Dinozorlar, 250 milyon yıl önce Triyas Dönemi'nde Dünya'nın Pangea olarak bilinen tek bir kıtadan oluştuğu zamandan 66 milyon yıl önce sona eren Kretase Dönemi'ne kadar 180 milyon yıldan uzun süre yeryüzünde yaşadı. Dünya, 250 milyondan 65 milyon yıl öncesine kadar süren Mezozoik Dönem'de çok farklı görünüyordu. Dinozorların yaşadığı habitatlar bugün geniş ölçüde bilinmektedir. İşte kurak ve tozlu çöllerden bereketli, yeşil ekvator ormanlarına kadar dinozorların yaşadığı en yaygın ekosistemler.
Dinozorlarla İlgili Diğer Yazılar:
Dinozor Fosili Bulunan Ülkeler
Dinozorlar 230 milyon yıl önce ortaya çıktı. Bu nedenle Geç Triyas, Jurassic ve Kretase döneminden günümüze dek bugün Dünya yüzeyinde olan her kara parçasında yaşadılar. Fosilleri en çok Mezozoik kayaçlardan çıkarılmıştır. Bu kayaçlar bugün çöller, savanlar, ormanlar, plajlar ve bataklıkları kapsıyor.
Dinozorların yaşadığı bugünkü ülkeler ve bölgeler arasında Antarktika, Arjantin, Kuzey Amerika, Birleşik Krallık, Moğolistan, Avustralya, Çin ve Alaska bulunuyor. En eski dinozor olan Eoraptor'ın fosili Arjantin'den çıkarıldı. Keşfedilen ilk dinozor fosili olan Megalozor 1676 yılında İngiltere, Oxfordshire'daki kalker ocağında bulundu. Nispeten yeni bir kara olan Türkiye'de dinozor fosili bulunmaz.
Dinozorlar Hangi Bölgelerde Nerede Yaşadı?
Ovalar
Kretase döneminin geniş, rüzgârlı ovaları bugünküne çok benzerdi, ancak önemli bir istisna vardı: 100 milyon yıl önce çim henüz gelişmemişti, bu nedenle bu ekosistemler eğrelti otları ve diğer tarih öncesi bitkilerle kaplıydı. Bu düzlüklerde bitki yiyen dinozor sürüleri yaşadı (ceratopsia, hadrosaur, ve ornithopod gibi). Bu otçul dinozorlar raptor ve tiranozor tarafından avlanmaktaydı.
Sulak Alanlar
Sulak alanlar yakındaki tepelerden ve dağlardan gelen tortularla kaplı alçak düzlüklü ovalardır. Paleontolojiye göre dinozorların yaşadığı başlıca sulak alanlar erken Kretase döneminde modern Avrupa'nın çoğunu kaplayan ve bugün çok sayıda Iguanodon, Polacanthus ve küçük Hypsilophodon fosilleri çıkartılan sulak alanlar olmuştur. Bu dinozorlar, henüz evrim geçirmemiş olan çimle değil, atkuyruğu olarak bilinen daha ilkel bitkilerle beslendiler.
Kıyı Ormanları
Sulak kıyı ormanı da denebilecek bu yerler bir nehir veya bataklığın yanında büyüyen yemyeşil ağaçlar ve bitki örtüsünden oluşur; bu da habitat sakinleri için bol miktarda yiyecek anlamına geliyor. Ancak bu sulak ormanlar aynı zamanda periyodik sellere de yatkındı. Mezozoik dönemin en ünlü kıyı ormanı geç Jura Devri Kuzey Amerika'sındaki Morrison Oluşumu'nun olduğu yerdeydi. Burası Diplodocus ve yırtıcı Allosaurus dahil olmak üzere sayısız sauropod, ornithopod ve teropod dinozoru fosilleri vermiş zengin bir bölgedir.
Bataklık ormanlar
Bataklık ormanlar kıyı ormanlarına benzer ancak önemli bir istisna dışında: Geç Kretase döneminin bataklık ormanları, ördek gagalı dev dinozor sürüleri için önemli bir besin kaynağı olan çiçekler ve diğer geç evrimleşmiş bitkilerle örtülüydü. Kretase'nin "inekleri" olarak görülen bu dinozorlar Troodon'dan Tyrannosaurus Rex'e (Tiranozor) kadar daha akıllı ve çevik teropodlar tarafından avlandılar.
Çöller
Çöller tüm yaşam formlarına ekolojik yönden sert şekilde meydan okur ve dinozorlar istisna değildir. Orta Asya'nın meşhur Gobi Çölü aynı zamanda Mezozoik Çağın da en ünlü çölüydü.
İyi bilinen üç dinozor türü Protoceratop, Oviraptor ve Velociraptor burada yaşadı. Hatta Velociraptor ile boğuştuğu sıradaki haliyle çıkarılan bir Protoceratop fosili (üstteki fotoğraf) dahi var. Bu ikili geç Kretase döneminin şanssız bir gününde aniden baş gösteren şiddetli kum fırtınasına gömüldüler ve bu nedenle de iyi korundular. Dünya'nın en büyük çölü olan Sahra dinozorların yaşadığı yerler arasında ve o zamanlar yemyeşil bir ormandı.
Lagünler
Lagünler, dinozorların çağı Mezozoik Dönem'de aslında bugün olduğundan daha az yaygındı. Ne var ki dinozorların fosil kayıtlarında lagünlere sıkça rastlanır. Çünkü lagünlerin tabanına batan ölü organizmalar alüvyon sayesinde korunur. En ünlü tarih öncesi lagünler Avrupa'daydı. Örneğin, Almanya'daki Solnhofen çok sayıda Archaeopteriks, Compsognathus ve çeşitli teruzor fosilleri vermiştir.
