Saray aşkı Avrupa'da Yüksek Orta Çağ'da (MS 1000 – 1300) ortaya çıkmış ve dönemin en kalıcı kültürel miraslarından birini oluşturmuştur. Saray aşkının amacı asla evlilik olmasa da, belki de çok daha asil bir şeydi: Kalıcı aşk.
En cezbedici talipler, sevgililerini yüceltmek için her şeylerini, geçim kaynaklarını ve onurlarını feda etmeye hazırdır. Daha büyük fedakârlıklar daha büyük aşkla orantılıydı. Mantık evlilikleri binlerce kişiyi etkileyen siyasi ittifaklar oluştururken, saray aşkı kişileri ön plana çıkarıyordu.
Saray Aşkı ve Evliliğin Kökenleri
'Evlenmek' kelimesinin dilbilimsel kökleri Orta Çağ'a kadar uzanmaktadır ancak evlilik kavramı modern İngilizce kelimeden çok daha önce var olmuştur. Evlilik genellikle nişanlılara siyasi ittifaklar, ekonomik güvenlik, yüksek sosyal statü ve hatta belki de siyasi güç gibi pratik faydalar sağlıyordu. Evlenmek için sayısız pratik neden vardı ancak bunlardan çok azı aşka dayanıyordu. Bir kavram olarak aşk insanlara özgüdür ve aşkın varlığı insan deneyiminin en çok araştırılan yönlerinden biri olmaya devam etmektedir.
Bir müessese olarak evlilik, aileleri birleştirmek ve imparatorlukları genişletmek için işlev görmüştür. Evlilik geleneği neredeyse evrenseldir ancak uygulamalar ve gelenekler çeşitlilik göstermektedir. Birçok modern kültürün bakış açısına göre aşk, evlilik için bir ön koşuldur. Ancak durum her zaman böyle değildi. İnsanların romantik, aşk benzeri bir çekime sahip oldukları eşlerin peşinden gitmeleri ancak 18. yüzyıl civarında teşvik edilmiştir. Ancak bu sosyal değişimden çok önce, Orta Çağ şövalyelerini saray aşkının kural kitabının ateşli takipçileri olarak görüyoruz.
Romantizmin Yükselişi
Aşkın olduğu yerde romantizm de vardır. Romantizm kelimesinin kökeni de Orta Çağ dönemine (dolayısıyla Roman dilleri) dayanmaktadır. Birçok basılı kitap, kilisenin dili olduğu için Latince yazılmıştır. Buna karşılık, romantik eserler İspanyolca, Portekizce, Fransızca veya İtalyanca gibi ortak bir dilde yazılmış olanlardır. Saray aşkı hikâyelerinin yeni ortaya çıktığı dönemlerde, okuyucu ve dinleyici kitlesi büyük ölçüde kadınlardan oluşuyordu. Örneğin, hem Latince hem de yerel Provençal/Occaitan dilini akıcı bir şekilde konuşan Akitanyalı Eleanor, sanatın önemli bir destekçisiydi. Onun desteği sayesinde saray aşkı varlığını sürdürebildi.
Gezgin ozanlar kraliyet saraylarına eşlik ederek Avrupa kırsalında yol alırken, dinleyicileri yakın ve uzak aşıkların dertleri ve sıkıntılarıyla eğlendirdiler. Troubadour olarak bilinen en ünlü gezgin ozanlardan bazıları Güney Fransa, Kuzey İspanya ve Kuzey İtalya'nın büyük salonlarında şarkı söyledi. Yüzyıllar boyunca erkeklerin başarılarını onurlandıran edebi geleneğin aksine, ozanların şiirleri kadınları da anlatıya dahil etmiştir. Kadın karakterler hikayede erkek akranlarıyla birlikte eşit bir rol oynamıştır.
