1793 yılında Fransız Devrimi, Prusya ve Avusturya saldırılarına karşı hararetle mücadele ederken, Fransa'nın batısı bir iç tehditle karşı karşıya kaldı: Vendée ayaklanması. Birkaç gün içinde halk, yıllardır gizli kalmış rahatsızlığını bölgesel ayaklanmalara dönüştürdü. Bunlar kısa sürede tam ölçekli bir iç savaşa dönüştü.
"Haydutlar" olarak bilinen Vendéenler hızlı bir ilerleme kaydettiler, ancak Terör Dönemi ile karşı karşıya geldiler ve onun yasalarıyla yüzleşmek zorunda kaldılar. Bundan sonra "karşı devrimciler" olarak etiketlenen "haydutlar" kan dökülerek bastırıldı. Vendée Savaşı'nın ana bölümü Mart 1793'ten Mart 1796'ya kadar sürmüştü. Ancak bölge 1832'ye kadar ayaklanma ataklarıyla boğuşmuştur.
Vendée Savaşı'nın Kökleri
Resmi tarih uzun süre Vendée Savaşı'nı Kral'a ve direnişçi ruhban sınıfına adanmış Kralcı ve Katolik bir karşı-devrimin ana odağı olarak tasvir etmiştir. Aslında, esasen köylülerin önderlik ettiği bu savaşın kökenleri daha karmaşık ve çözülmesi zordur. Vendéeliler monarşinin geri gelmesini talep etseler de, Eski Düzen (Ancien Régime)'i yeniden tesis etme arzusu ayaklanmanın birincil nedeni olmaktan ziyade birçok faktörün sonucuydu.
Gerçekten de Eski Düzen düştüğünde Vendée ayaklanmamıştı ve XVI. Louis'nin idamı özel bir huzursuzluğa neden olmamıştı. Vendée halkı Devrime katılmış ve onu kabul etmişti ama büyük bir coşkuyla değil. Ancak çok yoksul olan köylülerin durumu 1789'dan bu yana neredeyse hiç iyileşmemişti ve hatta kötüleşme eğilimindeydi. Dahası, mülkiyet halkın yararına olmayacak şekilde el değiştiriyordu. Buna ek olarak, kent ve kırsal kesim arasındaki muamele eşitsizliği kızgınlığın alevlerini körükledi. Aslında bu durum sadece Vendée'ye özgü değildi; başta Lyon olmak üzere Fransa'nın her yerinde aynı nedenlerle ayaklanmalar yaşandı.
Ancak Vendée'nin özelliklerinden biri, Din Adamlarının Sivil Anayasası'nı fiilen kabul etmeyen ve birçok direnişçi rahibi destekleyen ve savunan Hristiyan dininin ateşiydi. Konvansiyon tarafından 24 Şubat 1793'te kararlaştırılan 300.000 erkeğin askere alınması, köylüleri öfkelendirdi ve silaha sarılmalarına neden oldu. Bazıları Chouannerie Ayaklanması'na katılmış olsa da, gerilla olarak hareket eden Chouanlar (esasen Breton) ile silahlı kıtalar halinde kasabadan kasabaya ilerleyen Vendée isyancılarını birbirine karıştırmamak gerekir.
Dahası, olayların merkezi gerçekte Vendée değildi: Aslında isyan Mauges'de (güney Anjou) başladı ve batıya doğru Marais Breton'a (güney Loire-Atlantique), güneye doğru Vendée'ye ve doğuya doğru Poitou'ya yayıldı.
1793'teki Vendée Ayaklanması
Hükümet 1793'te Konvansiyon tarafından kararlaştırılan zorunlu askerlik için asker toplamaya geldiğinde, özellikle 10 Mart 1793'te durumun ölümcül bir hal aldığı Machecoul'da köylü ayaklanmalarıyla karşılandılar. Tiffauges, Chemillé ve Saint-Florent-le-Vieil'de de Bleuslar (üniformalarından dolayı bu lakapla anılırlar) aynı şekilde karşılandılar. Mütevazı din görevlisi Jacques Cathelineau, 14 Mart'ta Cholet'yi ele geçiren gerçek bir köylü ordusuna önderlik etti. Siyasi bir bozgunun ortasında, Girondinler (Ulusal Konvansiyon'un başındaki siyasi grup) tepki vermekte başarısız oldu.
Vendeanlı isyancılar hızla ilerliyor ve artık kendilerine "Katolik ve Kraliyet Ordusu" adını vererek taraflarını belirlemişlerdi. Kendi rahiplerini görevden alan ve verdiği sözleri tutmamış görünen bir Devrimi yıkmak istiyorlardı. Comte de La Rochejaquelein ve Marquis de Bonchamps gibi soylular ve kralcı Charette de La Contrie orduya katıldı. 1 Mayıs 1793'te Thouars, ardından 9 Haziran'da Fontenay-le-Comte ve Saumur ele geçirildi. Loire nehrinin güney kıyısında kalan Vendeanlar nehri geçtikten sonra tereddüde düştüler: Paris'e yürümek için Tours'u mu almalıydılar, yoksa Angers ve ardından Nantes'ı alarak arkalarını mı sağlama almalıydılar?
Nantes Seçimi ve Karşı Devrimin Başarısızlığı
Tercih Nantes'ı almaktan yanaydı. Ancak Angers'in ele geçirilmesinden sonra, görkemli yürüyüş Loire havzası kentinin kapılarında durdu. Charette ve birlikleri organize bir direnişle karşılaştı. Birlikler geri çekilirken Cathelineau öldürüldü. Nantes, Vendeanler için uğursuz bir yer olduğunu kanıtladı. Zira burası daha sonra Carrier'in baskı uyguladığı yer olacaktı.