Kutup Bölgeleri
Mezozoik Dönem boyunca, Kuzey ve Güney Kutupları bugünkü kadar soğuk değildi — ancak yılın önemli bir bölümünde hala karanlıktılar. Bu durum iri gözlü küçük Leaellynasaura gibi Avustralya dinozorlarının yanı sıra, metabolizmasını ılıman bölgelerde yaşayan akrabaları kadar güneş ışığı ile besleyemeyen olağandışı küçük beyinli Minmi (soğukkanlı ankilozor) dinozorlarının keşfini açıklamaktadır.
Nehirler ve Göller
Çoğu dinozor aslında nehirlerde ve göllerde yaşamamış olsa da — bu ayrıcalık deniz sürüngenlerine aitti — bu yerlerin kenarlarında dolaşarak yer yer şaşırtıcı evrimsel sonuçlara imza attılar. Örneğin, Güney Amerika ve Avrasya'nın en büyük teropod dinozorlarından bazıları — Bariyoniks ve Suchomimus dahil — uzun, timsah benzeri burunlarıyla öncelikli olarak balıklarla beslendiler. Şimdilerde Spinosaurus'un aslında yarı yarıya veya tamamen suda yaşayan bir dinozor olduğuna dair iddialı kanıtlar var.
Adalar
Dünya kıtaları günümüzden 100 milyon yıl önce daha farklı şekilde sıralanıyordu ancak göller ve kıyı şeritleri hala küçük adalarla süslüydü. En ünlü örnek, cüce titanozor Magyarosaurus, ilkel ornithopoda Telmatosaurus ve dev teruzor Hatzegopteryx'in fosillerinin bulunduğu Hatzeg Adası'dır (günümüz Romanya'sında). Açıkça görülüyor ki adada sürdürülen milyonlarca yıllık yaşam dinozorların vücutları üzerinde etkilere sahip oldu.
Kıyı Şeritleri
Modern insanlar gibi dinozorlar da kıyı şeritlerinde yaşamaktan hoşlanıyordu ancak Mezozoik Çağ'ın kıyıları çok tuhaf yerlerde bulunmaktaydı. Mezozoik Dönem'in üç alt bölümünün sonuncusu olan Kretase Dönemi'ne ait korunmuş ayak izleri, dinozorların geniş çaplı göç yollarından faydalandığını ortaya çıkarmıştır. Yiyecek kıtlığı zamanlarında hem otobur hem de etobur dinozorlar ABD'nin Batı İç Denizi boyunca uzanan göç yolunu birlikte kullandılar.
Bulunan Dinozor Fosillerinin Bölgesel Farklılıkları
- Kuzey Amerika: Batı Amerika Birleşik Devletleri, Kanada ve Meksika da dahil olmak üzere Kuzey Amerika'da birçok dinozor fosili bulunmuştur. Kanada'nın Alberta eyaletindeki Dinozor Eyalet Parkı ile Montana ve Güney Dakota'daki Badlands gibi yerler çok sayıda dinozor fosili ile bilinmektedir.
- Güney Amerika: Dinozor fosilleri Brezilya, Arjantin ve Güney Amerika'nın diğer bölgelerinde bulunmuştur. Arjantin'in Patagonya bölgesi, devasa otçul sauropodlar da dahil olmak üzere büyük dinozor keşifleri ile bilinir.
- Avrupa: İspanya, Fransa, Almanya ve Birleşik Krallık da dâhil olmak üzere Avrupa'nın birçok yerinde dinozor fosilleri bulunmuştur. İngiltere'deki Wight Adası dinozor fosili keşifleri için dikkate değer bir yerdir.
- Asya: Çin, Moğolistan ve Hindistan da dâhil olmak üzere Asya'da birçok dinozor fosili bulunmuştur. Moğolistan'daki Gobi Çölü dinozor fosili keşifleri için ünlü bir yerdir.
- Afrika: Fas, Tanzanya ve Mısır da dahil olmak üzere Afrika'nın çeşitli ülkelerinde dinozor fosilleri bulunmuştur.
Avustralya: Queensland ve Batı Avustralya da dahil olmak üzere Avustralya'da birçok dinozor fosili bulunmuştur. Avustralya'nın en ünlü dinozoru muhtemelen otçul Muttaburrasaurus'tur.
Dinozorların Dünya'da Yaşadığı Yerler Hakkında Sık Sorulanlar
Dinozorlar Dünya'nın hangi bölgelerinde yaşadı?
Dinozorlar, yaklaşık 252 milyon yıl öncesinden 66 milyon yıl öncesine kadar süren Mezozoik Çağ boyunca Dünya'nın her yerinde yaşamıştır. Dinozor fosilleri Antarktika da dahil olmak üzere her kıtada bulunmuştur, ancak dinozor türlerinin dağılımı iklim, coğrafya ve yiyecek ve su mevcudiyeti gibi faktörlere bağlı olarak büyük ölçüde değişmiştir.
Bulunan dinozor fosilleri bölgeye göre farklılık gösteriyor muydu?
Evet. Örneğin Hadrosaurlar ve Ceratopsianlar gibi bazı türler Kuzey Amerika ve Asya'da büyük sürüler halinde bulunurken, Sauropodlar gibi diğerleri Afrika ve Güney Amerika'da daha küçük gruplar halinde bulunmuştur. Dünyanın dört bir yanındaki dinozor fosillerinin keşfi, bilim insanlarının bu büyüleyici canlıların tarihini ve kendi dönemlerinde yaşamış diğer türlerle olan ilişkilerini bir araya getirmelerine yardımcı olmuştur.