Newton'un Elma Ağacı: Tarihi ve Bugünü

isaac-newton-ve-elma

Bir çiftçinin oğlu olan Newton, 1642'de İngiltere, Grantham yakınlarında doğdu ve 1661'de Cambridge Üniversitesi'ne girdi. Dört yıl sonra, hıyarcıklı veba salgınının ardından okul geçici olarak kapandı ve Isaac Newton'u çocukluk evine geri dönmeye zorladı: Woolsthorpe Malikanesi. Bu dönemde Woolsthorpe'daki meyve bahçesindeydi (Newton Cambridge'e 1667'de döner) ve orada bir ağaçtan düşen elmaya tanık oldu.

Meyvenin gerçekten kafasına düştüğünü gösteren hiçbir kanıt yoktur ancak gözlemi Newton'un elmanın neden her zaman yere doğrusal olarak düştüğünü (yana ya da yukarı değil) düşünmesine neden oldu ve sonunda evrensel çekim yasasını geliştirmesine yol açtı. Newton, evrendeki her cismin, kütlelerinin çarpımı ile doğru orantılı ve aralarındaki mesafenin karesiyle ters orantılı bir kuvvetle diğer cisimlere çekildiğini belirten prensibini 1687'de yayımladı. Dönüm noktası niteliğindeki "Principia" isimli çalışması aynı zamanda üç hareket yasasını da içerir.

Newton'un Elma Ağacı Hikayesinin Belgeleri

Isaac Newton'un bir elmanın düşüşünü gözlemleyerek evrensel çekim ilkesini keşfetmesi anlatımı çok iyi bilinir ve genellikle uydurma bulunduğu için reddedilir. Ancak Newton'un yerçekimini keşfine dair bu açıklaması Voltaire (Fransız filozof ve denemeci), John Conduitt (Kraliyet Darphanesi asistanı), Catherine Barton (yeğeni), William Stewkeley (arkadaşı ve antikacı) ve Christopher Dawson (Cambridge'de bir öğrenci) gibi birçok isim tarafından birinci ağızdan teyit edilir. Elma ağacı ile ilgili ilk yazılı açıklama Newton'un ölüm yılı olan 1726'da John Conduitt tarafından toplanan Newton'un yaşamına ilişkin notlarda yer alıyor ve şu hususları belirtmektedir:

conduitt notlari newton elma agaci
1726'da John Conduitt'in ağaca dair notları.

"çekim sistemini ilk kez bir ağaçtan düşen elmayı gözlemleyerek düşündü."

Conduitt'e göre Newton'un elma ağacı olayı 1666 yazının sonlarında meydana geldi. Diğer kişilere göre olayın meydana geldiği tarihte Newton, Lincolnshire'daki Grantham yakınlarında bulunan Woolsthorpe Malikane bahçesindeydi.

Newton elma anekdotonu ilk kez 1726'da William Stukeley ile paylaştı. O da 1752'de yayımlanan "Memoirs of Sir Isaac Newton's Life" adlı biyografisine dahil etti. Stukeley'e göre, "Akşam yemeğinden sonra hava ılıkken, bahçeye çıktık, & bazı elma ağaçlarının gölgesinde çay içtik… bana dedi ki, tam bu durumdaydı, tıpkı daha önce aklına yerçekimi fikri geldiği zamanki gibi…. düşünceli bir ruh hali içinde otururken bir elmanın düşüşü vesilesiyle olmuştu."

Newton'un bahçesindeki hangi ağaçtan elmanın düştüğünü gördüğüne dair ilk açıklama Edmund Turnor'ın A History of the Town and Soak of Grantham (1806) kitabında yer alır ve burada sayfa 160'da bulunan dipnotta şöyle yazar:

"Ağaç hala duruyor ve yabancılara gösteriliyor."

Kardeşi Rahip Charles Turnor 1820'de Newton'un elma ağacının malikaneye göre konumunu gösteren bir resim çizdi.

Newton'ın altına oturduğu ağacın malikaneye göre konumunu gösteren Charles Turnor çizimi.
Newton'un altına oturduğu ağacın malikaneye göre konumunu gösteren Charles Turnor çizimi.

Newton elmanın düştüğünü hangi ağaçtan gözlemlediğini belirtmese de bahçesinde tek bir elma ağacının yetiştiği bulunduğundan gerçek netleşmiştir.

Bu gerçek ilk kez 1830'da Newton'un evini ziyaret eden Sir David Brewster tarafından dile getirildi ve George Forbes (Glasgow Fizik Üniversitesi Profesörü) tarafından paylaşıldı.

forbes notlari
George Forbes, Sir David Brewster'ın 1830'da evi ziyaretini anlatıyor.

Newton'un elma ağacı bugün ne durumda?

Ağaç 1733'ten 1947'ye kadar evde yaşayan kiracı çiftçiler Woolerton ailesinin kuşakları tarafından 1750'lerden beri bakıldı. Yaşlı ağacı desteklemek için gösterilen tüm çabalara rağmen 1816'da bir fırtınada devrildi. Bazı dalları kesildi ancak ağacın büyük kısmı tek parça kaldı ve yeniden köklendi. Şaşırtıcı gerçek şu ki Newton'un elma ağacı bugün hala Woolsthorpe Malikanesi'nde büyüyor ve şimdi 350 yaşın üzerinde.

Newton'ın Woolsthorpe Malikanesi'ndeki ünlü elma ağacı, yıpranmış ancak hala ayakta.
Newton'un Woolsthorpe Malikanesi'ndeki ünlü elma ağacı, yıpranmış ancak hala ayakta.

Isaac Newton'un Elma Ağacı şu anda üçüncü kök dizisini veriyor ancak her yaz iyi elma mahsulü sağlamayı sürdürüyor. Yukarıda son zamanlarda çekilmiş bir fotoğrafta gösterilmektedir.

Ağacın Özelliği

Ağaç Kent Çiçeği (Flower of Kent) denilen son derece nadir bir türdür. Armut şekilli, etli, ekşi ve bugünün standardına kıyasla genel olarak zayıf kalitelidir. İlk olarak 15. yüzyılda adı geçmeye başlar. Ağacın sonsuza dek yaşatılmasını isteyen Kew Gardens 1976 yılında York Üniversitesi'ne bir tohum bağışlar. Üniversite bu ağacı bugün yaşatmaya devam ediyor.

Kew Gardens ise kendi Kent Çiçeği'ni 1820'da Charles Turnor tarafından Isaac Newton'un malikanesinden aldı. Bugün hayatta kalan Kent Çiçeği ağaçları büyük ölçüde Newton'un ağacından çoğaltılanlardır. O ağaç ise İngiltere, East Malling'deki tek ağaçtan geldi.