TRAPPIST-1 gezegen sistemi, bir kırmızı cüce yıldız ve onun etrafında dönen Dünya büyüklüğünde 7 gezegenden oluşuyor (TRAPPIST-1b, c, d, e, f, g, ve h). Öngörülere göre bunlardan üçü yaşama elverişli olabilir. TRAPPIST-1 Dünya'ya fazlasıyla benzeyen olağandışı bir gezegen sistemi ve James Webb Uzay Teleskobu için en önemli hedeflerden biri. Önceki tüm uzay teleskoplarından büyük ve güçlü olan Webb, TRAPPIST-1 gezegenlerinde yaşam olup olmadığını incelemek için atmosfer bulgularına göz atacak.
TRAPPIST-1 Nedir?
TRAPPIST-1 yıldız sistemi 2016'da keşfedildiğinde büyük ses getirdi. Kütleleri Dünya'nın kütlesine benzer 7 gezegen bir arada keşfedilmişti. Gezegenlerden üçü, sıcaklığın yüzeyde sıvı bulunmasına olanak tanıdığı "yaşanabilir bölge"de konumlanıyor. Dünya dışı yaşam arayışında en iyi yerler arasındalar.
Sistemi TRAPPIST-1 yıldızı oluşturuyor. Gökbilimciler onu diğer gezegenleri keşfetmeden çok önce buldu. 1999'da kızılötesi tarama ile keşfedildi. Tarama La Silla Gözlemevi'ndeki TRAPPIST teleskobuyla yapılmıştı. Dünya'dan 41 ışık yılı (41 x 9,5 trilyon km) uzaklıkta bulunan çok küçük ve soluk kırmızı bir cüce yıldızdır. Yalnız 2.430°C sıcaklıkta olmasıyla en soğuk kırmızı cücelerden biri (Güneş'in yüzeyi 5.500°C).
Alfa Centauri bize neredeyse 10 kat daha yakın olsa da TRAPPIST-1, etrafında gezegen olan Dünya'ya en yakın 50 yıldızdan biri. Büyüklüğü Güneş'in 10'da 1'inden az. Yani Jüpiter ondan biraz küçük ancak kütlesi Güneş'in yaklaşık %12'si olmasıyla Jüpiter'den 84 kat ağırdır. Kırmızı cüce aslında en küçük yıldız türü.
Gezegenler TRAPPIST-1'e çok yakın olsa da kendisi soğuk bir yıldız ve çoğu kırmızı cücenin aksine yaşama son verecek güçlü parlamaları yok. 7 milyar yaşında olduğu ölçülüyor ancak kırmızı cüceler 10 trilyon yıl var olabiliyor. Gezegenler yıldıza o kadar yakın ki tüm sistemi Güneş ile Merkür (Güneş'e en yakın gezegen) arasına yerleştirmek mümkün.
Adı 1999'da 2MASS J23062928-0502285 konulsa da etrafında üç ötegezegenin keşfedildiği 2016'da yeni bir ad aldı. Yıldız ışığındaki ani düşüşler etrafındaki gezegenleri ortaya çıkardı. Bu ötegezegenlere TRAPPIST-1b, TRAPPIST-1c, ve TRAPPIST-1d denildi.
TRAPPIST-1 Yıldız Sisteminin Özellikleri
Birçok TRAPPIST-1 gezegeninin atmosferinde hidrojen-helyum olmamasıyla yaşanabilirlik şansları artıyor. Bu gazlar sera etkisi yaratarak gezegen ısısını yaşama elverişsiz noktaya getirir. Daha sonraları TRAPPIST-1'in etrafında dört gezegen daha olduğu keşfedildi.
Sistemdeki hepsi Dünya boyutunda olan 7 gezegenden üçü (g, e ve f) Goldilocks Bölgesi dediğimiz Yaşanabilir Bölge'de yer alıyor. Buralar bir gezegenin bir yıldıza yüzeyinde sıvı su bulundurabileceği uzaklıkta olmasıdır. Yaşanabilirlik için önemli. TRAPPIST-1, 5,4 ila 9,8 milyar yaşında. 4,5 milyar yaşındaki Güneş Sistemi'mizin iki katı demek.
TRAPPIST-1 sistemi bu zamana kadar Spitzer Uzay Teleskobu ve Kepler Uzay Teleskobu tarafından incelendi. Sırada Webb var.
TRAPPIST-1'de Yaşam Var mı?