Feodal Bağlam
Saray aşkı, feodal sistemin daha geniş bağlamı içinde var olmuştur. Feodal hükümetler toplumu üç net sınıfa ayırmıştır: savaşan soylular; dua eden din adamları ve çalışan işçiler. İşçiler zanaatkârlar, tüccarlar ve çiftçiler gibi geniş bir meslek yelpazesini kapsarken, onlar için çok az sosyal hareketlilik mevcuttu. İşçilerin çalıştığı topraklar tımarlara bölünmüştü ve bir hükümdar Avrupa'da birçok tımarı yönetiyordu. Orta Çağ Dönemi'nde, babasının ölümünden sonra toprağı ilk doğan oğul miras alacağı için primogenitür hüküm sürüyordu.
İlk doğan oğullar çoğu toprağın mirasçısı olurken, ikinci ve üçüncü oğullar askıda kalıyordu. Toplumda kendilerini soyluların üyeleri olarak ayırt edecek uygun bir nişten yoksun bırakıldılar. Böylece şövalyelik giderek daha popüler hale geldi. Şövalyeler tımarları korumak ve lordlarına hizmet etmekle görevlendirildi. Şövalyelik, başka bir beklentisi olmayan lordların ikinci oğulları için soylu sınıfa hizmet etme ve statülerini koruma fırsatı sunuyordu.
Saray Aşkının Amacı
Efendilerinin savaşlarıyla meşgul olan ikinci oğullar savaşın zorluklarına alışkındı. Ancak aşkın savaş alanı da sorunlara yol açıyordu: İkinci oğullar nadiren evlilik için arzu edilen bekârlar olarak görülüyordu. Evlilik, hanedanları varisler aracılığıyla devam ettirmenin ve ittifaklar yoluyla bir imparatorluğun gücünü artırmanın bir yolu olarak görülüyordu, bu nedenle gelinler genellikle çeyizle evliliğe girerlerdi. Damatlar, dul kalması halinde eşine para ve mülk tahsis eden bir çeyiz sağlardı. Bu işlemsel değiş tokuşlar her iki tarafa da koruma ve güç sağlıyordu
Peki, ikinci oğulların ne gibi bir seçeneği vardı? Sadece herhangi bir mülk mirasından dışlanmakla kalmıyorlardı, aynı zamanda evlilik konusunda da herhangi bir potansiyel beklentileri yoktu. Bu nedenle bazı akademisyenler saray aşkının ortaya çıkışının şövalyelere daha büyük bir toplumsal amaç kazandırdığını öne sürmektedir. Saray aşkı bir centilmene yakışan belirli özellikleri öngörür: hayranlık duyduğu kişiler için haysiyet, yiğitlik ve onur aramak. Bu, şövalyelerin hanımefendilerinin saygınlığına gölge düşürmemek için sorun çıkarmaktan kaçınmalarını sağlayan sosyal bir kuraldı.
Orta Çağ Evliliği ve Saray Aşkının Kural Kitabı
Saray aşkının nihai amacı evlilik değildi. Saray aşkı, özlem ve hasret etrafında şekillenen bir ilişkiyi tanımlar. Şövalyenin aşkının nesnesi genellikle bir kalede yaşayan yaşlı ve evli bir kadındı. Orta Çağ zihnine göre, saray aşkı evlilikle birlikte mutlu bir şekilde var olabilirdi. Ardı arkası kesilmeyen yoğun özlem, şövalyeyi sevgilisini onurlandıracak şekilde davranmaya teşvik eder ve şövalye asla evlenemeyeceğinin farkındadır. 12'nci yüzyıl papazı Andreas Capellanus'un yazdığı saray aşkı el kitabı De Amore'ye göre evlilik aşka engel değildir.
Temel noktalarından birkaçını özetlemek gerekirse:
- 4. Aşk sürekli artar ve azalır.
- 14. Aşkın değeri, ona ulaşmanın zorluğuyla orantılıdır.
- 17. Yeni bir aşk eski bir aşkın sonunu getirir.
- 21. Aşk kıskançlıkla pekiştirilir.
- 22. Sevgiliden şüphelenmek kıskançlık yaratır ve bu nedenle aşkı yoğunlaştırır.
