Napolyon Bonapart'ın 1812 Rusya seferi ve Rusya'yı işgal denemesi tarihte çok acı sonuçlar doğurdu. Tarih 19 Ekim 1812'ydi. Şafaktan hemen önceki alacakaranlıkta İmparator Napolyon'un büyük ordusu Moskova şehrinin hala yanmakta olan harabelerini geride bıraktı. Sefere 100000 Fransız askerinin yanı sıra, tıklım tıklım ganimetle doldurulmuş, malzemeler, hastalar ve yaralıları taşıyan 40000 de araba vardı. Koskoca bir ordu karanlıkta hırsızlar gibi sıvışırken, kıdemli subaylardan biri havanın ne kadar "ağır" olduğuna dikkat çekti: "Gecenin karanlığı ve ayaklarımızın altındaki hala yanan kalıntılar hep birlikte zihinlerimize kasvet doldurdu."
Napolyon'un Rusya seferi ve Moskova Yangını
Geri çekiliş, Napolyon ile askerlerinin Rusya içlerindeki 800 km'lik yürüyüşünün ardından, arkalarında cesetler, yakılıp yıkılmış kasaba ve köyler bırakarak Moskova'ya girmelerinden beş hafta sonra başladı. Ne var ki Moskova'nın kendisi büyük ödül değildi. Napolyon eylül ayının ilk günlerinde Moskova'ya vardığında, çarların beş yüz yıllık kenti aslında boş bir kabuktan ibaretti. Halk şehri terk edip ateşe vermiş, şiddetli kuzey rüzgarı da alevleri körüklemişti. Birkaç gün içinde şehrin ahşap binalarla dolu mahalleri yok olmuş, Kremlin çevresindeki bölge nispeten kalmış ve Fransız Ordusu'nun komuta kademesi de oraya yerleşmişti.
Moskova yangını Napolyon'u gafil avlamıştı. Bunun" doğru" bir savaş yöntemi olmadığını düşünüyordu. Kentin valisi Fyodor Rostopçin'in davranışları da onu çok şaşırtmıştı. Vali Moskova boşaltılırken tüm hortumlar ve pompaların toplanmasını emretmiş, yangınla baş etmek için Fransızlara yalnızca su kovası kalmıştı. Mücadeleye katılanlardan biri, "Yanan toprak üstünde, yanan bir gökyüzü altında, yanan duvarlar arasında yürüdük" diyordu.
İmparator, Çar I. Aleksandr'ın sunduğu barış şartlarını kabul edip Fransız işgaline boyun eğeceğini ummuştu. Ancak Çar bunu düşünmek bile istemedi ve Napolyon da şiddetli kışı Moskova'da geçirmek yerine, Rusya'dan çekilip, Avrupa'daki hakimiyetini nasıl sürdüreceğini kendi ülkesinde tekrar gözden geçirmeye karar verdi.
Napolyon şiddetli buzlanma ve kar fırtınaları döneminin geldiğine dair uyarılara aldırmadan doğuya, Rusya içlerine doğru ilerlerken açtığı kanlı yoldan bir daha geçmemek için güneybatıya yöneldi. Ancak, Maloyaroslavets kasabasında karşılaştığı Kutuzov'un birlikleri onu verimli topraklardan geçen güney yolunu bırakmaya, yakıp yıkmış oldukları eski yola dönmeye zorladı.
29 Ekim'de Büyük Ordu şiddetli tipi altında, yolun her aşamasında Kazaklar tarafından taciz edilerek, altlarında 150000 at, donmuş çamurlarda kayıp düşe kalka Moskova'nın 112 km batısındaki Borodino'ya vardı. Askerler orada, daha önceki aylar boyunca yaşanan çarpışmalarda ölmüş her iki taraftan insanların şişmiş ve yarı gömülmüş cesetlerinin kokusu ve görüntüsü karşısında fena oldular.
