlar. Persler gafil avlanır ve Yunan hücumunu durduramazlar, bu yüzden gemilerine ulaşmak için suya doğru koşarlar. Hattın merkezindeki seçkin Pers kuvvetleri bir kıskaç hareketine yakalanmadan ve işe yaramaz hale gelmeden önce bir süre cesurca savaştı.
Persler 6.400 kayıp verirken, Yunanlılar sadece 200 civarında adam kaybetmiştir. Pers filosundan yedi gemi ele geçirildi. Atinalılar bu zaferden sonra şehirlerini kalan Pers filosuna karşı savunmak için geri döndüler. Sekiz saat boyunca yürüdüler ve sonunda hedeflerine ulaştılar. Planlarının başarısız olduğunu gören Persler karaya çıkma umutlarından vazgeçtiler. Sadece birkaç gün sonra Sparta'dan takviye kuvvetler gelir, ancak Atina'yı kurtarmak için artık çok geçtir.
İlk Maraton Koşucusu
Atinalılar Perslerin karaya çıktığını öğrenir öğrenmez, yardım istemek için Sparta'ya bir haberci gönderirler. Atina'dan Sparta'ya 250 kilometrelik yolu sadece 36 saatte kat eden haberci Fidipidis (Pheidippides) olağanüstü bir başarıya imza atar. Ancak Spartalılar o sırada Apollon onuruna düzenlenen Karneia kutlamalarının ortasındaydı ve bu yüzden on gün boyunca asker gönderemediler. Alternatif bir anlatıya göre Yunan general Miltiades, Eukles adında bir adamı Maraton'daki Yunan zaferini duyurması için Atina'ya göndermiştir. Habercinin yorgunluğu, haberi ilettikten kısa bir süre sonra etkisini göstermiştir.
Michel Bréal adında bir akademisyen bu başarılardan etkilenerek 1896 yılında Atina'da düzenlenen Olimpiyat Oyunlarına bir maraton yarışması dahil edilmesini istemiştir. Yaklaşık 40 kilometrelik bu koşu, tarihi Maraton alanında başlar ve Atina'nın Panathenaic Stadyumu'nda sona erer. 1896 yılında Atina'da düzenlenen 38 kilometrelik yarışı Yunanistan'dan Spyrdon Lois iki saat elli saniyenin üzerinde bir farkla kazanmıştır. O zamandan beri dünyanın dört bir yanındaki şehirlerde düzinelerce maraton düzenlenmektedir. Ayrıca 1983 yılından bu yana Pheidippides anısına Marathon ve Sparta arasında 246 kilometrelik bir uzun mesafe yarışı olarak Spartatlon düzenlenmektedir.
Maraton Muharebesi'nin Sonuçları
Spartalıların yardımı olmadan Pers ordusunu yendikten sonra Atina büyük bir saygınlık kazandı. MÖ 478'de, Pers tehdidinin devam etmesiyle mücadele etmek için Attika-Delos Deniz Birliği'ni kurdu. Maraton zaferi, kibirli Atina kenti tarafından diğer tüm kentlerden neden üstün olduğunu kanıtlamak için sık sık dile getirilmiştir.
Bu zaferin Atina için önemi, siyasi anlamı tartışılırken abartılamaz. Atina, kentleri için canlarını vermeye hazır yurttaş-askerler olan hoplitlerin fedakârlığı sayesinde kurtulmuştu. Ancak Atina emperyalizmi 40 yıl sonra Sparta'nın direnişiyle karşılaşacak ve Peloponez Savaşı'na yol açacaktı. Bu zafer sayesinde Birinci Pers Savaşı da sona ermiştir.
Persler Maraton Muharebesi'ni büyük bir kayıp olarak görmezler. Atina yenilmez olsa da, Persler Ege Denizi'ndeki adaların kontrolünü ele geçirmekte başarılı olmuştur. Mısır'daki bir isyanı bastırdıktan sonra I. Darius başka bir sefer planlar. Kral, ordusunu Yunanistan'a karşı savaşa sokamadan MÖ 486 yılında vefat etti. İkinci Pers Savaşı (MÖ 486) sırasında oğlu I. Xerxes (Serhas) savaşın başındaydı. Savaş Callias barışı ile sonuçlanır, ancak Leonidas ve Spartalıların Termopylae Muharebesi'ndeki kahramanca fedakârlıklarından ve Salamis Deniz Muharebesi'ndeki yıkıcı deniz savaşından önce değil.
Kaynakça:
- Frithowulf, Hrothsige. "Battle of Marathon: Greek Victory in 490 BC – Malevus." Malevus, October 20, 2022.
- Roisman, Joseph; Worthington, Ian (2011). A Companion to Ancient Macedonia. John Wiley and Sons. ISBN 978-1-44-435163-7.
- Finley, Moses (1972). "Introduction". Thucydides: History of the Peloponnesian War. Translated by Rex Warner. Penguin. ISBN 0-14-044039-9.
- D.W. Olson et al., "The Moon and the Marathon", Sky & Telescope Sep. 2004
