Günümüz demokrasileri başkanlık sistemi ve parlamenter sistem olarak ikiye ayrılabilir. Halk birincisinde devlet başkanını, ikincisinde parlamentoyu seçer. Temsili demokrasilerde halk sözgelimi Antik Atina'da olduğu gibi siyasal konular için doğrudan oy kullanmaz. Bunun yerine anayasada öngörülmüş devlet organlarına seçilen temsilciler halk adına siyasal kararlar alır. Temsilcilerin kural olarak sadece kendi vicdanlarına karşı sorumlu olmalarına karşın, yeniden seçilmek için düzenli aralıklarla halkın karşısına çıkma gereği baskı yaratır.
İlgili Yazılar:
- Atina Demokrasisi: Kölelikle gelen reformun hikayesi
- Perikles: Atina kentine altın çağını yaşatan demokrasi öncüsü
- Kleisthenes (Cleisthenes): Demokrasinin kurucusu
Çeşitli temsili demokrasilerde esas olarak parlamento, idare ve devlet başkanı arasındaki ilişkiler açısından farklılık gösteren iki temel yönetim biçimi var.
Parlamenter Demokrasi
Parlamenter yönetim sisteminin geçerli olduğu Almanya ya da İtalya gibi ülkelerde, devlet başkanını seçen parlamento aynı zamanda onu istifaya zorlayabilir. Hükümet parlamentonun güvenoyuna bağlıdır; bu yapıya genellikle parlamento çoğunluğuyla yakın işbirliği eşlik eder. Hükümetin parlamentoda çoğunluğu yitirmesi halinde, devlet başkanı çoğu kez yeni parlamento seçimini isteme hakkına sahiptir. Yürütmenin başında esasen temsili ve törensel işlevleri yerine getirmek üzere seçilmiş bir cumhurbaşkanı ya da İngiltere ve Hollanda'da olduğu gibi bir hükümdar yer alır.
Başkanlık Demokrasisi
ABD'dekine benzer başkanlık sistemlerinde, parlamento ya da yasama organı ile hükümet açık seçik birbirinden ayrılmıştır. Halkın doğrudan yürütmenin başına seçtiği kişi hem devlet başkanı, hem de hükümet başkanı işlevi görür. Yasama organından bağımsızdır ve onun oyuyla görevden alınamaz. Buna karşılık, o da yasama organını dağıtamaz. Birçok ülkede başkanlık ve parlamenter demokrasi unsurlarını barındıran karma bir yönetim biçimi vardır. Örneğin, Fransa ve Finlandiya'da doğrudan seçilen bir cumhurbaşkanı ve bir başbakan parlamentonun güvenoyuna bağlıdır ve hükümet yetkilerini paylaşır.
Doğrudan Demokrasi
Bütün temsili demokrasilerde yurttaşların doğrudan katılımının sınırlı biçimleri vardır. Özellikle federal yapılı devletlerde, yurttaşlar belirli bir konuya destek vermek üzere bölgesel düzeyde yeterli imza toplayarak parlamentoya bir yasa tasarısı sunabilir. Hükümet ve parlamento da önemli konularda referandum yoluyla halkın görüşüne başvurabilir; ama bu şekilde alınan kararlar hükümet için her zaman bir bağlayıcılık taşımaz.
Otoriter Demokrasi
1990'larda özellikle Afrika ve Asya'da, ayrıca Avrupa'nın bazı eski komünist devletlerinde (örneğin Rusya) teknik bakımdan demokratik sayılan, ama otoriter eğilimler taşıyan birçok yönetim sistemi ortaya çıktı. Serbest seçimlerin güvence altında alınmasına ve demokratik kurumlara yer verilmesine karşın, bu sistemlerde devletin yurttaşlık haklarına müdahale etmesine karşı koruma ve iktidar üzerindeki denetim genellikle yetersizdir.
Çoğu zaman parlamento dışında canlı bir sivil toplumun gelişebileceği özgür demokratik yapılar yoktur. Basın özgürlüğüne genelde kısıtlamalar getirilebilir. Söz konusu devletlerin çoğu eskiden diktatörlüğe dayandığından, bu durumda gelişkin demokrasiye doğru kısa süreli bir geçiş aşamasını yansıtıyor olabilir.
Ek bilgiler:
- Belirgin siyasal hoşnutsuzluk dönemlerinde daha doğrudan bir demokrasi isteği daha gür dile getirilir.
- Özgür parlamenter, uygulamada çoğu kez parti disiplinine uyar.
- İngiliz hükümdarlar parlamentoyu dağıtma yetkisini yüzyıllardan beri kullanmamıştır.