Bir toplumun ileri gelenlerinin dini uygulamalarını gözlemlemek bize o toplumun kültürü ve tarihi hakkında çok şey anlatabilir. Antik Mısır bunun mükemmel bir örneğidir. Antik Mısır yaşamının her yönü o günün dininden etkilenmiştir. Bir dinin inançları ve uygulamaları hakkında bilgi almak için ruhban sınıfından daha iyi bir yer olabilir mi? Antik Mısır'da rahiplik tam zamanlı bir işti ve üyelerinden kendilerini tamamen tanrılara ibadete adamaları bekleniyordu.
Mısırlı bir rahip olmanın esasları
Eski Mısır'da bir rahibin yegane yükümlülüğü tapınağın tanrısıyla ilgilenmekti. Diğer dinlerin rahiplerinden farklı olarak vaaz vermez, İncil'i yorumlamaz, haftalık ayinleri yönetmez ya da başkalarını kendi inançlarına döndürmeye çalışmazlardı.
Hem erkeklerin hem de kadınların dini görevlerde bulunmaları mümkündü. Bunun nedeni aynı işi aynı ücret karşılığında yapıyor olmalarıydı. Kadınların kadın tanrılara ve erkeklerin erkek tanrılara hizmet etmesi daha yaygındı, ancak bu hiçbir şekilde her yerde geçerli değildi. Örneğin Serket'e hem erkek hem de kadın hekimler tapınırdı.
Tarihin de gösterdiği gibi, rahiplik Erken Hanedanlık Dönemi'nde (MÖ 3150-2613) iyice yerleşmiş ve Eski Krallık (MÖ 2613-2181) boyunca hızla genişlemiştir. Mısır'ın rahip sınıfı muazzam bir otoriteye sahipti. Rahiplerin görevi dini fikirleri ve uygulamaları korumak olsa da, para ve güç biriktirdikçe firavunların otoritesi üstünde hayati bir kontrol unsuru haline geldiler.
Antik Mısır'daki farklı rahip türleri
Antik Mısır'da rahiplik hiyerarşik bir yapıya sahipti. Hiyerarşideki konumlarına bağlı olarak farklı sorumlulukları vardı. Sorumluluklar ne kadar prestijliyse, o kadar yukarıdaydılar; ne kadar aşağıdaysalar, iş o kadar zordu.
Hem-nejer-tepi olarak da bilinen baş rahip, totem direğinin zirvesinde yer alırdı. Mısır lideri baş rahibi seçerdi. Tanrılar ile sıradan insanlar arasında aracı oldukları kabul edilirdi. Bu makamın muazzam bir siyasi ve dini etkisi vardı.
Hery-heb olarak da bilinen okutman rahip, antik Mısır rahiplerinin bir sonraki basamağıydı. Görevleri arasında kutsal yazıları kaydetmek, diğer din adamlarına bilgi aktarmak ve tapınaklarda ve festivallerde heka (resmi konuşma) okumak vardı. Keşişlere benzerlerdi. Rahipliğin diğer tüm yönleri hem erkekleri hem de kadınları içermesine rağmen, kadın okutmanlara dair hiçbir tarihsel atıf yoktur. Bu pozisyon miras yoluyla babadan oğula geçmiş olabilir.
Wab rahipleri sosyal düzenin en altında yer alırlardı. Tapınağın rutin ama yaşamsal önem taşıyan operasyonlarından sorumluydular. Bir şeylerin onarılmasını istiyorsanız veya bir şöleni düzenlemek için yardıma ihtiyacınız varsa, bir wab orada hazır bulunurdu.
Çok sayıda farklı türde rahip bu iki uç noktanın ortasında yer alırdı. Tanrılara adanmışlık içinde eylemlerde bulunan herkes kendi türünde bir rahipti. Görevlerinin ne kadar çeşitli olduğu göz önüne alındığında, antik Mısır rahiplerinin türleri hakkında geniş bir aralık yoktur. Bununla birlikte, hour'dan sem'e kadar çeşitli orta düzey rahiplerin kayıtlarına sahibiz.