Neredeyse Güneş Sistemi gibi TRAPPIST-1'in yörüngesinde 7 gezegen var. Ancak TRAPPIST gezegenleri Güneş Sistemi gezegenlerinden çok farklı. Tüm TRAPPIST gezegenleri merkez yıldıza çok yakın dönüyor. Tüm sistemin büyüklüğü Merkür'ün yörüngesini aşmaz.
Tüm TRAPPIST gezegenleri birbirine benzer büyüklükte ve öngörüye göre hepsi kayalık gezegenler olmasıyla Dünya'ya benziyor. Ancak hepsi yaşanabilir değil. Bazıları çok sıcak veya soğuktur Bilgisayar modelleri kayalık gezegenler olduğuna işaret eden yoğunluk değerleri veriyor. Tabii yaşam barındırmayan Ay da benzer bir yoğunluğa sahip. Yine kayalık olmaları üzerinde canlı yaşadığını garantilemiyor çünkü Mars ve Venüs de kayalık bir gezegen.
Ancak TRAPPIST sistemindeki gezegenlerden bazılarında önemli miktarda su var. Bunlar okyanus gezegenlerini andırır. Diğerleri ise çok daha kurak veya buzlu.
TRAPPIST-1'deki Gezegenler
Yaşanabilir Olanlar
TRAPPIST-1e, f ve g yaşamı destekleyebilir gezegenler olarak sıralanıyor.
TRAPPIST-1e sistemdeki yaşanabilir gezegenlerin en içte olanı. Dünya'dan biraz daha yoğun tek gezegen, kütlesi ise 0,8 katı. Boyutu, yoğunluğu ve yıldızdan aldığı radyasyon açısından Dünya'ya en çok benzeyen gezegen. Kurak veya orta derece nemli olduğu düşünülüyor. Dünya Benzerlik İndeksi'nde ötegezegenler arasında 11. sırada.
Trappist-1g ve Trappist-1f olasılıkla sulu gezegenlerdir. (1g Dünya kütlesinin 1,2 katına ancak %25 düşük yoğunluğa sahip. 1f ise Dünya'nın 0,7 katı kütlede). Her iki gezegen de kalın okyanuslarla ve oksijen açısından zengin bir atmosferle örtülü olabilir. Trappist-1g'deki okyanusun 670 kilometre derinliğinde olabileceği ölçüldü. TRAPPIST-1f suyla kaplı olabilir ancak karanlık yüzü buzla örtülü. TRAPPIST-1g ise yüzeyi olmayan gaz devi Neptün benzeri bir atmosfere sahip görünüyor ancak kayalık bir gezegen olduğu kesin.
Yaşanabilir Olmayanlar
B, c, d ve h gezegenleri yaşanabilir bölgede değil.
TRAPPIST-1h yıldıza en uzak gezegen, dolayısıyla en soğuk olanı. Merkez yıldız Güneş'in %0,05'i kadar enerji verdiğinden Jüpiter'in uydusu Europa gibi buzla kaplı. Özellikleri Kepler Uzay Teleskobu ile belirlendi. 19 gün yörünge süresine sahip.
TRAPPIST-1d, sıcak ve kurak bir gün ile buzla kaplı bir gece arasındaki ayrımda bulunuyor ve dar bir su şeridine sahip olabilir.
TRAPPIST-1b sistemdeki ana yıldıza en yakındaki gezegen ve yıldızın etrafını dairesel bir yörüngede 36 saatte dönüyor. Yıldıza yalnızca 1,7 milyon km uzaklıkta (karşılaştırma için, Dünya Güneş'e 150 milyon km uzaklıkta). Dünya'dan %12 kadar büyük bir gezegen. Dahası kütlesi yaklaşık olarak aynı. Yani yoğunluğu düşük. Bu yüzden Venüs'ten bile yoğun devasa bir atmosfer taşıdığı düşünülüyor. Normal şartlarda yıldız onu yalnızca 118°C'ye kadar ısıtabilir ancak kalın atmosferi nedeniyle çok daha sıcak olduğu düşünülüyor. Bir öngörüye göre atmosferi karbondioksitten oluşuyor ve bu da sıcaklığını 1180°C'ye çıkarıyor. İkinci olasılıksa su buharından oluşması ve bu durumda TRAPPIST-1b 1500°C ısıda olabiliyor. Yani yaşanabilir değil. İki senaryoda da gezegendeki kayalar eriyor. Dahası TRAPPIST-1b kütleçekim kilidine sahip olmasıyla daima tek yüzünü yıldıza dönüyor. Yani diğer yüzü karanlıkta ve daha soğuk. Tıpkı Ay'da olduğu gibi.
