Meksika Hükümeti Kültür Sekreterliği, Ulusal Antropoloji ve Tarih Enstitüsü (INAH) ile işbirliği içinde, Quintana Roo, Cobá'nın simgesel Arkeolojik Bölgesi'nde bulunan heybetli piramit yapısı Nohoch Mul'un yakınındaki bir lagünün kayasına kazınmış olarak bulunan ve kapsamlı bir Maya hiyeroglif metni içeren büyüleyici bir panelin keşfedildiğini duyurdu.
INAH Genel Müdürü Diego Prieto Hernández, Başkan Andrés Manuel López Obrador'un sabah konferansı sırasında, Maya Treni'nin 5. Segmentine bitişik alanlarda iddialı Arkeolojik Bölgeleri İyileştirme Programının (Promeza) ilerlemelerinin bir parçası olarak bu keşfi sundu.
Bu program sadece bölgenin arkeolojik mirasını korumayı ve incelemeyi değil aynı zamanda bu mirası saygılı ve sürdürülebilir bir şekilde Maya Treni projesi tarafından yönlendirilen turizm ve ekonomik kalkınmaya entegre etmeyi amaçlamaktadır.
Titiz bir arkeolojik çalışmanın sonucu olan keşif, görkemli Nohoch Mul'dan sadece 160 metre uzaklıkta, doğrudan kayaya oyulmuş 11 metrekarenin üzerinde etkileyici bir yüzeyi kaplayan, L şeklinde geniş bir yazıt oluşturan 123 hiyeroglif kartuştan oluşan bir paneli ortaya çıkarmıştır. Bu yazıtın büyüklüğü ve karmaşıklığı, Cobá'nın antik Maya dünyasında siyasi ve kültürel bir merkez olarak önemini vurgulamaktadır.
Yapılan ön epigrafik analizler, MS 12 Mayıs 569'a tarihlenen Keh Witz Nal ya da "Geyik Dağı" adlı bir yerleşimin kuruluş tarihi de dahil olmak üzere çok önemli bilgilerin deşifre edilmesini sağlamıştır.
Ayrıca yazıt, daha önce bilinmeyen bir hükümdar olan K'awiil Ch'ak Chéen'in kimliğini ortaya çıkararak Cobá'nın hanedan sıralamasının tamamlanmasına önemli ölçüde katkıda bulunmuştur. Bu keşif, bu antik şehir devletinin yöneticileri hakkındaki bilgilerimizde önemli bir boşluğu doldurduğu için araştırmacılar için özellikle heyecan vericidir.
Şu ana kadar Cobá'da biri kırk yıl boyunca hüküm sürmüş üç kadın olmak üzere 14 hükümdarın tespit edilmiş olması, dinamik bir iktidar yapısına ve muhtemelen daha önce düşünülenden daha eşitlikçi bir yapıya işaret etmesi açısından ilginçtir.
Hiyeroglif metin aynı zamanda Cobá yöneticilerinin birçoğunun tanrı K'awil'in adını benimsediğini ortaya koymaktadır ki bu uygulamanın yerin koruyucuları olarak ilahi nitelikler kazandırdığına inanılmaktadır.
Yazıtın en büyüleyici yönlerinden biri de tarihi olayları efsanevi geçmişle nasıl ilişkilendirdiğidir. Metinde Cobá'yı kuran, aralarında mısır ve kakao hanedanlıklarının kurulmasından sorumlu olduğuna inanılan ve sayısız neslin efendisi olarak bilinen Bolón Tz'akab Ajaw'ın da bulunduğu bir grup vesayetçi tanrıya atıfta bulunulmaktadır.
Promeza'nın bir parçası olan Cobá arkeoloji projesi, bu değerli paneli yüzyıllar boyunca bozulmasına neden olan çevresel faktörlerden koruma çabalarını genişletti. Üzerini kaplayan kir, tuz ve bitki örtüsünü ortadan kaldırmak için titiz bir temizlik süreci uygulanmış, ardından kayanın iç yapısını güçlendirmek için kireç harcı dolgularının enjekte edilmesini de içeren dikkatli bir restorasyon gerçekleştirilmiştir.
Bu koruma önlemlerine ek olarak, üç boyutlu modeller oluşturmak için en son teknoloji kullanılarak glif metninin yüksek hassasiyetli kaydı gerçekleştirilmiştir. Bu modeller yalnızca daha derin epigrafik çalışmalara olanak sağlamakla kalmayacak, aynı zamanda metnin nihai olarak tamamen deşifre edilmesini kolaylaştırarak içeriğinin ve anlamının daha kapsamlı bir şekilde anlaşılmasını teşvik edecektir.