Dünyamızda zaman içinde bazı oldukça derin göller meydana gelmiştir. Bu en derin göller genellikle volkanlardan kaynaklı yarıklarda, erimekte olan buzul bölgelerinde, dağlık bölgelerde veya nehirlerin aktığı havzalarda oluşur. Jeolojik zaman ölçeğinde tüm göller geçicidir. Gölleri oluşturan su zamanla tükenebilir veya çökeltilerle doldurulabilir. Yine de aktif bir yer altı, tektonik kökenli göller gibi bir gölün kurumasını geciktirmektedir. Göllerin oluşmasına neden olan faktörler toprak kaymaları, buzlanma, volkanik püskürmeler ve buzul hareketleri olarak sıralanıyor.
Dünya'daki En Derin Göller
Baykal Gölü – 1.641 metre
UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer alan Rusya'daki Baykal Gölü dünyanın en derin gölüdür. 25 milyon yaşıyla aynı zamanda dünyanın en eski gölüdür. Göldeki 60 yerli balık türünün yarısı ve bir tatlı su mührü endemiktir. Baykal, dünyanın donmamış tatlı suyunun %20'sine sahip. Bu da Kuzey Amerika'nın Büyük Gölleri'nin toplam hacmini geçen, yaklaşık 23 milyar metreküp kristal berraklığında tatlı su anlamına geliyor.
Tanganika Gölü – 1.470 metre
Tanganika Gölü, 1.470 metre ile dünyanın en derin ikinci gölüdür. Tanzanya, Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Burundi ve Zambiya dahil olmak üzere dört ülkeye yayılmış alanıyla ayrıca dünyanın en uzun gölüdür. Dünyanın tatlı sularının yaklaşık %18'ine sahiptir. Bu da 19 milyar metreküp suya eşittir. Tanganika'nın sınırında altı büyük ada ve diğer küçük adalar vardır. 8.4'lük bir pH'a sahip olan suyu %98'i endemik olan 250 çiklit türünü besler. Bölgedeki çiklitler geliştirdikleri adaptasyon ve evrimlerle radyasyon yaymaya başlamıştır. Tanganika'nın kendine ait tatlı sardalya türleri, denizanası ve süngerleri bulunuyor.
Hazar Denizi – 1.025 metre
1.025 metre derinliği ile Hazar Denizi, dünyanın en derin üçüncü gölüdür ve Rusya, Türkmenistan, Kazakistan, İran ve Azerbaycan ile çevrilidir. Okyanusla bağlantısı olmamasına rağmen, %1.2 tuzluluk oranı ile yaklaşık 78.360 kilometreküp su tutar. Suyunun %80'ini Volga Nehri'nden alır. Havyar üreten Beluga mersin balığı bölgedeki balıkçılık endüstrisinin özü olan ton balığı ile yan yana bulunur. Somon ve fok popülasyonu da vardır. Gölün etrafında ve gölün içerisinde bazı petrol yatakları bulunmaktadır.
Vostok Gölü – 1.005 metre
Antarktika'da bulunan Vostok Gölü, 1.005 metre ile dünyanın dördüncü en derin gölüdür. Adını kendisine yakın olan araştırma enstitüsü Rus Vostok İstasyonu'ndan alır. Buz yüzeyinin yaklaşık 490 metre altında 5420 kilometreküp tatlı su tutar. Zifiri karanlıkta ve sabit yüksek basınçta olan suyu yüksek bir oksijen ve azot konsantrasyonuna sahiptir. Buz sondajlarında mikrobiyal organizmalar tespit edilirken, donmuş göl sularında bulunan ekstremofil mikroplar çeşitli yaşam formlarının varlığını göstermektedir. Göl, buzun altındaki suyu kirletebileceği için buz delme yöntemlerine karşı çıkan çevre grupları tarafından korunmaktadır.
