Büyüleyici Çin Seddi on yıl süren ve binlerce işçinin canına mal olan çabaların ardından Çin'in kuzey sınırları boyunca dev bir yılan gibi uzandı. Arazinin doğal kıvrımlarını izleyerek Sarı Deniz'den batıya dağların, çöllerin ve tarım arazilerin üzerinden Tibet sınırına dek devam etti. Bu yazımızda Çin Seddi yapımının başlama ve bitirilme süreçlerini anlatacak; daha sonraki bölümdeyse Çin Seddi'ne doğan ihtiyaçtan bahsedeceğiz.
Çin Seddi Nedir?
Çin Seddi, Çin'in ilk imparatoru olan ve başında olduğu Qin devletinin gücünü kullanarak diğer Çin devletlerini alt edip hükümdarlığı altında birleştiren Çin Şi Huang (Qin Shi Huang)'ın emriyle yapılmıştı. İmparator MÖ 214'te komutanı Meng Tian'ı 300.000 işçi ve sayısız siyasi mahkumla beraber inşaat faaliyetlerine başlamak ve bir dizi tahkimat yapmak üzere imparatorluğun kuzey sınırlarına gönderdi.
Çin'in bağımsız devletleri tarafından yapılmış, bazıları MÖ 4. yüzyıldan kalma yüzlerce kilometrelik duvar zaten vardı. Meng Tian ila mühendislerinin görevi bu yapıları güçlendirmek ya da yeniden inşa etmek, gözetleme kuleleri eklemek ve seddi bir bütün haline getirmek için onları birbirine bağlayacak 800 km'lik ilave duvar yapmaktı.
Çalışmalar amansız bir hızla ilerledi ve inşaat çılgınlığına sürekli yeni işçi takımları katıldı. Duvarı inşa etmenin insan hayatı açısından maliyeti çok yüksekti ve bunu da ülkenin dört bir yanından bölgeye getirilen köylülerin ödemesi gerekti. Beş kişilik her aileden en az iki kişi ya duvar inşaatında ya da aynı derecede iddialı devlet projelerinde çalışmaya götürüldü. Aileler iş gücü eksikliği yüzünden çocuklarına bakamaz, çiftliklerini işletemez, tarım yapamaz, hayvanlarına bakamaz hale geldiler. Duvarın inşaatında ağır bir işe mahkum edilen suçlular zincire vurulup kuzeye doğru yüzlerce kilometre yürütüldüler. Bunlardan bazıları daha duvara gelemeden yorgunluktan yığılıp kalıyordu.
Çin Seddi İnşasında Ölen İnsanlar
Zorla işe gönderilenlerin çoğu inşaat yapılan yere giderken, yürüyüş sırasında öldü. Yolculuğu sağ olarak atlatmayı başaranlar yetersiz kamplarda barındırılıp kızgın güneş, sağanak yağmur, dondurucu kar fırtınaları, yaz ortasında 35 dereceden kışın -21 dereceye kadar değişen sıcaklık altında çalıştırıldılar.
Yiyecek çok kıttı. Çorak arazide yeterince ekin yetiştirilemiyor, malların kervanlarla inanılmaz mesafelerden getirilmesi ya da hızlı akan nehirlerden akıntının tersi yönünde taşınması gerekiyordu. Bu nehirlerin pek azında belli bir mesafeden fazla gidilebiliyordu. Taşınmakta olan yiyeceklerin büyük bölümü yolda eşkıya tarafından çalınıyor ya da yolculuk sırasında yenip bitiyordu; bir seferinde Shandong yarımadasından 182 yük tahıl gönderilmiş, ancak inşaat yerine yalnızca bir tanesi ulaşmıştı. İşçiler arasında zaten yüksek olan ölüm oranları yetersiz beslenme yüzünden daha da arttı ve çalışanlarla ustabaşıları arasında şiddet olayları baş gösterdi.
Yorgunluktan, yaralanmalardan veya yiyecek yetersizliğinden ölenlerin cesetleri temel çukurlarına atılıyor ya da bu muazzam surların inşaatına öfkelendiklerine inanılan kuzeyin zebanilerine karşı bekçilik etsinler diye doğrudan duvarın içine gömülüyordu.
Çin Seddi'nin Batıya Genişlemesi
İnşaat ekipleri işe kuzeydoğudan başlayıp batıya doğru ilerlediler. Öncelikle gözetleme kuleleri yapıldı. Bunların çoğu 150 m2 taban üzerinde 12,2 m yüksekliğindeydi ve aralarındaki mesafe asla iki ok atımından daha fazla değildi. Böylece duvarın hiçbir bölümü okçuların menzili dışında kalmayacaktı. Ayrıca bu kuleler mümkün olduğunca tepeler ya da vadi girişleri gibi stratejik konumdaki noktalara yerleştirildiler. Burçların arasında, olası istilacıları ve halkın korktuğu zebanileri engellemek üzere 6 m yüksekliğinde bir sur vardı.
