Mammatus bulutları gezegende görebileceğiniz en garip bulut oluşumlarından biridir. Sözcük Latince "meme" demek olan mamma sözcüğünden geliyor. Dengesiz atmosfer koşullarında ve genellikle fırtınalı havalarda ortaya çıkıyorlar. Nasıl oluştukları tümüyle kavranamadı ancak bazı bilim insanları süblimleşmenin mammatus bulutlarının oluşumunda rol oynadığına inanıyor. Yani buzun sıvıya dönüşmeden doğrudan buhara dönüşmesi süreci mammatus bulutlarına neden olur.
Mammatus Bulutları Nasıl Oluşuyor?
Bu bulutların adı görünüşlerinden geliyor. 1894'te William Clement Ley onları inek memelerine benzeterek adlandırdı. Mammatus, nemli havanın kuru havaya doğru batmasıyla oluşuyor. Mammatus bulutlarının oluşması için batan havanın etrafındaki havadan soğuk olması ve yüksek sıvı su veya buz içermesi gerekir. Aslında baş aşağı duran bulutlardır. Nadirlerdir ancak Türkiye gibi dünyanın her yerinde oluşabilirler.
Havadaki güçlü yukarı yönlü akım, yağış içeren nemli havayı bulutun tepesine doğru taşıdığında havanın yatay biçimde yayılmasına (momentum kaybından dolayı) ve örs bulutuna bağlanmasına neden oluyor. Bu yüksek nemli yoğun parçacıklar çevredeki havadan daha yoğun olduğundan yeniden batmaya başlar.
Bu alçalma hareketindeki sürtünme hava sıcaklığında artışa neden olarak parçacıkların buharlaşmasını sağlar ve alçalan havayı çevredeki havadan daha soğuk hale getirir. Böylece havanın yoğunluğu artar ve alçalma devam eder. Sonuç olarak mammatus bulutları dediğimiz gökyüzündeki büyüleyici kese benzeri desenler oluşmuş olur.
Mammatus Bulutları ve Yarı Saydam Keseler
Sarkık keselerle kaplı görünen mammatus bulutları batan havayla oluşan nadir bulutlardan biridir (çoğu bulut yükselen havayla oluşur). Mammatus en çok kümülonimbus bulutlarının alt tarafında oluşur ancak sirrokümülüs, altostratüs, altokümülüs ve stratokümülüs bulutlarında görülebilirler.
Her kese yaklaşık 10 dakika içinde yok oluyor ancak tüm mammatus 15 dakika ila 1 saat havada kalabilir. Güneş özellikle gün batımında gökyüzünde alçaldığında yarı saydam keselerin daha belirgin ve etkileyici görünmesini sağlıyor. Genellikle buzdan oluşurlar, ancak buz ve sıvı su karışımı veya neredeyse tamamen sıvı sudan oluşabilirler.
Mammatus Bulutları Neyin Habercisi?
Eğer batan hava büyük su damlaları ve kar kristalleri içerirse oluşan mammatus daha uzun ömürlü olur. Çünkü daha büyük parçacıkların buharlaşması daha fazla enerji gerektirir. Bulut damlacıkları bir noktadan sonra buharlaştığında mammatus bulutları dağılır. İnsanlar alçalma özelliği nedeniyle mammatus bulutlarının kasırga habercisi olduğuna inansa da doğru değildir. Gök gürültülü fırtınayla ilişkililer ancak mutlaka şiddetli havanın habercisi değiller.
Mammatus bulutlarının yeterli miktarda buz kristali içerdiğinde dolu fırtınasına yol açabildiği düşünülüyor. Ayrıca alçakta uçan pilotlar rotalarında mammatus bulunuyorsa uçuşu erteleyebilir.
Mammatus Bulutları Hakkında Merak Edilen Sorular
Mammatus bulutları neyin habercisi?
İnsanlar alçalma özelliği nedeniyle mammatus bulutlarının kasırga habercisi olduğuna inansa da aslında doğru değildir.
Mammatus bulutları nasıl oluşur?
Mammatus, nemli havanın kuru havaya doğru batmasıyla oluşuyor. Bulutların oluşması için batan havanın çevredeki havadan soğuk olması ve yüksek sıvı su veya buz içermesi gerekir.
Mammatus bulutlarının yüksekliği nedir?
4000 metre yükseklikte bulunup hücreler yüksekliği 500-700 metre arasında değiştirebilir.
Mammatus bulutları nedir?
Mammatus bulutları, daha büyük bir bulutun tabanının altında asılı duran yuvarlak, kese benzeri şekilleriyle karakterize edilen bir bulut türüdür.
Mammatus bulutları ne tür hava koşulları ile ilişkilidir?
Mammatus bulutları genellikle gök gürültülü fırtınalar veya hortum ya da dolu fırtınaları gibi diğer şiddetli hava olaylarıyla ilişkilendirilir.
Mammatus bulutları pilotlar veya uçaklar için tehlikeli midir?
Mammatus bulutları şiddetli hava olaylarıyla ilişkilendirilebilse de, genellikle uçaklar veya pilotlar için doğrudan bir tehdit olarak görülmezler. Ancak, havacılık için risk oluşturabilecek diğer hava koşullarının varlığına işaret edebilirler.
Mammatus bulutları hangi sıklıkta görülür?
Mammatus bulutları çok yaygın olmamakla birlikte nadir de değildir. Dünyanın çeşitli yerlerinde oluşabilirler ve en yaygın olarak şiddetli hava olaylarıyla ilişkilendirilirler.
Kaynaklar:
- Winstead, Nathaniel S.; Verlinde, J.; Arthur, S. Tracy; Jaskiewicz, Francine; Jensen, Michael; Miles, Natasha; Nicosia, David (2001). "High-Resolution Airborne Radar Observations of Mammatus". Monthly Weather Review. 129 (1): 159–166. Bibcode:2001MWRv..129..159W. doi:10.1175/1520-0493(2001)129<0159:HRAROO>2.0.CO;2.