Eğitimleri gereği astronom olan hour rahipleri takvimden ve hangi günlerin uğurlu hangilerinin uğursuz olduğunu belirlemekten sorumluydu. Ayrıca rüyaları ve alametleri de okuyabiliyorlardı. Bir de swnw (tıpla ilgili konular için) ve sau (büyü ve ruhani alemle ilgili konular için) olarak bilinen doktor rahipler vardı.
Sem rahipleri cenaze törenlerinden ve ölümden sonraki hayatla ilgili diğer ayinlerden sorumluydu. Ölen kişiyi mumyalayan ve aynı zamanda çeşitli büyüler yapan da onlardı. Semler tarafından yapılan büyüler o kadar güçlüydü ki, ölülerin sonsuz yaşama erişebilmelerini sağladıkları için onlara büyük saygı duyulurdu. Eğer sem en ufak bir hata yaparsa, ölünün ruhunun hayatta kalma şansı çok az olurdu.
Antik Mısırlı bir rahibin günlük yaşamı
"Mısırlı" bir rahibin hayatını tarif etmek zordur çünkü her birinin kendine özgü sorumlulukları olan çok sayıda farklı rahip türü var. Bir okutmanın (lektör) günlük rutini bir wab'ınkinden önemli ölçüde farklı olsa da, bazı ortak noktalar vardı.
Baş rahip hariç çoğu rahip yarım gün çalışırdı. Rahipliğin her "nöbeti" her dört ayın bir ayı kadardı. Kalan süre boyunca cemaat dışında sıradan yaşamlarını sürdürmeye devam ediyor, daha çok orta düzey bir memur olarak çalışıyorlardı. Görev sırasında, tanrılarının tapınağının yerleşkesi içinde ikamet ederlerdi.
Tüm rahiplerden yüksek düzeyde dini saflığı korumaları beklenirdi. Temizlik düşkünü Mısırlılar için törensel saflık söz konusu olduğunda sadece iki şey önemliydi. Öncelikle, rahiplerin her zaman tamamen tıraş olması zorunluydu. Kaşlar ve kirpikler de bundan muaf değildi. Ciltlerini pürüzsüz tutmak için her üç günde bir epilasyon işlemine tabi tutulurlardı. İkinci olarak, günde birçok kez yıkanarak en yüksek temizlik standartlarını korumakla görevliydiler.
Rahipler bütün günü yıkanma ve tıraş arasında farklı ayinler yaparak geçirirlerdi. Bir rahibin hangi ayinleri yaptığı çoğunlukla hangi tanrıya taptıklarına ve rahiplikteki konumlarına bağlıydı. Rahipler belli ki sürekli meşguldü.
Mısır tanrılarına olan sorumluluk
Mısırlı rahiplerin rahipliğe başlamadan önce kendilerini arındırmak için bir tür kabul töreninden geçtikleri söylenir. Tarihsel kaynaklar münferit olsa da, bunun erkekler için sünneti de gerektirmiş olabileceği düşünülmektedir. Sonuç olarak, Mısırlıların, diğer bazı inançların müritleri gibi, sünnet derisi ile yetersiz hijyen arasında bağlantı kurmuş olmaları mümkündür.
Antik Mısır rahipleri halka değil tanrılara hesap verirdi. Hiç kimse dua etmek ve rahibi dinlemek için tapınağa gitmeyi alışkanlık haline getirmemişti. Rahipler halka dinlerini ve tanrılarını öğretmekle sorumlu değildi. Ortalama bir Mısır vatandaşının bununla bizzat ilgilenmesi beklenirdi. Antik Mısırlı rahiplerin rolleri, Kıpti döneminden önce Mısır'da dinin çoğunlukla bireysel bir mesele olduğunu göstermektedir.
Bu durum dinin çöküşüne neden olmuş olabilir. Antik Yunan dini Romalılar tarafından aşamalı olarak benimsenmiştir. Gerçekten de kimi özellikleri Hristiyanlığın yanı sıra Romalılar tarafından kabullenilmişti. Hristiyanlık eski Yunan düşüncesine çok şey borçludur ve bu etki Hristiyan İncil'inde Orta Çağ'a kadar izlenebilir. Dine olan aşırı bireysel yaklaşımı nedeniyle Antik Mısır diğer uygarlıklarla adil bir şekilde karşılaştırılamaz. Mısır İmparatorluğu'nun çöküşü Mısır dininin de sonu anlamına geliyordu.
