İnsanlık tarihinin başlangıcından bu yana, insanlar gece gökyüzünde görünen çeşitli gök cisimlerinin büyüsüne kapılmışlardır. Bazı uygarlıklarda Güneş ve Ay ilah olarak saygı görürken, yıldızlar ve gezegenler gelecekle ilgili tahminlerde bulunmak için kullanılmıştır. Geçmişteki bazı uygarlıklarda, güneş sistemindeki nesneler genellikle ruhani veya kültürel inançlarla ilişkilendirilmiştir. Ancak, Rönesans ve Bilimsel Devrim boyunca insanların zihinleri bilim çalışmalarına daha fazla yönelmeye başladı.
1510 yılında Nicolaus Copernicus, insanların güneş sistemimizi oluşturan yıldızlara ve gezegenlere bakış açısını değiştirmek için çaba sarf etti. National Air and Space Museum'a göre, onun gezegen sistemi güneş merkezli idi, yani güneş merkezde olacak ve gezegenler onun etrafında kendi yörüngelerinde hareket edecek şekilde tasarlanmıştı. Bu, o dönemde yaygın olan Dünya'nın güneş sisteminin merkezinde olduğu inancının tam tersiydi. Zaman içinde Copernicus'un hipotezinin doğruluğu kanıtlandı ve o zamandan beri gezegenlerin güneş etrafındaki yörüngeleri pek çok araştırma ve gözleme konu oldu.
Gezegenlerin Yörüngeleri
Yaygın inanışın aksine, Güneş Sistemi'mizdeki gezegenler aynı göreli konumlarda kalmazlar. Gezegenler kendi eksenlerinde dönerken güneşin etrafında dönerler. Her bir gezegen ve ayın güneş etrafında bir turunu tamamlaması farklı süreler alır. Güneşe daha yakın olan Merkür ve Venüs, güneşten çok daha uzakta yörüngede dönen Jüpiter ve Neptün'den daha kısa yıllara sahiptir.
Hepsi güneşin etrafında dönerken aynı hızda hareket etmezler. Bu, herhangi bir anda güneşe göre çeşitli yörünge konumlarında oldukları anlamına gelir. Gezegenler güneşin farklı taraflarında olsalar bile, aynı genel yönde hareket etmeye devam ederler ve neredeyse aynı mesafede kalırlar. Bununla birlikte, Dünya'nın neresinde olunduğuna bağlı olarak, kişinin belirli gezegenleri görme şansını artıran bir olgu vardır.
Gezegen Karşıtlığı
Güneş Sistemi'mizdeki gezegenleri birbirinden ayıran milyonlarca kilometre olabilir, ancak yıldızlar aynı hizaya geldiğinde inanılmaz manzaralar görebiliriz. Güneş sisteminin dış gezegenlerinin karşı karşıya olduğu (ya da karşı karşıya geldiği) anlar da böyle bir durumdur. Royal Museum Greenwich tarafından açıklandığı üzere bu durum, Dünya'nın dış gezegenlerden birinin yörünge yolunu doğrudan Güneş ile o gezegenin arasından geçtiği zaman meydana gelir. Bu gerçekleştiğinde, söz konusu gezegen gün batımından sonra batı semasında görünecektir.
O halde bir gezegenin karşıt konumda olmasının anlamı nedir? Bir gezegen karşıt konumda olduğunda, güneş sistemimizdeki dış gezegenlerin birçoğunu net ve yakından görebiliriz. Gecenin uzun bir bölümünde ufkun üzerinde gezinerek gökyüzü gözlemcilerine muhteşem bir gökyüzü manzarası sunarlar.
