Haiti tarihteki ilk siyah üstünlükçü ülkeydi. Ağır koşullara rağmen, birçok Afrikalı "Ölüm Adası" ya da Haiti'deki şeker plantasyonlarında çalışmaya zorlandı. İlk on yıl boyunca korkunç çalışma koşullarına ve siyahlar arasındaki yüksek ölüm oranına rağmen, köleler "tek kullanımlık" oldukları düşüncesiyle getirildiler.
Köleler Napolyon Bonapart'ın birliklerine karşı ayaklanarak Haiti'ye bağımsızlık kazandırdı ve "siyahların üstünlüğü" ilkesine dayanan yeni bir ülke kurdu. Ancak ülkenin daha sonra Batı Avrupa ülkelerinin eliyle maruz kaldığı uluslararası baskı korkunç boyutlara ulaşacaktı.
Saint-Domingue: Fransa'nın Sömürgelerinin Değerli Mücevheri
Fransa 18. yüzyılın ortalarında Kuzey Amerika, Karayipler ve Hindistan da dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanında koloniler kurdu. Bununla birlikte, büyük imparatorluk alanlarının içinde çok daha kazançlı olan koloniler vardı.
Saint-Domingue'de şeker kamışı ve kahve çekirdekleri büyük miktarlarda toplanıyor, beyaz şekere dönüştürülüyor ve Avrupa'ya gönderiliyordu. Böylece büyük bir gelir elde ediliyordu. Saint-Domingue dünyadaki kahvenin %60'ını ve şekerin %40'ını sağlıyordu.
O dönemde Saint-Domingue'den Fransa'ya yapılan ihracatın değeri, orijinal 13 Amerikan kolonisinden İngiltere'ye yapılan ihracatla karşılaştırılabilirdi.
O dönemde 25 milyon Fransız vatandaşından yaklaşık bir milyonu doğrudan Saint-Domingue ithalatıyla uğraşırken, üç milyon Fransız vatandaşı da Saint-Domingue'de bulunuyor ve adanın ekonomik avantajlarından dolaylı olarak faydalanıyordu.
Bu refaha ulaşmak için Afrikalı kölelerin hayatları feda edildi.
Haiti'ye her yıl 20.000'den fazla Afrikalı köle zorla ithal ediliyordu. Bunların birincil işlevi yeterli köle arzını temin etmekti.
Köleler içler acısı çalışma koşullarına ve genellikle çok az beslenmeye maruz bırakılıyordu. Kölelerin hasta olmaları halinde tedavi edilmelerine ya da eğitilmelerine izin verilmiyordu ve sarı humma ve sıtma gibi hastalıklar yaygındı.
Bu nedenle, bir yıl sonra siyah kölelerin yarısı ölüyor, üç yıl sonra ise sadece %15-20'si hayatta kalıyordu. Beyaz köle sahipleri, siyah çalışanlarını ölümüne çalıştırmanın ve yerlerine mümkün olan en kısa sürede yeni köleler almanın daha karlı olduğuna inanıyordu.
Adadaki 40.000 beyaz, 20.000 özgür siyah ve 450.000 siyah köle arasında, beyazların en üstte olduğu önemli bir ırk ayrımcılığı vardı. 1791'de Afrikalı kölelerin büyük bir ayaklanması meydana geldi.
Afrikalı Kölelerin Büyük Ayaklanması
Domingue'nin kuzeyindeki köleler, aylar süren planlamanın ardından 22 Ağustos 1791'de büyük bir ayaklanma düzenledi. Toussaint Louverture (1743-1803) liderliğindeki kan davası güden siyah köleler çok sayıda beyazı öldürdü, ancak sonunda ayaklanma durdu.
Hem İngiltere hem de İspanya, Fransız devrimci hükümetinin Avrupa'da kendileriyle başlattığı çatışma nedeniyle Haiti Devrimi'ne (1791-1804) katıldı.
Ancak bu devrimci köle ordusunun ayaklanmayı kazanıp bağımsızlık kazanması halinde bölgedeki kendi kölelerinin de ayaklanabileceği endişesiyle İngiltere ve İspanya, Haiti'deki kölelere karşı çıkmaya karar verdi.
Buna rağmen Haiti'nin köle ordusu 13 yıl boyunca İngiltere, İspanya ve Napolyon ordularını yenerek 1804 yılında bağımsızlığını elde etti. Dünyanın ilk özgür köle ulusu ya da başka bir deyişle köleler tarafından kurulan ilk ülke oldu.
İlk Siyah Üstünlükçü Ülke
Louverture'ün teğmeni ve siyah ordunun başı Jean-Jacques Dessalines (1758-1806), Haiti Cumhuriyeti hükümetinin kontrolünü ele geçirdi.
Eski bir köle olan Dessalines, Haitili kölelere yönelik tarihsel olarak aşağılayıcı muamelesi nedeniyle beyaz medeniyete karşı güçlü bir kızgınlık duyuyordu. Diktatör olarak ilk önemli politikası, Haiti'ye bağımsızlık kazandırdıktan sonra adada kalan tüm beyazların öldürülmesini emrettiği "1804 Haiti Katliamı" oldu.
Tahminen 5.000 kişinin ölümüyle Haiti'nin beyaz nüfusunun neredeyse tamamı yok edilmişti ki bu rakam son on yıllardaki siyah kölelerin ölümleriyle kıyaslanamazdı.