TRAPPIST-1c, TRAPPIST-1 yıldızına en yakın ikinci gezegen. Yıldızdan yaklaşık 2,4 milyon km uzaklıkta ve bir dönüşü 58 saatini alıyor. Gezegenin yörüngesel eksantrikliği Dünya'ya benzerdir. TRAPPIST-1c, sistemdeki en ağır gezegen ancak en büyüğü değil. Kütlesi Dünya'dan %15,6, yarıçapı ise %9,5 daha büyük. Dünya'nın Güneş'ten aldığından iki fazla radyasyona maruz kalıyor. Atmosferi hidrojen yönünden bol olabilir. Özellikleriyle Venüs'ü andırdığından Süper Venüs adını taşıyor. Yıldız normal koşullarda kendisini yaklaşık 60°C'de tutacaktır ancak gerçek sıcaklığının yüzlerce derece olduğu düşünülüyor. Kardeşi gibi, kütleçekim kilidi nedeniyle daima tek yüzü yıldıza dönük. TRAPPIST-1b gibi yaşama elverişli değil.
TRAPPIST-1 Hakkında Sık Sorulanlar
TRAPPIST-1 sistemi nedir?
TRAPPIST-1 sistemi, Kova takımyıldızında Dünya'dan yaklaşık 41 ışık yılı uzaklıkta bulunan bir gezegen sistemidir. Adını, 2015 yılında sistemdeki ilk üç gezegeni keşfetmek için kullanılan Transiting Planets and Planetesimals Small Telescope isminden (TRAPPIST) almıştır.
TRAPPIST-1 sisteminde kaç gezegen var?
TRAPPIST-1 sisteminde, hepsi kabaca Dünya büyüklüğünde olan ve ev sahibi yıldızlarına yakın yörüngede dönen en az yedi gezegen vardır. Bu gezegenler b'den h'ye kadar adlandırılmış olup, b yıldıza en yakın, h ise en uzak gezegendir.
TRAPPIST-1 sistemini benzersiz kılan nedir?
TRAPPIST-1 sistemi benzersizdir çünkü bugüne kadar keşfedilen gezegen sistemleri arasında tek bir yıldızın yörüngesinde dönen en fazla sayıda Dünya büyüklüğünde gezegene sahiptir. Ayrıca, gezegenlerden üçünün yıldızın yaşanabilir bölgesinde yer alması nedeniyle de önemlidir; burada sıcaklıklar yüzeylerinde sıvı su bulunması için uygun olabilir.
Bilim insanları TRAPPIST-1 sistemini nasıl inceledi?
Bilim insanları TRAPPIST-1 sistemini transit fotometri ve spektroskopi de dahil olmak üzere çeşitli gözlemsel teknikler kullanarak incelediler. Transit fotometri, bir gezegen önünden geçerken yıldızın ışığının kararmasını gözlemlemeyi içerirken, spektroskopi yıldızın ışığını kullanarak gezegenlerin atmosferlerinin kimyasal bileşimini analiz etmeyi içerir.
TRAPPIST-1 sisteminin astrobiyoloji için önemi nedir?
TRAPPIST-1 sistemi astrobiyoloji için önemlidir çünkü diğer gezegenlerdeki yaşam potansiyelini incelemek için eşsiz bir fırsat sunmaktadır. Yaşanabilir bölgede üç gezegenin varlığı, Dünya benzeri boyutlarıyla birlikte, Dünya'ya benzer koşullara sahip olabileceklerini ve potansiyel olarak yaşamı destekleyebileceklerini göstermektedir. Sistemin daha fazla gözlemlenmesi ve incelenmesi, yaşanabilirlik potansiyeli ve dünya dışı yaşamın varlığı hakkında daha fazla bilgi verebilir.
TRAPPIST-1 gezegenleri hakkında neler öğrendik?
TRAPPIST-1 gezegenlerinin gözlemleri, kayalıktan buzluya kadar çeşitli bileşimlere sahip olduklarını ortaya koymuştur. Ayrıca nispeten kısa yörünge dönemlerine sahipler; en yakın gezegen bir yörüngeyi sadece 1,5 Dünya gününde tamamlıyor. Gezegenler muhtemelen yıldıza gelgitsel olarak kilitlenmişlerdir, yani bir taraf daima yıldıza bakarken diğer taraf daima uzağa bakmaktadır.