2022 Yılındaki Gezegen Karşıtlıkları
9 Kasım 2022: Uranüs Güneş'in Karşısında
Uranüs 9 Kasım'da Türkiye saatiyle 11:41'de Güneş'le karşı karşıya gelecek. Koç takımyıldızında 5,64 büyüklüğünde parlayan gezegeni göreceksiniz. Boyutu en büyük halinde 3,8 yay-saniyesi olacak. Açık gökyüzü ve keskin gözler koşuluyla gezegeni çıplak gözle görebilirsiniz, ancak bir çift dürbün veya küçük bir teleskopla daha iyi bir görüş elde edersiniz.
8 Aralık 2022: Mars Güneş'in Karşısında
8 Aralık'ta, Türkiye saatiyle 7:24'de, 2022'nin son ve en görkemli gezegen karşıtlığı yaşanacak. Mars (-1,87 büyüklüğünde) Boğa takımyıldızında en büyük ve en parlak haliyle parlayacak. Gezegenin disk büyüklüğü 17,0 yay-saniye olacak. Çıplak gözle net görülebilecek, ancak Mars yüzeyini bir dürbün veya teleskopla keşfetme şansını kaçırmayın.
2023 Yılındaki Gezegen Karşıtlıkları
27 Ağustos 2023 Satürn Karşı Konumda
Satürn 27 Ağustos'ta, Türkiye saatiyle 17:52'de Güneş tarafından tamamen aydınlatılacağı ve 0,4 büyüklüğüyle en parlak halinde parlayacağı karşı konuma ulaşacak. Halkalı gezegen Kova takımyıldızında yer alacak ve çıplak gözle sarımsı bir nokta gibi görünecek. Satürn'ün oval şeklini bir çift dürbünle görebilirsiniz, ancak halkalarını görmek için en az 10 cm'lik küçük bir teleskopa ihtiyacınız olacak.
Gözlemciler, karşı konuma yakın birkaç gün boyunca Satürn'ün halkalarında Seeliger Etkisi olarak bilinen alışılmadık bir parlaklık fark edebilirler. Karşıtlık sırasında Güneş bizim bulunduğumuz noktadan doğrudan Satürn'e doğru parlar, dolayısıyla gezegen ve halkalarının parçacıkları tamamen aydınlanır ve gölge oluşturmaz. Dahası, güneş ışığı gezegenin halkalarındaki parçacıklarla etkileşime girerek birçok kez yansır ve halkaların daha da parlak görünmesini sağlar.
19 Eylül 2023 Neptün Karşı Konumda
Neptün'ün karşıt konumu 19 Eylül'de, Türkiye saati ile 19:54'te gerçekleşecek. Gezegen Balık takımyıldızında 7,8 büyüklüğünde parlayacak. Gün batımından hemen sonra Güneş'in aksi yönünde yükselecek, yerel saatle gece yarısı civarında en yüksek noktasına ulaşacak ve şafağa kadar gökyüzünde kalacak. En parlak halinde bile Neptün'ü gece gökyüzünde ayırt etmek zor olacaktır, bu nedenle gezegenin manzarasının tadını çıkarmak için bir teleskop alın.
3 Kasım 2023 Jüpiter Karşı Konumda
Jüpiter 3 Kasım'da, Türkiye saatiyle 13:44'te karşı konuma geçecek. Koç takımyıldızındaki parlak noktayı arayın. Büyüklüğü -2,9 olacak ve bu da onu "sabah yıldızı" Venüs'ten sonra en parlak yıldız benzeri nesne yapacak. Tam karşıtlık anını kaçırırsanız endişelenmeyin. Gezegen önümüzdeki birkaç hafta boyunca iyi bir konumda olacak ve birkaç ay daha akşam gökyüzünde kalacak.
14 Kasım 2023 Uranüs Karşı Konumda
14 Kasım günü, saat 00:32'de Uranüs karşı konuma geçecek. Gezegen Koç takımyıldızında 5,6 büyüklüğünde parlayacak. En büyük ve en parlak halinde bile Uranüs'ü tespit etmek zor olacak, bu nedenle en azından küçük bir teleskopla aramakta fayda var. Gezegen, yerel saatle gece yarısı civarında gözlemlemek için en iyi konumda olacak.