Napolyon'un -30 Derecedeki Rusya Seferi
Büyük Ordu perişan halde Smolensk'teki levazım üssüne doğru ilerlemeye devam etti. Kasımın ilk haftası geldiğinde yoğun kar yağışı başladı. Buzlanma arttı, -30 dereceye varan soğuklar adamları tüketti. Pek çok askerin el ve ayak parmakları dondu. Pek çoğu da yolda, düştükleri yerde bitkinlikten ve soğuktan donarak öldüler.
Açlık içinde yürüyenlerden pek çoğu atları öldürüp yedi. Karaciğer ve yürek en değerli yiyecek sayılıyordu. Bazıları yol kenarında yatan at leşlerini yediler ve hayvanların donmuş kanı eritilerek yapılan bir "çorbayı" içtiler. Bir başka "yemek" de üstüne barut ekilmiş kardı. Adamlar bunu miğferlerine doldurup delicesine yiyorlardı. Bazen Rus köylüleri askerlere yiyecek içecek veriyorlardı. Bolca güveci yeyip yerli içkileri de içen askerler sızınca, köylüler onların boğazını kesip domuzlara yem yapıyordu.
Bitkin, aç ve pek çoğu dizanteriye yakalanmış Büyük Ordu 9 Kasım'da Smolensk'e vardı. İlk gelenler üç gün içinde tam on dört günlük tayın (asker azığı) yediler ve 80 km uzunluğundaki yürüyüş kolunun geri kalanına hiçbir şey bırakmadılar. Napolyon'un "taktiksel çekilmesi" bir bozguna dönüşmüştü. Üç Rus ordusunun saldırıları altında yeniden yola çıkmak zorunda kaldı ve Berezina Irmağı'nın karşı kıyısındaki Borisov'a yöneldi.
Berezina'yı geçme mücadelesi sırasında dubalar üstüne kurulan köprülerden biri çöküp Ruslar da mevzilerinden Büyük Ordu'yu top atışına tutunca askerlerden, halktan ve ordu takipçilerinden 32000 kişi öldü. Irmak geçişinin dehşetini geride bıraktıktan sonra hayatta kalan 20000 kadar asker Smorgoni köyüne ulaştı.
Napolyon orada, Büyük Ordu'dan artakalan birliklerin komutasını General Joachim Murat'a (Kıpçak Türkü) bırakarak, Paris'e doğru yola çıktı. 5 Aralık'ta atlı kızağıyla uzun yolculuğuna başlayan İmparator'un amacı, Moskova surlarının önünde öldürüldüğü yolundaki söylentileri önlemekti "Majestelerinin sağlığı hiç bu kadar iyi olmamıştı" diyordu.
Napolyon Bonapart'ın Yükselişi ve Sonu
15 Ağustos 1769'da Korsikada doğan Napolyon Bonapart Fransız İhtilali sırasında parlak bir asker olarak sivrildi. 1796-1797'de İtalya'da Avusturyalılara karşı kazandığı zafer onu ulusal kahraman yaptı. Ertesi yıl Mısır'ı fethetme girişimi, Fransız donanmasının Nil Muharebesi'nde Horatio Nelson komutasındaki İngiliz donanmasınca imha edilmesine rağmen itibarını arttırdı.
Gizlice Fransa'ya dönen Napolyon 1799'da 18 Brumaire Darbesi'ni gerçekleştirerek birinci konsül ya da perde gerisindeki hükümdar oldu. 1800'lerin başında Napolyon Yasaları (Fransız Medeni Kanunu) çerçevesinde bir dizi geniş kapsamlı hukuk reformu yaptı.
Bu metinler hala Fransız hukunun temelini oluşturmaktadır. 1804'te kendini Fransa İmparotoru ilan eden Napolyon, Amiral Nelson'un 1805'te Trafalgar Muharebesi'nde deniz gücünü yok etmesine rağmen, 1812'ye kadar karada yenilmedi. Ancak faciayla sonuçlanan Rusya seferiyle başlayan bir dizi yenilgi 1814'te Napolyon'un tahtan feragat etmesiyle sonuçlandı ve İtalya'nın kuzeybatı kıyısındaki Elbe Adası'na sürüldü.
Napolyon Rusya'yı Neden İşgal Etti?
