Çekya, Orta Avrupa'da bulunan, eski adıyla Çek Cumhuriyeti olarak bilinen bir ülke. Topluca "Çek Toprakları" olarak adlandırılan, Silezya'nın güney ucu ile Bohemya ve Moravya tarihi illerinden oluşur. 2016 yılında ülke "Çek Cumhuriyeti" adını kısalttı ve "Çekya" (Czechia) yaptı. Karalarla çevrili olmasına rağmen Bohemya'nın Orta Çağ'da Baltık ve Adriyatik denizine eriştiği kısa dönemler olmuştur. William Shakespeare Kış Masalı oyununu yazarken bundan ilham alacaktı. Tepeler ve dağlardan oluşan bir bölge olan Bohemya, ulusal başkent Prag'ın egemenliği altında.
Çekya Hakkında Bilgiler
- Resmi adı: Çekya (Çek Cumhuriyeti)
- Başkent: Prag
- Nüfus: 10,69 milyon (2019)
- Resmi diller: Çekçe
- Para birimi: Çek Korunası (CZK)
- Yönetim şekli: Parlamenter Anayasal Cumhuriyet
- Yüz ölçümü: 78.865 km²
- En yüksek nokta: Sněžka Dağı, 1602 metre
- En düşük nokta: Labe (Elbe) Nehri, 115 metre
Vltava Nehri üzerinde yer alan pitoresk köprüler ve kuleler kenti olan Bohemya, nesiller boyu yöneticileri tarafından getirilmiş özgün sanat eserleriyle doludur. Tarihte belki de sadece Fransızlar, Çekler kadar başkentlerine odaklanmış ve değer vermiştir. Prag çoğu insan için Paris'ten daha büyülü bir görünüme sahip. Başkent 18. yüzyıldan beri "Avrupa'nın en yakışıklı şehri" olarak adlandırılıyor. Çok sayıda sanatçı, şair ve müzisyeni kendine hayran bırakmıştır.
Prag, yazar Franz Kafka'nın doğum yeriydi ve şair Rainer Maria Rilke de burada yaşamıştı. Moravya'nın en büyük şehri olan Brno, Gregor Mendel'in 19. yüzyıldaki çığır açan genetik deneylerine ev sahipliği yaptı. Çağdaş romancı Milan Kundera yine Brno'da doğdu. Moravyalılar üzüm bağları ve şarapları ile gurur duyarken Bohemyalılar birahanelerini ve Plzeň (Pilsen) biralarını gösterir.
Burası aynı zamanda Škoda Works bölgesi olarak da bilinen Habsburg monarşisi zamanında kurulmuş ağır endüstriyel bir kasabadır. Moravya, 19. yüzyılda Brno'nun tekstil ve mühendislik sektörünün önde gelen sanayi kentlerinden biri olmasını sağladı. Ayrıca kuzeydeki Ostrava'nın, Silezya'dan uzanan geniş fosil yakıt depoları sayesinde büyük bir kömür madenciliği bölgesine dönüşmesine yardımcı oldu. Tüm bunlar yetenekli ve çalışkan iş gücü sayesinde gerçekleşti.
Çekya'nın Tarihi
Çekya ya da Çek Cumhuriyeti 1000 yıllık bir tarihe sahip. Bohemya Dükü St. Wenceslas'ın kalesi olan Karlštejn gibi kaleleri ve malikane evleri hala şehrin siluetini dolduruyor. 1000 yıllık tarihinde ülke oldukça değişti. Bohemya krallığı olarak 13. ve 14. yüzyıllarda zenginlik ve gücün zirvesine ulaştı. Krallar çok sayıda kültürel, ekonomik ve dini bağlantı yoluyla Kutsal Roma İmparatorluğu'nun Alman yöneticilerinin işlerine doğrudan dahil oldu. Bu durum ülkeyi gümüş madenciliği ve hızlı kentleşme yoluyla refaha ulaştıran Alman sömürgeciliğine yol açtı.
