Yaklaşık 400 milyon yıl önce ilk balıklar suları terk etti ve karada yaşamaya başladı. Bu hayvanlar ilk tetrapod yani dört ayaklılara dönüştüler ve zamanla amfibi, kuş, kertenkele ve memelilere evrimleştiler. Bizler de bu ilk tetrapodların torunlarıyız. Ancak görünüşe bakılırsa hepsi kara yaşamını sevmedi: Qikiqtania adında bir tür 385 milyon yıl önce sularda yaşadı ve dört ayaklı bir kara hayvanından su hayvanına evrimleşmiş bir türdür. Sudan karaya ve sonra karadan geri suya dönmüş, tersine evrimleşmişti.
Qikiqtania: Kara Yaşamı Bana Göre Değil
Geç Devoniyen Dönemi'nden gelen yeni keşfedilen bir fosil Qikiqtania adında bir balığa işaret eder. Qikiqtania'nın yakın akrabalarının yüzgeçleri hem denizde yüzmeye hem de karada hareke etmeye uygunken Qikiqtania'nın yüzgeçleri sadece yüzmek için gelişmiştir. Bu sıra dışı canlının fosili 2004 yılında Arktik, Ellesmere Adası'ndan toplandı. Yüzlerce milyon yıl boyunca mucizevi biçimde korunmuş bir fosil örneğidir.
75 cm boyundaki hayvanın 5 cm uzunluğundaki çene parçaları ve sivri dişleri bir kayaya gömülü halde tespit edildi. Kayanın yüzeyinde balığın çıkıntılı beyaz pulları görülebiliyordu. Doğrudan kaya parçasının içine bakabilmek için bilim insanları tomografi taraması ve X ışınını kullandılar. Taramada Qikiqtania'nın tüm yüzgecinin yerli yerinde olduğu ortaya çıktı.
Neredeyse 400 milyon yıllık bir balığın yüzgecinin tek parça bulunmuş olması şaşırtıcıydı. Çünkü ilk tetrapodların nasıl evrimleştiğine ışık tutuyordu. Bilim insanları bir fosildeki belirli kemiklerin biçiminden bir hayvanın yüzdüğünü veya yürüdüğünü ortaya çıkarabiliyor. Jeofizikçilerden yardım alan ekip parçayı kaya testeresiyle açarak yüzgeci ortaya çıkardı ve daha detaylı bir tarama yapma şansı kazandı.
Arktik Sıcaktı ve Irmakla Doluydu
Ortaya çıkan sonuçsa Qikiqtania'nın tamamen yeni bir hayvan türü olduğudur. Hatta Qikiqtania parmakları ve ayak parmakları olan uzuvlu omurgalıların en yakın akrabasıdır. Hayvanın bilimsel adı olan Qikiqtania wakei bölgenin İnuitçe adından geliyor. Qikiqtania yüzlerce milyon yıl önce yaşarken bu bölge sıcaktı ve ırmaklarla doluydu.
Qikiqtania bir avcıydı. Çenesindeki bulgular avını tutan ve ısıran köpek dişlerini ve yiyeceği ağzına çekmesini sağlayan vakum becerisini gösteriyor. Pullarındaki sensör kanalları su akışını tespit etmesini sağladığından karada değil su altında yaşayan bir canlıydı. Qikiqtania, canlı evrimindeki kritik bir dönüşü yansıtıyor.
Qikiqtania'nın Özel Kemik Yapısı
Qikiqtania'nın daha şaşırtıcı bir özelliği göğüs yüzgecidir. Tıpkı üst kolumuzdaki gibi göğüs yüzgecinde bir humerus yani pazı kemiği vardır. İlk tetrapodlardan Tiktaalik balığının alt kısmında belirgin bir çıkıntı vardır. Bu çıkıntı ile erken tetrapodlar yüzgeç veya kollarını önce göl ve akarsu tabanlarında yukarı hareket etmek için kullandılar ve sonra karaya ayak bastılar.
Ancak Qikiqtania özeldir çünkü bu çıkıntısı yoktur. Dahası yüzgecindeki pazı kemiği ince ve bumerang biçimlidir. Yüzgeci de geniş ve kürek gibidir. Yani Qikiqtania'nın karayla ilişkisi yoktu. Tüm bunlar Qikiqtania'nın kara yaşamından vazgeçerek suya dönmüş dört ayaklı bir kara hayvanından evrimleştiğine işaret ediyor. Diğer tetrapodlar su kenarlarında kara yaşamını denerken o tamamen farklı düşündü.