Napolyon 1812 başında ilk kez iktidarının sınırsız olmadığını görüyordu. Eskiden beri İngiltere'yi işgal etme hırsındaydı. Ancak Fransız donanmasının geniş kapsamlı bir taarruz için gerekli gemilere ya da kaynaklara sahip olmaması yüzünden bu hevesini gerçekleştirememişti. Avrupa temelinde İngiliz mallarının boykot edilmesini sağlamaya çalıştı. Böylece doğacak ekonomik bunalımın, işsiz kalan İngilizleri isyana sürükleyeceğini umuyordu. Ancak İspanya, Portekiz ve Rusya'yı kontrol edemediği için bu çabası da sonuçsuz kaldı. İspanya ile Portekiz'i ele geçirme girişimiyse Yarımada Savaşı'na yol açtı. Fransızlar geleceğin Wellington Dükü Sir Artur Wellesley komutasındaki İngiliz, İspanyol ve Portekiz güçlerine yenildiler.
Napolyon bunun üzerine dikkatini Hindistan'a ve Doğu'nun zenginliklerine açılan bir kapı olarak gördüğü Rusya'ya yöneltti. 1807'de Rusya'da Tiflis'te Niemen Irmağı'nın ortasında demirlenmiş bir salda Çar I. Aleksandr'la barış imzaladı. İki İmparator çok iyi anlaştılar: "Ben sizin sekreteriniz olayım, siz de benim sekreterim olun" dedi Napolyon ve Avrupa'yı aralarında paylaştılar. Napolyon batıyı, Aleksandr doğuyu aldı.
İlgili: Napolyon Neden St. Petersburg Yerine Moskova'ya Saldırdı?
Aleksandr ertesi yıl ikinci toplantıda, Fransa yine düşmanlarından biri olan Avusturya'nın saldırısına uğrayacak olursa Napolyon'a yardım etmeye söz verdi. Ancak ailesi ve danışmanları Çar'a annesinin "kana susamış zalim" dediği o adamla yaptığı antlaşmayı feshetmesi yönünde baskı yaptılar.
1809'da Avusturya'yla savaş çıkınca Çar'ın vadettiği Rus askerleri görünmedi ve Napolyon zaferi, onların yardımı olmadan kazanmak zorunda kaldı. O tarihten itibaren Napolyon ile Çar arasında ilişkiler bozuldu I. Aleksandr, İmparator'un dostluklarının yenilenmesi ve yakınlaşması çağrılarına sessiz kaldı ve silahlı saldırı tehditlerine de kulak asmadı. 1812 başında Napolyon Polonya sınırına asker yığmaya başladı. 24 Haziran 1812'de Prusyalı ve Avusturyalı birlikler de dahil 600000 kişiden oluşan Büyük Ordu, Niemev'i geçip Moskova'ya yürüdü.
Napolyon'un 1812 Rusya Seferindeki Hatası
Napolyon'un Rusya seferi ve faciaya dönüşen yenilgisinin başlıca iki sebebi hava koşulları ve levazım konularındaki büyük eksiklikti. Askerleri Moskova'ya doğru ilerlerken insanın içine işleyen yağmurlara ve yakıcı sıcağa göğüs germişlerdi. Umudunu kaybetmiş bir asker, " Ya kumlara ya diz boyu çamura gömüldük" diyordu .
Harekatın ilk birkaç haftasında on binlerce adam ve at hastalıktan ve sıcak çarpmasından yol kenarlarına düştüler. 7 Eylül'de Büyük Ordu Borodino Muharebesi'nde 15 saat içinde tam 60000 asker daha kaybetti. Kalan askerler 1000 km'den daha geniş bir cepheye yayılmak zorunda kaldılar.
Bir hafta sonra Moskova'ya vardıklarında üç aydan kısa bir süre önce yola çıkan 600000 savaşçıdan geriye 100000'den biraz fazla asker kalmıştı. Napolyon, ordusunun, bölgenin kaynaklarını kullanarak beslenmesini planlamıştı. Ancak Rusların geride işe yarar hiçbir şey bırakmayan politikası bunu engelledi ve ordunun ikmali imkansız hale geldi. Rusların direnci ve Moskova'yı ateşe verme gibi şaşırtıcı taktikleri karşısında Napolyon ile ordusu her iki mevsimde de en şiddetli hava koşullarına maruz kaldı ve sonuçlar facia oldu.
