Isı kubbesi sıcak hava dalgalarını dayanılmaz o kılan etkidir. Isı kubbesi havadaki yüksek basınç, sıcak havayı tek bir noktaya hapsettiğinde ve atmosferik kuvvet bu sıcak havayı yeniden yükseltemediğinde oluşuyor. Alanın altında kalan yerler günler ve haftalar boyunca yüksek ısıyla kavrulur. Isı kubbesinin genişliği yüzlerce kilometreyi bulabiliyor ve insanları, ekinleri ve hayvanları kalıcı sıcağa maruz bırakıyor. Yüksek basınçlı hava aynı bölgede kaldıkça aşırı sıcak havayı altına hapseder.
Isı Kubbesinin Oluşumu
Dünya atmosferinin yukarısı, çoğunlukla batıdan doğuya hareket eden ve jet rüzgarı denilen hızlı rüzgar şeritleriyle kaplıdır. Bu jet rüzgarlarının hareketleri ısı kubbesi oluşumunu belirliyor. Jet rüzgarları bir kuzeye bir güneye dönerek Dünya'nın etrafında kıvrımlar halinde ilerler. Bir jet rüzgarı fazla büyüdüğünde yavaşlar ve sonunda durağanlaşır. Isı kubbesi tam bu noktada oluşuyor.
Jet rüzgarı yüzünü fazla kuzeye çevirdiğinde havada yığılmaya başlar ve ardından çöker. Hava çöktükçe ısınır ve nemi ortadan kaldırarak bulut oluşumunu önler ve gökyüzü bulutsuz, açık hale gelir. Güneş yeryüzüne yakın noktaları normalden daha çok ısıtmaya başlar. Eğer yeryüzüne yakın bu hava bir dağdan geçerek alçalmaya başlarsa daha da ısınır.
Sıcak hava dalgası sırasında oluşan ısı kubbeleri bölgedeki yağmur bulutlarını azaltır çünkü bulut oluşturan konveksiyon akımlarını bir duvar gibi alandan uzak tutar. Sıcak havaya ek olarak Güneş ışınlarını dizginleyerek bölgeyi serinleştirecek yağmur bulutları da artık yoktur. Sıcak havayı yere indirerek ısı kubbesi oluşturan yüksek basınçlı hava dünyanın her yerinde bulunuyor.
2021'de Pasifik Kuzeybatı'daki aşırı sıcaklar böyle oluştu. ABD'nin Washington eyaleti rekor 49 santigrat dereceyi ve Kanada'nın British Columbia eyaleti 49,5 derece sıcaklığı gördü.
Isı Kubbesi Oluşumunda İnsan Etkisi
Isı kubbeleri genellikle tek bir noktada oluşup birkaç gün varlık gösteriyor ancak birkaç hafta içinde yakın bölgelere taşınabildiği de bilinir. Daha uzun süreli ısı kubbeleri tehlikelidir: 2003 yazında Avrupa'da baş gösteren uzun süreli ısı kubbesi 40.000'den fazla insanın ölümüne yol açtı. 2010'daki ısı kubbesi Moskova'da 10.000 can aldı.
Isı kubbesine yol açan durgun rüzgarlar aynı zamanda zayıf rüzgar hızı ve artan nem anlamına geldiğinden bunlar insanlar üzerinde ciddi etkiye sahip. Hem sıcaklık hissi artıyor hem de vücut terleyerek yeterince soğuyamıyor.
Bilim insanları halkı bu durumlara karşı uyarmak için ısı indeksini geliştirdi. Isı indeksi gölgedeki sıcaklık ve nem değerlerini kullanarak hissedilen sıcaklığı ölçer. Yüksek nem gece serinleme şansını da zorlaştırır. İklim değişikliği ısı kubbelerini giderek daha sık ve şiddetli hale getiriyor.