Artık Montagnard'ların (1793 Mayıs sonunda iktidarı ele geçiren Girondin'lere karşı Fransız Devrimi'nin siyasi bir grubu) elinde olan Kamu Güvenliği Komitesi (Comité de salut public) hızla harekete geçti ve karşı devrime son vermek için bir "batı ordusu" kurdu. Kléber'in komutasındaki Cumhuriyetçi birlikler Nantes ve Niort'tan yola çıktı ve Vendean'ları hızla geri püskürttü. Cholet 17 Ekim 1793'te yeniden ele geçirildi.
La Virée de Galerne Seferi
Ama La Rochejaquelein'in pes etmeye niyeti yoktu. Birliklerine Loire'ı geçmelerini söyledi. O andan itibaren amaç Laval'a ulaşmak, sonra da Granville'e ilerlemekti. Vendeanlar Normandiya limanında İngiliz birlikleri bulmayı umuyorlardı. "Galerne" seferi Kelt dilinde kuzeybatıdan esen rüzgâr için kullanılan bir terimdi.
Erkek, kadın ve çocuklardan oluşan bu karmakarışık birlik birkaç başarı elde etti ve özellikle Château-Gontier'de konuşlanmış birliklere karşı bir dizi şiddet eyleminde bulundu. Ancak, 23 Aralık 1793'te Nantes yakınlarındaki Savenay'da seferlerini sonlandırmadan önce, önce geri döndükleri Granville'de ve hepsinden önemlisi Le Mans'da birkaç başarısızlığa uğradılar. Maviler (Bleus) Beyazların saldırılarına aynı şiddetle karşılık verdiler.
Bir sonraki Mart ayında La Rochejaquelein'in ölümüne kadar bazı çatışmalar devam etti, ancak Vendée Savaşı'nın ilk şiddet dolu bölümü sona ermişti.
Cehennem Kolları'nın Toplu İnfazları
Askeri çatışma dönemi geride kalmış olsa da, düşmanlıklar durmadı. Vendeanlar Chouanlara katıldı ya da onların yöntemlerini benimsedi. Aslında Chouan karşı-devrimcileri zamanından önce bir tür gerilla savaşı uyguluyor, tek seferlik saldırılarla yönetimi elinde bulunduranları huzursuz ediyorlardı.
Genellikle Vendée Savaşı ile karıştırılan Chouannerie aslında Brittany ve Mayenne'de ortaya çıkmıştır. Terör Dönemi her şeyden önce Vendée kırsalını ve Nantes şehrini kasıp kavurmuştur. Vendeanlılar düzenledikleri katliamlarla öne çıkarken, Robespierre'in hükümeti de aşırı şiddetle karşılık vermiştir. Bölge halkı isyancıları destekliyordu, bu yüzden onlara bedel ödetilmeliydi. Hükümetin karşı saldırısının ardındaki fikir buydu.
General Turreau'nun birlikleri Vendée bölgesini yakıp yıkma politikasıyla taradı. Tecavüzler, yargısız infazlar ve işkenceler gerçekleştiren bu birliklere "Infernal columns" (cehennem kolları) lakabı verilmişti. Zaten "Vendée'nin yok edilmesi" yönünde oy kullanan Konvansiyon'un dolaylı onayını almışlardı.
Bu kollarla karşı karşıya gelen Charette ve Stofflet de aynı türden uygulamalarla karşı koydular. Bu savaşın en karanlık dönemiydi. Nantes'da, Jean-Baptiste Carrier başkanlığında bir devrim mahkemesi kuruldu. Savenay'da birkaç bin mahkumun tutuklanmasıyla birlikte, yargı yetkisi askıya alındı ve toplu infazların önü açıldı. Yüzlerce insan kapalı teknelere bindirildi ve batırıldı.
Vendée Savaşı'nın Sonu
Robespierre'in Temmuz 1794'te devrilmesi Terör Dönemi'ne son verdi ve daha az radikal bir çözümün önünü açtı. Charette 17 Şubat 1795'te, Thermidorian Konvansiyonu'nun ibadet özgürlüğü ve Vendée'de zorunlu askerlikten muafiyet karşılığında kabul ettiği La Jaunaye Antlaşmasını imzaladı.
Ancak birkaç ay sonra, göçmenlerin Quiberon'a ayak basması Chouannerie'ye güç, Charette ve Stofflet'e ise umut verdi. Vendée direnişini yeniden örgütlemeye çalışırken, ertesi yılın başlarında tutuklandılar ve idam edildiler. Ayaklanma eğilimleri yakın gelecekte yeniden ortaya çıktı, ancak kısa sürede kontrol altına alındı. Direktuvar 15 Temmuz 1796'da Vendée Savaşı'nın sona erdiğini resmen ilan etti. Ancak bölge, özellikle 1800 yılında tekrar ayaklanma girişiminde bulunacaktı.
Vendée Savaşı'nın Sonucu
Devrime yönelik en büyük iç kralcı tehdit olan Vendée Savaşı, Vendée'nin yanı sıra Pays de Retz ve Anjou'nun bir kısmı için de dramatik sonuçlar doğurdu. İşkence ve katliam dönemin olağan olaylarındandı ve her iki taraf da toprakları ve insanları yakıp yıktı. Soykırımın doruk noktasına, yaklaşık 160.000 kişinin ölümünden sorumlu olduğu söylenen Turreau'nun "cehennem kolları" ile ulaşılmıştır. Bu kıyımların sistematik doğası zaten fakir olan bir bölgeyi tam anlamıyla insansızlaştırdı. Bölgenin dengesini yeniden kazanması uzun yıllar alacaktı. Toplam ölü sayısı 200.000 olarak belirtilmektedir.