Napolyon'un Rusya Seferi Sonrası Avrupa'da Durum
Napolyon'un Rusya yenilgisi Avrupa halklarının pek çoğunu yüreklendirdi. Yenilmezlik iddiası çürütüldü, artık "Avrupa'nın hükümdarı" olarak görülmüyordu. Öyleyken bile, Napolyon en iyi askerlerinin üçte ikisini yitirmiş bir halde Fransa'ya dönüp yeni ordu kurmak için para toplamaya başladı. Prusya yeni tehdide karşı durmak için Rusya ve İsveç'le ittifak yaptı. Karşıt güçler 1813'de çarpıştılar ve Fransızlar Almanya'nın doğusunda Lutzen ile Bautzen'de galip geldiler. Ancak Napolyon ağır kayıplar vermişti.
Bu durum, ona karşı olan güçlerin kararlılığını pekiştirdi. Napolyon'un efsane haline gelen gücü ve bir türlü tükenmeyen direnci muhaliflerine işbirliği yapmaktan başka çare bırakmıyordu. İngiltere Haziran 1813'te Prusya ve Rusya'yla ittifak kurdu. Bu tarihten çok kısa bir süre sonra Wellington İspanya Vitoria'da kesin bir zafer kazandı ve Fransızları Pirenelerin ötesine kovup yarımada savaşı'na son verdi.
Ağustos'ta Avusturya Fransa'ya karşı savaşa girdi. 1814 başında Fransa tüm cephelerde saldırı altındaydı. Mart ayında Fransa'nın Chaumont kasabasında dört müttefik İngiltere, Rusya, Avusturya ve Prusya mutlak zafer elde edilene kadar Napolyon'a karşı savaşmaya söz verdikleri dörtlü ittifak antlaşmasını imzaladılar. Bu süreç Napolyon'un 6 Nisan 1814'deki küçük Elbe Adası'na sürgüne gitmesiyle sonuçlandı.
Napolyon Bonapart Nasıl Öldü?
Napolyon Elbe'den geri dönüp,"Yüz Günlük Saltanat" boyunca (20 Mart-22 Haziran 1815) tekrar iktidatı ele aldıktan ve Waterloo Muharebesi'nde yenildikten sonra bir kere daha çekildi ve Saint Helena adasına sürgüne gönderildi.
Napolyon'un 5 Mayıs 1821'de adada ölümünden bu yana, ölüm nedeni üzerinde tartışma sürmüştür. Yıllardır basur, bayılma nöbetleri ve idrar yolu iltihabı gibi tıbbi sorunları vardı, ancak doktorlarının ellerinden bir şey gelmiyordu. Otopsi raporunda ölümünün "kanserli mide ülserine" bağlı olduğu belirtiliyordu.
Napolyon ölmeden bir ay önce "kahve telvesine" benzer koyu kahverengi garip bir madde kusmaya başlamıştı. Bu kousma, onun yavaş yavaş zehirlendiği konusunda iddialar geliştirilmesine yol açtı.
Napolyon'un Ölümündeki Şüphe
Önceleri bu ölümden İmparator'un adadaki evi Longwood House'daki hizmetkarların sorumlu olduğu düşünüldü. Ancak yakın zamanda bazı uzmanlar Napolyon'un kaza eseri zehirlendiğini öne sürdüler. 1982'de Longwood'daki salonda alınan bir duvar kağıdı parçası bir İngiliz kimyager tarafından test edildi. Kimyager kağıdın arsenik içeren sıradan bir boyayla boyanmış olduğunu, zaten hasta olan Napolyon'un uzun süre bilmeden bunun zehirli dumanını solumuş olabileceğini öne sürdü. Bu da ölümünü hızlandırmış olabilirdi.
Napolyon'un Rusya Seferi Hakkında Sık Sorulanlar
Rusya'nın işgali sırasında Fransız kuvvetlerinin lideri kimdi?