İşçiler kaya bulunan yerlerde, temelleri granit bloklarla attılar. Bunların bazıları 4,3 m'ye 1,2 m büyüklüğündeydi. Bu blokların üstüne tuğla veya taştan bir dış çerçeve yapıldı. Söylendiğine göre, duvarın bazı kesimlerinde kullanılan harç o kadar sertti ki, tek bir çivi çakmak mümkün değildi. Kullanılan bu harcın formülü çoktan kaybolmuştur. Duvarın ortasındaki boşluk toprakla ve molozla doldurulup sıkıştırıldı. Öküzlerin çektiği kağnılar, el arabaları ve küfeli eşekler bütün bu malzemeleri çevre bölgelerden taşıyordu.
Duvarı inşa edenler her bölgede farklı sorunlarla başa çıkmak zorunda kalıyordu. Doğu ucunda, Shan Hai Kuan isimli bir kasaba yakınlarında surun kısa bir mesafesinin denize uzanması gerekiyordu. Bu kısma temel oluşturmak için teknelere dev kayalar yükleyip batırdılar. Duvarın orta bölümü savaşçı Hsiung-un kabilelerinin (Doğu Hunları) yaşadığı bereketli ordos bölgesinden geçiyordu. İnşaat başlamadan önce bu göçebe kabileleri uzaklaştırmak zorunda kaldılar.
Bazı bölgelerde duvarın aşması gereken tepeler öyle dikti ki, taşlar kağnılarla ya da el arabalarıyla taşınamıyordu. Bu durumda işçiler 50'şer kiloluk yükleri sırtlarında ya da sırığa takılmış sepetlerde taşımak zorunda kaldılar. Dar patikalarda malzemeleri insan zinciri oluşturarak elden ele geçiriyorlardı.
Bir insanın taşıyamayacağı kadar ağır olan kayalar kütükler üzerinde yuvarlanıyor ya da manivelalarla dik yamaçlardan yukarı santim santim itiliyordu. Duvarın geçtiği bazı bölgelerde öylesi uçurumlar vardı ki daha sonraki kuşaklar inşaat malzemelerini insanların taşıdığına inanmadılar, keçi kullanılmış olması gerektiğini öne sürdüler.
Göçebelere Karşı Bir Set
Duvarın pek çok kısmı kötü bir inşaat malzemesi olan ince, sarı lös tipi toprak alanlara yapıldı. Duvarcı ustaları buralarda toprağı suyla karıştırıp ahşap kaplara döktüler ve böylece elde ettikleri kerpiç bloklarıyla duvar ördüler. Bazı yörelerde toprak kazılıp duvar olarak bir lös şeridi bırakıldı. Duvarın bu bölümleri ülkenin kuzeydoğusundaki kayalık alanlara inşa edilen kesimlere oranla daha az dayanıklı çıktı. Gobi Çölü'nün kumullarında duvar, sırayla dizilmiş kum çakıl tabakaları, çöl otları ve ılgın dallarıyla yapıldı.
Çin Seddi tamamlanıp, muhafızlar yerlerine yerleştirildikten sonra gerçekten aşılmaz bir set haline geldi. Duvar boyunca inşa edilmiş olan binlerce burcun her birine küçük bir garnizon yerleşebiliyor, gerektiğinde dört aylık bir kuşatmaya karşı duracak levazımat depolamak mümkün oluyordu.
Artık Çin İmparatorluğu ile kuzeydeki savaşçı göçebe komşularının arasındaki sınır açıkça çizilmişti. Uzaydan bakacak birisi için de, Dünya yüzünde akıllı yaşamın ilk belirtisi görülebilirdi.
Çin Seddi Neden Yapıldı?
Çin'in ilk imparatoru Çin Şi Huang (Qin Shi Huang) odağında yazıya devam ediyoruz. Önceki bölümde Çin Seddi'nin yapım sürecinden bahsettik. Uzun bir zaman boyunca Çin Seddi'nin, Çin İmparatorluğu'nu komşu kabilelerin istila tehdidinden korumak için yapıldığına inanıldı. Aslında duvarın ilk yapıldığı dönemde kuzeyli kabilelerden Qin İmparatorluğu'na yönelik herhangi bir tehdit yoktu. Çünkü MÖ 12. yüzyıldan 3. yüzyıla kadar ortalığı kasıp kavuran Jung ve Ti kabileleri dağılmıştı.
