Müzikal zevkler insanların karakteristik özellikleri ile bağlantılıdır. Bu bağlantı kültürler ve kıtalar arasında bulunabilir. Spotify, 2016 yılından bu yana her Aralık ayında, kullanıcıların en çok hangi sanatçıları ve müzik türlerini dinlediklerine dair istatistiklerin yer aldığı son derece popüler bir sayfa yayınlıyor. Bu kampanyanın yarattığı global etki, aslında insanların dinledikleri müziğin kendi karakterlerine dair bir şeyler yansıttığına inanmalarında gizli. Kişilik tiplerini müzik zevkleriyle ilişkilendiren araştırmalara baktığımızda, bu inancın doğru olduğuna inanmayı düşünebiliriz.
Önceki araştırmalar, müzik zevklerini biyolojik bir temele dayandırıyordu. Yani mantıklı olarak hormonlar ve çevre, bir insanın zevklerine yön verebilirdi. Bilim insanları daha önce belirli müzik tercihleri ile insanların karakterleri arasındaki bağlantıyı araştırmıştı. Şimdi ise, Journal of Personality and Social Psychology dergisinde yayınlanan bir makale, bu bağlantılara daha geniş ölçekte yaklaşarak kültürlerarası bir bakış yöneltiyor.
Cambridge Üniversitesi ve Bar-Ilan Üniversitesi'ndeki bilim insanları, kişilik türleri ve müzik seçimleri arasındaki ilişkilerin dünyanın her yerindeki insanlar için büyük ölçüde aynı olduğunu fark etti. Avrupa bölgesinde içe dönük bir birey için kulağa hoş gelen tını, Asya'daki bir içe dönük için de aynı tadı vermesi muhtemeldir.
Deney Süreci
Araştırmacılar, müzik zevklerini incelemek için yaygın olarak kullanılan bir iskelete başvurdular. Duruma uygun olacak şekilde müzik türleri yumuşak, mütevazı, sofistike, çarpıcı ve modern olmak üzere beş farklı türde toplandı. Yumuşak kategorisinde soft rock ve R&B gibi türlere yer verilirken, mütevazi kategorisinde country müzik; sofistike, çarpıcı ve modern kategorisine de caz, rock ve rap müziğe yer verildi.
Kişilik türleri de psikoloji çalışmalarında uygulanan popüler bir modele (bkz: 5 Faktör Kişilik Ölçeği) göre beş tipe ayrıldı: Açıklık, vicdanlılık, dışa dönüklük, uyumluluk ve nevrotiklik. İsimlerinden de görüleceği üzere, bu kişiliklere sahip kişilerin sırasıyla yaratıcı, işini seven, dışa dönük, samimi ve sinirli olmaları yüksek olasılıktır.
Araştırmacılar, kişilik türü ve müzik zevki arasındaki ikili etkileşimler için bazı hazır hipotezlerden yararlandı. Örneğin, açıklıkta, yeni deneyimler için bir arzu duyulma beklentisi vardı. Dolayısıyla bu kişilik türündeki insanların sofistike müziklerden zevk alma ihtimalleri daha yüksekti. Aynı şekilde, dışa dönüklerin daha mütevazı müzikler dinlediklerinde keyif almaları muhtemeldir.
Araştırmacılar, hipotezlerinin geçerliliğini test etmek ve tüm dünya toplumlarında geçerli olup olmadığını görmek için müzik zevklerini değerlendirmek üzere iki bağımsız çalışma yürüttüler. İlk çalışma, 53 ülkeden yaklaşık 285.000 kişiyle ilgili veri topladı. Veriler, insanların kişilik özellikleri hakkında geri bildirim almaları karşılığında, farklı müzik türlerine yönelik tercihlerini değerlendirdikleri çevrimiçi bir sınavdan toplanmıştır. (Test için buraya tıklayın.)
İkinci çalışma, katılımcıların bir anket doldurduğu ve farklı türlerden ses dosyalarını puanladığı başka bir web sitesindeki verilerle yürütüldü. (Test için buraya tıklayın) Ses dosyaları, katılımcıların daha önce bir yerde dinleyerek deneyim sahibi olma şansını azaltarak, önyargıyı ortadan kaldıracak şekilde çeşitlendirildi. Bu araştırmada 36 ülkeden 71.000'den fazla katılımcıdan veri elde edildi.
Müzik Tercihi ve Kişilik
Araştırmacılar birkaç ilginç bağlantı tespit etti. Örneğin, yumuşak müzikler tercih edenlerin kadın olma olasılığı daha fazla; çarpıcı müzikler dinleyenlerin ise erkek olma olasılığı daha yüksekti. Test edilen tüm ülkelerde kadınlar arasında yumuşak müzik tercihi kesinlik kazanırken, erkekler arasında çarpıcı müzik zevkleri iki bölüme ayrılmıştır. Batı yarımkürede yaşayan erkeklerin çarpıcı müzikleri sevmeleri daha olasıyken, Avustralya hariç Doğu yarımkürede yaşayan erkekler bundan o kadar da hoşlanmıyordu.
Yaşlı insanlar arasında, çok azı çarpıcı müzik türlerine tolerans gösterebiliyor. Bunun yerine yumuşak, mütevazı veya sofistike türler dinlemeyi seviyorlar. Yaşlı bir insanın müzik zevki, her yaştan Asyalı insanınkiyle çok yakın. Siyah ve Latin insanlar modern müzikleri daha çok seviyor.
Araştırmacılar ayrıca hem ülkeler içinde hem de ülkeler arasındaki müzik zevkleri ile kişilik türleri arasındaki bağlantıya odaklandılar. Bağlantının gücünün coğrafi olarak komşu olan ülkelerde daha yakın olduğu çok açıktı. Sadece Brezilya, Arjantin, Hong Kong, Filipinler ve Güney Afrika gibi uzak ülkelerde benzer zevklere sahip müzik severlerin olduğu görüldü. Bu ülkeleri nasıl aynı zevk noktasında birleştiği açık değil, ancak bilim insanları sıcak iklimi önemli bir faktör olarak öne sürüyorlar.
Sınırlamalar
Araştırma dünya genelinden sonuçlar elde etmeyi amaçlasa da, bu henüz pek mümkün görünmüyor. Örneğin, araştırmadaki herkes Batı müzikleri dinledi ve hepsi İngilizce biliyordu. Ayrıca, araştırmaya yoksul toplumlar da dahil edilmiş olsa da, özellikle ilk yapılan çalışma, internet erişiminin birçok ülkede henüz çok düşük olduğu 2003-2010 yılları arasındaki verilerden oluşuyordu. Yani teste katılan muhtemelen yoksul ülkelerdeki nispeten zengin bireylerin örneklemeleriydi.
Bu sınırlamalara rağmen, araştırma, kişilik türlerini müzik zevkiyle ilişkilendiren eski çalışmaları güçlü bir şekilde desteklemektedir. Bu bağlantının kültürler arasında korunduğunu göstererek, müzik seçimlerimizin kişiliğimiz hakkında bir şeyler ifade ettiğini kanıtlıyor.