Napolyon Bonapart, Rusya'nın işgali sırasında Fransız kuvvetlerine liderlik etti. Kendisi Fransa İmparatoru ve önde gelen bir askeri stratejistti.
Grande Armée nedir?
Grande Armée, Napolyon Bonapart'ın Rusya'nın işgali için topladığı Fransız ordusunu ifade eder. Çeşitli Fransız topraklarından ve müttefik uluslardan gelen askerlerden oluşan bu ordu, tarihin en büyük ve en güçlü askeri güçlerinden biriydi.
Fransa'nın Rusya'yı işgali sırasında Çar I. Aleksandr kimdi?
Çar I. Aleksandr, Fransız işgali sırasında Rusya İmparatoru'ydu. Napolyon'un kuvvetlerine karşı Rus direnişine liderlik etmede önemli bir rol oynamıştır.
Borodino Muharebesi ne zaman oldu?
Borodino Muharebesi, Fransa'nın Rusya'yı işgali sırasında Fransız ve Rus orduları arasında gerçekleşen büyük bir çarpışmaydı. Borodino köyü yakınlarında 7 Eylül 1812'de gerçekleşmiş ve her iki tarafta da yüksek sayıda kayıpla sonuçlanmıştır.
Fransa'nın Rusya'yı işgali sırasında uygulanan yakıp yıkma politikası neydi?
Yakıp yıkma politikası, işgalci Fransız ordusunu kaynaklardan mahrum bırakmak için Rus kuvvetleri tarafından benimsenen askeri bir stratejiydi. Ruslar geri çekilirken ekinleri, köyleri ve altyapıyı yakıp yıkarak Fransızların birliklerini ayakta tutmasını zorlaştırmayı içeriyordu.
Moskova'dan Geri Çekilme nedir?
Moskova'dan Geri Çekilme, Fransız ordusunun işgal sırasında şehri işgal ettikten sonra Moskova'dan çekilmesini ifade eder. Kış yaklaştıkça ve erzaklar azaldıkça, Fransız kuvvetleri acımasız hava koşulları ve Rus saldırıları da dahil olmak üzere aşırı zorluklarla karşılaştı.
Rus kışı Fransızların Rusya'yı işgalini nasıl etkiledi?
Rus kışı Fransız işgalinde önemli bir rol oynamıştır. Kısıtlı erzak ve zorlu arazi koşullarıyla birleşen şiddetli soğuk, hazırlıksız Fransız birlikleri arasında büyük acılara ve kayıplara neden oldu.
Fransız işgali sırasında Moskova'nın ele geçirilmesi neden önemliydi?
Moskova, işgal sırasında Napolyon için stratejik ve sembolik bir hedef olarak görülüyordu. Ancak Moskova'nın ele geçirilmesi Rusya'nın teslim olmasını sağlamadı ve Fransız kuvvetleri şehri işgal ederken çok sayıda zorlukla karşılaştı.
Tilsit Antlaşmaları'nın Fransa'nın Rusya'yı işgaliyle ilişkisi nedir?
Tilsit Antlaşmaları 1807 yılında Fransa ve Rusya arasında imzalanan bir barış antlaşmasıydı. Napolyon ve Çar I. Aleksandr arasında geçici bir ittifaka işaret ediyordu ancak nihayetinde Rusya'nın işgaline giden jeopolitik manzarayı etkiledi.
Fransa'nın Rusya'yı işgali ne zaman gerçekleşti?
Genellikle 1812 İşgali olarak bilinen Fransa'nın Rusya'yı işgali Haziran 1812'de başladı ve 1812'nin sonlarında Fransız kuvvetlerinin geri çekilmesiyle sona erdi. Avrupa tarihinde önemli bir askeri harekat olarak kabul edilmektedir.
Kaynaklar:
- Clausewitz, Carl von. The Campaign of 1812 in Russia. Greenhill, London; 1992.
- Riehn, Richard K. (1990). 1812 : Napoleon's Russian campaign. New York : McGraw-Hill. ISBN 9780070527317.
- Ségur, Philippe Paul, comte de (1980). Napoleon's Russian campaign.