O'Higgins-San Martin Gölü – 835 metre
835 metre derinliğe uzanan O'Higgins-San Martin Gölü, dünyanın beşinci en derin gölüdür ve Patagonya'daki toprakları Şili ve Arjantin tarafından paylaşılmaktadır. İsmi Şilili iki bağımsızlık hareketi liderinden geliyor. Göl, Şili'de Lago O'Higgins ve Arjantin'de Lago San Martin olarak bilinir. Şekli itibariyle her iki ülkede de su altı vadilerinde sona eren parmak benzeri uzantılar oluşturur. Mayer Nehri suyunun büyük çoğunluğunu kendi sağlarken, Pascua Nehri suyunu Pasifik Okyanusu'na boşaltır.
Malavi Gölü – 705 metre
705 metre seviyesindeki Malavi Gölü, Malavi, Mozambik (Lago Niassa olarak bilinir) ve Tanzanya (Nyasa Gölü olarak bilinir) sınırlarını kapsayan dünyanın en derin altıncı gölüdür. Yaklaşık 8.300 kilometreküp tatlı suya sahiptir. Su seviyeleri asla karışmayan meromiktik bir göldür. Malavi, farklı canlı türlerinin yanı sıra 1000 çiklit balığı türüne de ev sahipliği yapar. Suyunun çoğunu Ruhuhu Nehri sağlarken, Shire Nehri suyunu Zambezi Nehri'ne boşaltır.
Dünyanın en derin göllerinin listesi
| Göl | Ülke | Derinlik (m) |
|---|---|---|
| 1. Baykal | Rusya | 1,642 |
| 2. Tanganyika | Tanzanya, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Burundi, Zambiya | 1,470 |
| 3. Hazar Denizi | İran, Rusya, Türkmenistan, Kazakistan, Azerbaycan | 1,025 |
| 4. Vostok | Antarktika | 1,000 |
| 5. O'Higgins-San Martín | Şili, Arjantin | 836 |
| 6. Malavi | Mozambik, Malavi, Tanzanya | 706 |
| 7. Issık Göl | Kırgızistan | 668 |
| 8. Büyük Köle Gölü | Kanada | 614 |
| 9. Krater Gölü | ABD | 594 |
| 10. Matano | Endonezya | 590 |
| 11. General Carrera | Şili, Arjantin | 586 |
| 12. Hornindalsvatnet | Norveç | 514 |
| 13. Quesnel | Kanada | 506 |
| 14. Toba | Endonezya | 505 |
| 15. Sarez | Tacikistan | 505 |
| 16. Tahoe | ABD | 501 |
| 17. Argentino Gölü | Arjantin | 500 |
| 18. Kivu | Kongo Demokratik Cumhuriyeti, Ruanda | 480 |
| 19. Grand | Kanada | 475 |
| 20. Salsvatnet | Norveç | 464 |
| 21. Nahuel Huapi | Arjantin | 464 |
| 22. Hauroko | Yeni Zelanda | 462 |
| 23. Cochrane / Pueyrredón | Şili, Arjantin | 460 |
| 24. Tinn Gölü | Norveç | 460 |
| 25. Adams | Kanada | 457 |
| 26. Chelan | ABD | 453 |
| 27. Van | Türkiye | 451 |
| 28. Poso | Endonezya | 450 |
| 29. Fagnano | Arjantin, Şili | 449 |
| 30. Büyük Ayı Gölü | Kanada | 446 |
Göllerin Limnolojisi
Göller üç bölgeye sahiptir. Bunlar arasında karaya yakın littoral bölge, güneş ışığının yayıldığı açık su alanındaki fotez bölge ve derin su gölü habitatlarını barındıran bentik bölge bulunur. Göl, gündüz hava sıcaklığını düşürürüp, gece ise hava sıcaklığını yükselterek çevresindeki alanların sıcaklığını değiştiriyor. Göller, etrafta yaşayan insanlara geçim kaynağı ve yiyecek sağlıyor ancak toprak kaymaları ve depremler bentik suyun karışmasına ve yüzeye karbondioksit salınmasına da neden olabiliyor. Salınan karbondioksit insanların yaşadığı bölgelere ulaşabiliyor ve toplu boğulmalara neden olabiliyor.