İspanya'nın ateş festivali Las Fallas de Valencia, 15 Mart – 19 Mart tarihleri arasında düzenlenen ve St. Joseph'in bayram günü sona eren, Valensiya kentinde yapılan bir ilkbahar festivalidir. Festivalin kökenleri İber pagan ekinoks kutlamalarına dayanır ancak kurulduğundan bu yana yüzyıllar içerisinde Katolik anlamlara bürünmüştür.
Ateş Festivali Las Fallas
Havai fişek gösterileri, canlı müzik ve geleneksel kostümler Las Fallas kutlamalarında öne çıkar ancak festivalin asıl odak noktası Valensiya sokaklarını dolduran yüzlerce karikatürize anıttır. Las Fallas'ın son gecesinde, bu anıtlar törensel bir şekilde ateşe verilerek yıkılır.
Hızlı bilgiler: Las Fallas de Valencia
Ateş festivali olarak bilinen Las Fallas de Valencia, eski Valensiya marangozları geleneğinde sanatsal anıtlar yakılarak gerçekleştirilen bir yıllık bahar kutlamasıdır. Festivalde ayrıca sokak partileri, geçit törenleri ve süslü 18. yüzyıl kostümleri de yer alır.
- Kilit katılımcılar: Falleras ve Falleros veya mahalle grupları üyeleri. Her mahalle grubuna Falla denir.
- Etkinlik başlama tarihi: 15 Mart (yıllık)
- Etkinlik bitiş tarihi: 19 Mart (yıllık)
- Yer: Valensiya, İspanya
Las Fallas'ın Kökeni
Las Fallas de Valencia, ilkbahar mevsimini karşılamanın eski geleneklerle birleştirilmiş halidir. Yüzyıllar boyunca, festival her yıl Valensiya'ya en az bir milyon ziyaretçi getiren devasa bir kutlama ve turist çekim merkezi oldu. 2016 yılında UNESCO'nun Somut Olmayan Kültürel Miras Listesine Las Fallas da eklendi.
Hristiyanlık Öncesi
"Las Fallas" terimi, festival boyunca yapılan ve sonra yakılan ayrıntılı anıtları ifade eder. Yerel efsaneye göre, Las Fallas, Hristiyanlık öncesi İber marangozlarının bahar temizliği uygulamalarından ortaya çıktı. Kış aylarında, bu ustalar çalışmalarını daha düşük gün ışığında sürdürebilmek için üzerlerinde meşaleler olan ahşap kirişler inşa etmeye başladılar. Kıştan ilkbahara geçişte marangozlar bu "parot"ların olduğu depoları temizler, onları yığar ve sokaklarda yakarlardı.
Bu ilk yılların kayıtları bulunmamakla birlikte, geleneksel halk hikayelerinde en büyük şenlik ateşi için yarışan marangozların öyküsü anlatılır. Yarışma yayıldı ve mahalleli desteğiyle yapılmaya eklenmeye başlandı. Marangozlar ahşap ve kağıt hamuru dışında şekiller ve karakterler yapıyorlardı. Bu karakterler nihayetinde Las Fallas sırasında günümüz Valensiya sokaklarını süsleyen yükselen anıtlar oldular.
Şehrin dar sokaklarında bu anıtların yakılmasını yasaklayan, belediyenin ilk ateş festivali kararnamesi 1740 yılında basılmıştır.
Katolikleşme
15. yüzyıldan önce İspanya, kuzeyde Katoliklik ve güneyde İslam ile bir şekilde birbirine bağlanmış bir krallıklar topluluğuydu. Kral II. Ferdinand ve Kraliçe Isabella'nın evliliği, kuzeydeki Kastilya Krallığı ile güneydeki Aragon Krallığı'nı birleştirerek İspanya Krallığı'nı kurdu. Yeni krallık Roma Katolik Kilisesi altında birleşti ve pagan gelenekleri ve festivallerinde Katolik unsurları benimsenmeye başlandı. Örneğin, Las Fallas de Valencia kutlaması 19 Mart'ta St. Joseph'in bayram günü sona ermektedir.
İşçi Sınıfından Zenginlere
İber işçi sınıfının mütevazı kutlaması yüzyıllar içerisinde en zengin Valensiya aileleri tarafından finanse edilen bir etkinliğe dönüşmüştür. Fallas olarak da adlandırılan mahalle komitesi şimdi üyelik aidatları alıyor, sanatçıları komisyona tutuyor ve bütün gece devam eden sokak partilerine ev sahipliği yapıyor.
Bu etkileyici topluluk üyeleri falla grubu ceketleriyle, isimleri ön tarafa yazılmış şekilde ve geleneksel 18. yüzyıl el yapımı kostümleri ile tanınır.
Falleras ve Falleros
Ateş festivalinde geleneksel kostümler giyen Valensiyalılara falleras ve falleros denir. Yaşlısı ve gencinde el dikişli elbiseler ve Valensiyalı kadınlarda belirgin biçimde öne çıkan sıkı saç modelleri Las Fallas de Valencia'nın en çok tanınan özelliklerinden biridir.
Bu geleneksel elbiseler için ipek ilk olarak Atlas (Atlantik) ve İspanyol limanlarına Filipinli ve Latin Amerika kolonileri aracılığıyla Çin'den getirildi. Çağdaş fallera elbiseleri genellikle 2.000 avrodan başlar ancak 15.000 avro ve üzerine ulaşan türler de vardır.