Yalnızca Çinlilerin Hsiung-nu diye adlandırdıkları Doğu Hunları Çin topraklarına girmişler ancak Meng Tian'ın ordusu onları Ordos bölgesinden sürmeyi başarmıştı. Duvar gelecekteki saldırılara karşı güven sağlayacaktı, ama insan yaşamı açısından bedeli acil ihtiyaç duyulmayan bir yapı için gerçekten çok yüksekti. Bir duvar yapma fikri Shi Huangdi'nin güvenlik saplantısından ve iddialı planlara düşkünlüğünden kaynaklanmış olabilir. Maiyetindekiler de bunu daha gerçekçi nedenlerden dolayı desteklemiştir; ne de olsa inşaat, sorun çıkaranları uzakta çalışmaya göndermek için çok uygun bir yerdi.
Duvarın inşaatı, imparatorluğun kurulması devletler arası savaşa son verince terhis edilen binlerce askere iş sağlıyordu. Ayrıca duvar bitirildikten sonra surlar boyunca asker konuşlandırılması gerekiyordu ve bu da ordunun büyük kısmının başkentten uzakta olması demekti. Duvar, topraklarıyla göçebe halklar arasında kesin bir çizgi çiziyordu. Aynı zamanda imparatorluktan kaçmaya niyetlenebilecekler için de bir engel oluşturuyordu. Duvar yalnız komşu kabileleri içeri sokmamak için yapılmamıştı; Çinlileri de içeride tutuyordu.
Çin'in İlk İmparatoru Shi Huangdi (Çin Şi Huang)
Çin uygarlığının bilinen ilk hükümdarları Shang hanedanıydı. Bu hanedan MÖ 12. yüzyılda bir devletler federasyonu tarafından yenildi ve arkasından Kuzey Çin'deki Zhou hanedanı kuruldu. Ancak bir süre sonra birliği oluşturan devletler arasında sorunlar çıktı ve birbirleriyle savaşmaya başladılar. MÖ 256'da Qin Devleti'nin askerleri başkente girdiler ve son Zhou kralının sözde saltanatına son verdiler.
Qin orduları Çin geneline yayıldılar, yendikleri eyaletlerde sayısız insanı acımazsızca katlettiler. Bu taktikler daha küçük devletlerin fazla direnmeden teslim olmalarını sağladı. MÖ 246'da Cheng isimli 13 yaşında bir çocuk Qin tahtına geçti. Atalarının diğer devletleri ele geçirme politikasını sürdürdü ve iktidara geldikten tam 25 yıl sonra bütün devletleri Qin hükmü altına aldı. Böylece Qin hükümdarı Cheng MÖ 221'de, 38 yaşındayken bütün Çin'in ilk imparatoru oldu ve adını Shi Huangdi, yani "İlk İmparator" olarak değiştirdi.
Qin Hanedanı Ne Zaman Yıkıldı?
Shi Huangdi MÖ 210'da, doğu eyaletlerine çıktığı bir gezi sırasında öldü. Ölüm döşeğindeyken baş hadımı Zhao Gao'dan, Çin Seddi'nin inşaatında çalışmakta olan en büyük oğlu Fu Su'ya bir mektup yazmasını istedi. Mektupta genç adamdan başkente kadar babasının cenaze alayına eşlik etmesi isteniyor, böylece tahta onun geçeceği ima ediliyordu.
Ancak daha mektup gönderilmeden Shi Huangdi öldü ve halefleri arasında bir dizi entrika ve aldatmacalar başladı. Danışmanı Li Si imparatorun cenazesi başkente götürülene ve yerine bir hükümdar seçilene dek ölümünü gizlemeye karar verdi. Bu arada Zhao Gao da mektubu Fu Su'ya göndermek yerine bir başka oğula, Hu Hai'ye verdi ve Hu Hai'ye tahta geçmesi ve kendisini de daha güçlü bir konuma getirmesi için işbirliği yapmayı önerdi.
Hu Hai kabul etti ve Zhao Gao, Li Si'yi de planlarına katılmaya ikna ettikten sonra Hu Hai imparator oldu. Bunun üzerine Fu Su'ya Shi Huangdi'den gelmiş gibi bir mektup gönderilip intihar etmesi emredildi, o da öyle yaptı. Ancak Zhao Gao imparatorluğu kendi kontrolüne almaya kararlıydı. Önce düzmece bir ihanet suçlamasıyla Li Si'yi idam ettirdi, sonra zaten akıl hastası olan yeni imparatoru iyice delirtip onun da intihar etmesini sağladı.