Kedi-fare oyunu, saray aşkının bir parçası ve ayrılmaz bir parçasıdır. Kişi, gerekli "iyi karaktere" sahip olduğu sürece birçok aşka sahip olabilirdi. Modern insanlar tarafından sağlıksız bir ilişkinin zehirli özellikleri olarak görülen kıskançlık ve şüphe, şövalyeleri yönlendiren hayati duygular olarak görülüyordu. Dahası, aşk çaba gerektirir. Kişi ne kadar çaba sarf ederse, aşk da o kadar büyük olacaktır.
Bir çırpıda kendinden vazgeçmeye hazır olan şövalyeler, aşk uğruna aşkın peşine düşerlerdi. Aşk bir amaç olduğu kadar bir araçtı da. Saray aşkı, bir şövalyeyi sevdiği kişiye onur kazandırmak için elinden gelen her şeyi yapmaya teşvik ederdi. Leydisine duyduğu aşk, bir şövalyeyi bekleyen sınavlara doğru ilerlemeye teşvik ederdi.
En ünlü saray aşkı ikililerinden biri Lancelot ve Guinevere'dir. Arthur efsanelerin kralı olsa da, Lancelot'un mirası bir aşığın mirasıdır. Bu ikili arasındaki aşkı detaylandıran ilk hikayelerden biri 1170 yılında Chrétien de Troyes tarafından anlatılmıştır. Akitanya'lı Eleanor'un kızı Marie de Champagne tarafından yazılan bu öyküyü hamisi istemiştir.
"The Knight of the Cart, Lancelot" adlı masalda Lancelot, Kraliçe Guinevere'i kurtarmak zorundadır. Yolculuğu boyunca, en aşağılık eylemlerden biri olarak görülen ("köpeklerle yatarsan pirelerle kalkarsın "a benzer) bir cellat arabasına binmekten başka seçeneği yoktur. Onuru geri dönülmez bir şekilde zedelenir ve diğer şövalyeler onu bir dışlanmış olarak görür. Orta Çağ okuyucuları ve dinleyicileri cellat arabasına oturmayı düşünmekten bile ürperirlerdi. Bundan daha utanç verici bir şey olamazdı.
Lancelot'un Guinevere'i kurtarmak için itibarını feda ettiği bu hikaye, saray aşkını özetler. Şövalyeler için en büyük onur genç kızlık onurudur. Guinevere, Lancelot'u herkesin içinde kucaklar ama mütevazıdır. Günümüzdeki pek çok aşk hikayesinin finalinin aksine, aşıklar arasında iffetli ve ölçülü bir kabullenme beklenirdi. Okurlar Lancelot'un fedakârlıklarına derin bir hayranlık duyarlar.
Saray Aşkının Azalarak Bitmesi
Albigensian Haçlı Seferi'nin ardından Fransa'da saray aşkı büyük ölçüde ortadan kalktı. Fransa'nın kuzey kesimi güney üzerinde daha fazla kontrol uyguladı ve bu da yaratıcı sanatların himayesini sınırladı. Saray aşkı Almanya'da minnesinger'larla varlığını sürdürecek ve Dante bile İlahi Komedya'sında ozanlara yer verecektir.
Saray aşkı ile modern romanslarımız arasında pek çok ortak nokta vardır. Medyamızın çoğunda kıskançlık, şüphe ve özlemi ana temalar olarak görüyoruz. Bir çift aşılmaz zorlukların üstesinden gelip sonunda duygularını itiraf ettiğinde, ilişkilerini ve bir çift olarak statülerini aşkın gerekçesi olarak görürüz. Saray aşkında şövalyeler aşk eylemine öncelik verir, hiçbir zaman bir şey ifade etmeyeceğini bile bile geniş ve açık bir şekilde severler. Onlar hüzünlenirken biz de onlarla birlikte hüzünlenir, sevdiklerini onurlandırmak için soylu bir yol izlemelerini alkışlarız.