Jean-Jacques Dessalines bu katliamı örtbas etmek için özel bir çaba sarf etmedi:
Bu yamyamlara güçle karşılık verdik, suça suçla, kedere kederle karşılık verdik. Ülkemi savundum ve Amerikan ulusları için intikam almaya çalıştım.
Jean-Jacques Dessalines 1804 Haiti Katliamından sonra.
Ülke "siyah ülke" olarak tanımlandıktan sonra beyazların Haiti'de vatandaşlık veya mülk sahibi olmalarını yasaklayan bir yasa çıkarıldı. Haiti'nin bağımsızlığı için gerçekten savaşan az sayıdaki Alman ve Polonyalı bunun dışındaydı.
Bu, "siyahların üstünlüğünü" açıkça destekleyen bir hükümet yapısıydı.
Olayların Ardından Yaşananlar
Ancak, siyahların üstünlüğü politikaları nedeniyle, Haiti Cumhuriyeti bir bütün olarak Batılı ülkelerin ciddi ayrımcılığına maruz kaldı. Birleşik Krallık, Amerika Birleşik Devletleri, İspanya gibi ülkelerin çok sayıda köle sömürgesi olduğundan, isyan eden kölelerin kurduğu bir ülke olan Haiti'nin sömürgeci ülkelerle diplomatik ilişkiler kurması halinde kendi kölelerinin de isyan edeceğinden korkuluyordu.
Haiti Cumhuriyeti, bağımsızlığını kazanmadan önce dünyanın önde gelen kahve ve şeker ihracatçısı olmasına rağmen çok uzun bir süre hiçbir ülkeyle ticaret yapamadı.
Diplomatik ilişkilerin kurulmasının ön koşulu olarak Fransa, tazminat talebini dayattı ve Haiti'nin Fransa'ya uluslararası ilişkilerde arabuluculuk rolü vermeden önce Fransa'ya karşı ödenmemiş yükümlülüklerini yerine getirmesinde ısrar etti. Talep, "Haiti'den sürgün edilen beyazlara Haiti'nin mülklerinin değeri kadar tazminat ödenmesi" idi. "Haiti'nin mal varlığının değeri" hesaplanırken azat edilmiş kölelerin değeri de hesaba katılıyordu ki bu da büyük bir utanç kaynağıydı.
Azat edilmiş köleler için bu, "Diplomatik ilişkiler kurmak istiyorsanız, eski kölelik statünüzün değerini ödemelisiniz" denmesini gerektiriyordu.
Kısa Ömürlü Bir Siyah Üstünlüğü
Haiti hükümeti bu şartı kabul etti ve 15 milyon frank tazminat ödedi çünkü ülke, ada ekonomisinin ticaret olmadan işleyemeyeceğini anladı. Bu Haiti'nin yirmi yıllık vergi gelirinden daha fazlaydı.
Tüm bunlara ek olarak, Fransa'da ödemeler büyük Fransız bankalarından alınan yüksek faizli krediler yoluyla yapıldı.
Haiti hükümeti, diplomatik bağlantılar yeniden kurulur kurulmaz ve şeker ve kahve ihracatı eski seviyelerine döner dönmez ticaretin yeniden başlayacağını ve yükümlülüklerini ödeyeceğini varsayarken gerçekçi olmayan bir iyimserlik içindeydi.
Ancak birçok şeker ve kahve üretim tesisinin neredeyse on yıldır terk edilmiş olması nedeniyle kullanılamaz hale gelmesi ve Haiti hükümetinin borç batağında olması, ülke ekonomisinin hızla çökmesine neden oldu.
Hükümetin vergi gelirlerinin %80'inden fazlasının 1825'teki tazminat anlaşmasından sonra borcun ödenmesi için kullanılması gerekiyordu. Bu nedenle ada ekonomisi, borcun geri ödenmesi için gerekli kaynakların toplanması amacıyla yüksek oranda vergilendirildi ve bu da adayı ekonomik açıdan daha da yaşanmaz hale getirdi.
Fransız hükümeti "ödemezseniz bombalanırsınız" tehdidiyle, geri ödemenin zamanında yapılmaması halinde Haiti'ye askeri gemiler göndermekle tehdit etti.
Haiti hükümeti 1947 yılına kadar kredi ödemelerini yapmaya devam etti, bu tarihte ülke aşırı yoksulluğa düşmüştü.
Günümüzde Haiti
Haiti'de kişi başına düşen mevcut GSYİH 2023 itibariyle yaklaşık 1120 dolardır.
2003 yılında Haiti Devlet Başkanı Jean-Bertrand Aristide, Birleşmiş Milletler'de yaptığı bir konuşmada Fransız hükümetine karşı güçlü muhalefetini dile getirmiş ve 1825 tazminatlarının haksız olduğunu belirtmiştir. Haiti'nin 21 milyar ABD doları tutarında tazminat almasını ısrarla talep etti.
Ancak Fransız hükümeti bu fikri hızla geri çevirdi.
Fransa'nın eski cumhurbaşkanı François Hollande ve diğerleri Fransa'nın Haiti'ye karşı "ahlaki bir borcu" olduğunu iddia ettiler. Ancak Şubat 2010'da Fransa Cumhurbaşkanı Nicolas Sarkozy, bir Fransız Cumhurbaşkanı tarafından yapılan ilk ziyaret olarak Haiti'yi ziyaret etti ve "Tazminat için yasal bir zorunluluk yok" diyerek tazminat ödeme fikrini bir kenara itti.
Fransa, tazminat yükümlülüğü olmadığını vurgulayarak duruşunu korumaktadır.
Kaynak: Haitian Revolution: The First Black Supremacist Country in History