Ancak Zhao Gao imparatorluk mührünü aldığında hiçbir desteği olmadığını gördü. İmparatorluk dağılmaya başlamıştı bile. Asilerin direnişi güçleniyordu. O nedenle hemen Hu Hai'nin ağabeylerinden birini imparator ilan etti. Yeni hükümdar ilk iş olarak Zhao Gao'yu idam ettirdi, ama artık çok geçti. İsyancı güçler üç ay sonra başkente girip yeni imparatorunu öldürdüler. Qin İmparatorluğu MÖ 206'da, kuruluşundan yalnızca 15 yıl sonra çöktü.
Çin Seddi Nasıl Bir Fayda Sağladı?
Çin Seddi askerlerle dolu ve sağlam durumdayken kuzeydeki kabilelere karşı etkin bir savunma oluşturuyordu. Aynı zamanda etkili bir de işaretleme sistemiydi. 18 km aralıklı haberleşme kuleleri gündüzleri dumanla ve geceleri ateşle iletilen bir mesajın 24 saat içinde duvar boyunca gönderilmesini sağlıyordu.
Duvarın başlıca kusuru uzunluğu nedeniyle savunulması için çok fazla sayıda asker gerektirmesiydi. İç çatışmaların askerleri ve bütçeleri zorladığı dönemlerde yeterli insan gücü sağlamak zor oluyordu ve duvar etkisiz kalıyordu. Qin İmparatorluğu'nun sona ermesinden birkaç yıl sonra Hsiung-nu'lar (Hunlar) duvarı aşmayı başarınca tahıl, şarap ve ipek vererek savuşturulmaları gerekti.
Qin İmparatorluğu'nun çökmesinden sonraki kargaşadan çıkan Han hanedanı uzun yıllar Çin Seddi'ni etkin bir şekilde korudu. Ancak Han hanedanının çöküşünden son dört yüzyıl kadar Kuzey Çin'in tamamını kuzeyli kabileler yönetti. MS 7. yüzyıldaki Tang hanedanı döneminden duvar yeniden güçlendirildi.
13. yüzyılın başlarında, Song hanedanı devrinde Çin Seddi Cengiz Han'ı iki yıl boyunca engelledi. 14. yüzyılda Ming hanedanı devrinde Çin Seddi geniş ölçüde yeniden inşa edildi. Bugün görülen kısımlar çoğunlukla bu dönemden kalmadır. Mançular (Türk ve Moğol komşusu) 1644'te Çin'i ele geçirdiğinde duvarın askeri açıdan bir önemi kalmadı. İmparatorluk artık duvarın kuzeyine doğru genişlemişti ve Çin'in yeni düşmanları farklı bir yönden; denizden gelecekti. Günümüzde Çin Seddi artık Çin'in savunma sisteminde hiçbir rol oynamamakla birlikte, ulusal bir simge haline gelmiştir.
Çin Seddi Hakkında Sık Sorulanlar
Çin Seddi nedir?
Çin Seddi, ülkeyi istilalardan ve baskınlardan korumak için inşa edilmiş, kuzey Çin boyunca uzanan antik bir tahkimattır.
Çin Seddi ne zaman inşa edildi?
Çin Seddi'nin inşası MÖ 7. yüzyılda başlamış ve Ming Hanedanlığı döneminde (MS 14. ila 17. yüzyıllar) gerçekleşen büyük genişlemelerle birlikte birkaç yüzyıl boyunca devam etmiştir.
Çin Seddi'nin uzunluğu ne kadardır?
Çin Seddi yaklaşık 21.196 kilometre uzunluğunda olup dünyanın en uzun duvarıdır.
Çin Seddi neden inşa edildi?
Çin Seddi, Çin'in kuzey sınırlarını istilacı güçlerden, özellikle de Moğollar gibi göçebe kabilelerden korumak için bir savunma yapısı olarak inşa edilmiştir.
Çin Seddi turistlerin erişimine açık mı?
Evet, Çin Seddi'nin birçok bölümü turistlerin ziyaretine açıktır. Bazı bölümler iyi korunmuştur ve her yıl çok sayıda ziyaretçi çekmektedir.
Çin Seddi neden kültürel bir sembol olarak kabul ediliyor?
Çin Seddi, tarihi önemi, mimari ihtişamı ve Çin medeniyeti ve ulusal kimliği ile olan ilişkisi nedeniyle kültürel bir sembol olarak kabul edilmektedir.
Çin Seddi UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde midir?
Evet, Çin Seddi, kültürel ve tarihi önemi açısından küresel önemini yansıtan bir UNESCO Dünya Mirası Alanı olarak kabul edilmektedir.