Bellbird veya çan kuşu dünyanın çeşitli yerlerinde yaşayan ve çıkardıkları çan sesleri ile bilinen etkileyici bir cinstir. İçlerinden beyaz çan kuşu, dünyanın en sesli kuşu olarak biliniyor. Dört çan kuşu türü de Orta ve Güney Amerika'da yaşar ve Procnias cinsine mensuplardır. Ancak aslında sadece bir tanesi yani beyaz çan kuşu (Procnias albus) bahsedilen "çan benzeri" ötüşe sahip. Dişiler tek düze renkliyken erkekler çoğunlukla veya tamamen beyazlar. Sadece erkekler öter ve dört türün üçünde erkeklerin başından sarkan etli bir süs bulunur.
Beyaz Çan Kuşu, (Procnias albus)
Her beyaz çan kuşunun alnında seyrek tüylü siyah renkli bir çıkıntı mevcut. Yalnızca 250 gram ağırlığındaki bu kuşun sesinin 800 metre uzaklıktan duyulduğu biliniyor. Boyu ise 28 cm'dir. Kendisi şu anda dünyanın en gürültülü kuşu ve Amazon'un dağlarında yaşıyor. Amazon bu tür yüksek sesli, gürültülü kuşlara yabancı değil. Yakın zamana kadar en sesli kuş olarak bilinen çığlık atan piha şimdilerde beyaz çan kuşunun gerisine düştü hem de üç kat farkla.
Boyutu itibariyle belki bir güvercin kadar olabilir ancak beyaz çan kuşu bir kaya deliciden daha yüksek gürültüde ötebiliyor. Amazon yağmur ormanlarının kuzey dağlarında meyve yiyen bir ağaç kuşu olan beyaz çan kuşu üzerinde yapılan ölçümler, kuşun ötüşünün ortalama 125 desibele ulaştığını gösterdi. Bu da kendisini dünyada en yüksek sesle öten kuş yaptı. Kuşun bunu duyma hasarı almadan nasıl yapabildiği hala çözülebilmiş değil.
Beyaz Çan Kuşu Ötüşü: Sekiz Şeritli Otoyoldan Daha Gürültülü
Önceki rekortmen olan çığlık atan pihanın ötüşü beyaz çan kuşundan 9 desibel daha aşağıdadır (her 1 dB, 10 kat güç demek). Ayrıca beyaz çan kuşunun ses basıncı pihadan üç kat yüksektir. Kuşun en yüksek sesinin sekiz şeritli bir otoyolun çıkardığı sesten daha yüksek olduğu bulundu.
Erkeklerin kar beyaz tüyleri ve de gagalarının yanında solucan benzeri uzun, etli ve siyah süsleri var. Bu gerdanı ve de yüksek sesi, dişileri kendisine çekmesini sağlıyor. Gerdanı genellikle gagasının sağından sarkar. Merak ediyorsanız, bu yüksek sesi yalnızca uzaktaki dişileri çekmek için kullanmıyorlar. Bir erkek, dişi önünde olsa dahi olabildiğince gürültülü olmaya devam ediyor.
Dişiler, erkeklerle benzer büyüklükteler ancak koyu çizgili yeşim yeşili tüyleriyle farklı görünürler. Erkek beyaz çan kuşu, sadece dişi yanına sokulursa ötmeye başlar. Erkek ilk notasını sırtı dişiye dönük şekilde söyler, sonra aniden dişiye dönerek en sesli şekilde ötmeye devam eder.
Çan kuşlarının sosyal davranışları gariptir. Zira birçok dişi bu güçlü sesli erkeklere fazlasıyla yakınlaşır (duyma hasarı alabilecek kadar). Dahası, erkeğin ilk bağrışını duyduktan sonra alandan hızlıca uzaklaşmayı seçebilir. Bunu sağır olmamak için yaptıklarını düşünmek doğal gelmese de durum böyle olabilir.
Beyaz Çan Kuşunun Güçlü Diyaframı
Beyaz çan kuşunun nasıl ve neden bu kadar sesli olduğuna dair kesin cevap yok. Araştırmacılar hayvanın çıkardığı bu "siren" sesinin arkasındaki nedeni aramaya devam ediyor. Bir tanesini vuran araştırmacılar beyaz çan kuşunu açtı ve karın kaslarının bir kuşa göre ne kadar gelişmiş olduğu fark etti. Bu kuş kesinlikle sıra dışı.
Çan kuşlarının yüksek sesli oldukları bilindiğinden, güçlü diyaframları yüksek sesli ötüşün ardındaki neden olup olmadığı merak ediliyor. Ancak beyaz çan kuşu uzak bölgelerdeki ağaç tepelerinde yaşadığından yeterli sayıda inceleme yapmak zordur.
Beyaz Çan Kuşunun Sesi Ne Kadar Güçlü?
Karayolu trafiği gibi ortamlarda ölçüm yapmaya yarayan gelişmiş aletler beyaz çan kuşu gibi uzaktaki hayvanları ölçmeye uygun değil. Bilim adamları bu nedenle sesi saniyenin 200'de 1'i kadar kısa sürede ölçebilen enstrümanlar kullanarak işe koyulurlar. Ardından cihazın kuşa olan mesafesini hesaplamak için lazer mesafe bulucudan yararlanırlar.
Ortaya çıkan rakamlar elbette etkileyici. Kuş, birkaç farklı ötüşe sahip ve birinci çiftleşme ötüşü 117 desibel seviyesine kadar ulaşıyor. İkinci çiftleşme ötüşü ise en yüksek 125 desibele çıkar. Karşılaştırmak gerekirse en sesli bebek ağlaması 110 desibel, kalkış yapan uçaktaki kabin sesi 105 desibel ve gürültülü bir rock konseri 120 desibeldir.
En sesli rock konserinden bile daha güçlü öter.
Yine de diğer çan kuşları arasında beyaz çan kuşundan daha sesli türlerin olabileceği düşünülüyor. Hatta turna gibi büyük kuşların en yüksek sesli olma potansiyeli var. Ancak bilimin keşfettiği en sesli kuş şimdilik beyaz çan kuşu olarak kalacak.
Beyaz Çan Kuşunun Popülasyonu ve Habitatı
Neyse ki beyaz çan kuşu popülasyonu endişe verici seviyede değil. Tür, Asgari Endişe kategorisinde sınıflandırılıyor. Yani korunmaya ihtiyacı yok. Beyaz çan kuşunun (Procnias albus) yaygın olduğu habitatlar arasında Brezilya, Fransız Guyanası, Guyana, Surinam, Trinidad ve Tobago ve Venezuela var. Doğal yaşam alanları subtropikal veya tropikal nemli ovalar ve ormanlardır. Kendisiyle beraber sakallı çan kuşu da bu bölgelerde yaşıyor. Geniş yayılımına rağmen göze sık görünmez.
Beyaz Çan Kuşunun taksonomisi
- Alem: Hayvan
- Şube: Kordalılar
- Sınıf: Kuşlar
- Takım: Ötücü kuşlar
- Aile: Cotingidae
- Cins: Procnias
- Tür: Procnias albus