Fallas Yapıları
Festivalin adını aldığı fallas isimli yüksek yapıları tasarlamak 12 ay sürüyor. Çağdaş fallas'lar 9 metre yüksekliğe ulaşır ve her yıl daha da büyür ve daha da özen gösterilir. Fallas, ahşap iskeleden yapılmış ve karton, kağıt hamuru ve polistiren köpüğü (strafor) ile kaplanmıştır. Köpük zımparalanarak şekil alır ve canlı renklere boyanır.
Her falla, Las Fallas de Valencia'nın son gecesinde yanacak olsa da, ninot adı verilen küçük bir falla, Fallas Müzesi'ne yerleştirilmek üzere seçilir. Kazanan yapı Belediye Meclisi komitesi tarafından belirlenir.
Fallas, genellikle politik ya da hicivli bir mesaj vermek için ortaçağ veya modern karakterlerin şeklini alır. Son yıllarda fallas, Amerika Birleşik Devletleri Başkanları Donald Trump, Barack Obama ve eski Katalonya Devlet Başkanı Carles Puigdemont'dan George W. Bush ve Leydi Gaga ve Shrek gibi çağdaş popüler kültür figürleri ile şekillendiler.
Ateş Festivalindeki Etkinlikler
Resmi kutlama 15–19 Mart tarihleri arasında yapılmasına rağmen, etkinlikler Şubat ayının son Pazar günü ile erkenden başlar ve 20 Mart'ın ilk saatlerine kadar devam eder.
La Crida
Şubat ayının son pazarında, Valensiya topluluğu, Fallera Belediye Başkanı ve Fallera Belediye Başkan Çocuğu'nun konuşmalarını dinlemek için ortaçağ şehir kapıları Torres Serranos'un önünde toplanır. Gece Las Fallas'ın ilk resmi havai fişek gösterisiyle sona erer.
Havai Fişekler: Mascleta ve Nit del Foc
1 Mart'tan başlayarak, kalabalıklar her gün 19 Mart'a kadar saat 14:00'de gerçekleşen havai fişek gösterisi Mascleta'yı görmek için Plaza del Ayuntamiento'da toplanır. Gösteri yaklaşık sekiz dakika sürüyor, nispeten yavaş başlıyor ve aynı anda yüzlerce topun terremoto'su (depremi) ile sona eriyor. Gündüz yapılan bir havai fişek gösterisi olarak Mascleta, görsellikten ziyade bir ses deneyimidir. Her yıl en az bir Mascleta rengarenk patlar.
Yalnızca haftasonları geceleri gerçekleştirilen havai fişek gösterileri vardır. Bunlar Plaza del Ayuntamiento'da veya Turia nehir yatağı parkında, Puente del Aragon'un hemen altında düzenlenir. En olağanüstü havai fişek etkinliği Nit del Foc'ta veya ateş gecesinde, kutlamanın son gününde yapılıyor.
La Ofrenda de Flores
17 ve 18 Mart tarihlerinde, geleneksel 18. yüzyıl kıyafetleri giymiş falleralar, Valensiya'nın tüm mahallelerinden gelerek Bakire Meryem'e çiçek verdikleri bir geçit töreni yaparlar.
Valencia Katedrali'nin yanında, Plaza de La Virgen'de Virgen de Los Desemparados isimli (Yardımsızların Meryem Ana'sı, Valensiya'nın koruyucusu) bir tahta iskele inşa edilir. Falleralar tarafından sunulan her bir çiçek demeti iskelenin içine stratejik olarak yerleştirilir. Günün sonunda Virgen'in elbisesi tamamen beyaz ve kırmızı çiçeklerden oluşur. İskele daha sonra şehir boyunca gezdirilir.
Nispeten yeni bir uygulama olan La Ofrenda, 1945'te resmileşti ve Virgen'in ilk ahşap iskelesi 1949'da çiçek demetleri içinde inşa edildi.
Aziz Joseph Bayramı
Hikayeye göre Aziz Joseph marangozların aziz koruyucusudur. Hz. İsa da bir marangoz olduğundan ateş festivalinin son gününde Joseph onure edilir.
La Crema
19 Mart'ta güneş battıktan sonra, fallera kadın başkanları her şeyi aleve verir, Valensiya'da gökyüzü aydınlanır ve yapılar kül haline gelirken kalabalık bunu seyreder. Yakmalar saat 10:00 civarında başlasa da, Plaza del Ayuntamiento'da bulunan falla saat 13:00'e kadar yakılmamaktadır.
Devam Eden Sorunlar
Las Fallas de Valencia turistler arasında popülerlik kazandı ancak Valensiya yönetimi kentin en değerli ve tarihi bölümünün festivalden zarar görmemesi için mücadele vermektedir. 2019 itibariyle sakinler, bölgedeki yapıların güvenlik amacıyla yıkılmasına yönelik karara karşı çıkmışlardır. Bu yapılardan olan La Lonja de La Seda, UNESCO tarafından Dünya Mirası olarak belirlenmiştir.
Ek olarak, yanan polistiren köpüğünden kaynaklanan hava kirliliği, falla komitesini geleneksel ahşap ve kağıt hamuru malzemeleri olan mâché'ye dönmeyi düşündürmektedir.