Alpler'in kuzeyinde, en eski üniversitelerden birine (Charles Üniversitesi, 1348) sahip olan Prag, kraliyet ve imparatorluk başkenti olarak işlev görüyordu. Bununla birlikte Almanlar toplam nüfusun üçte birini oluşturmaya başlamıştı. Bu dezavantajlı durum Çekler arasında hoşnutsuzluk tohumları ekmeye başladı. 20. yüzyılda zorlu ancak çözümsüz bir çatışmaya yol açtı.
Bohemya, 15. yüzyılın başlarında, İngiliz teolog ve reformcu John Wycliffe'nin takipçisi Jan Hus adını taşıyan, reform öncesi ayaklanma "Hussite devrimine" tanık oldu. Çekler ve Almanlar 1526'dan 1918'e kadar Bohemya'yı yöneten Avusturya-Alman hanedanı Katolik Habsburg Hanedanı'na karşı Otuz Yıl Savaşı'nı (1618-48) başlatacak Protestan ayaklanmasını ortaklaşa yürüttü. Din düşmanlığı etnik gerilimlere galip gelmişti. Almanca neredeyse iki yüzyıl boyunca Çekçe'nin yerini aldı. 1848 devrimleri ve sanayileşmenin yayılmasıyla olağanüstü bir dilsel ve kültürel canlanma yaşayan Çekler sonunda kendi dilini kullanacak cesareti bulacaktı.
Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'nun I. Dünya Savaşı'nda çökmesiyle Çekler ve Slovaklar bir araya gelerek Çekoslovakya'yı kurdu. Ülkenin kurucusu Tomáš G. Masaryk ve Edvard Beneš, topraklarındaki Alman ve Bulgar toplulukları demokratik olmayan yasalarla Çekoslovakya'dan bezdirme noktasına ulaştırdı. Böyle olunca bu Alman toplulukları büyük oranda Nazi sempatizanı oldu. Çekoslovakya sınırları üzerinde planları olan Adolf Hitler'in güçlenmesiyle ülke 6 ay sonra Almanya'nın saldırısıyla yüzleşti.
Bohemya ve Moravya'nın kendilerini "Büyük Alman İmparatorluğu'nun koruyucuları" ilan etmesiyle ülkedeki bölünme arttı. Nazi işgali altı yıl sürdü. Ülke hemen ardından komünist Rusya tarafından işgal edildi. 1968 Prag Baharı bastırıldı ancak yerini Charter 77'ye bıraktı. Hareketin lideri oyun yazarı Václav Havel, hapishaneden çıkarak Çekoslovakya'nın ilk başkanı (1989) oldu. Slovakya 1993'te ayrıldı ve Çek Cumhuriyeti 1999'da NATO'ya, 2004'te Avrupa Birliği'ne katıldı.
Çekya'daki Etnik Gruplar
Çekler kabaca nüfusun üçte ikisini oluşturuyor. Moravyalılar kendilerini bu çoğunluk içinde ayrı bir grup olarak görüyorlar. Küçük bir Slovak azınlık Çekoslovakya federal döneminden geliyor. Kuzeydoğu Moravya'da daha da küçük bir Polonya nüfusu var ve bazı Almanlar hala kuzeybatı Bohemya'da yaşıyor. Romanlar (Çingeneler), çoğu zaman asimilasyona direnen, daha küçük ama ayrı bir azınlık oluşturmaktadır.
Çekya'nın Resmi Cili
Çekçe resmi devlet dilidir ve edebi bir dil olarak 13. yüzyılın sonlarına dayanmaktadır. Nüfusun çoğunluğu Çekçe'yi ana dili olarak konuşuyor. Çekçe ve Slovakça, Kiril alfabesinden ziyade Latince'yi (Roma) kullanan Batı Slav dil grubuna ait karşılıklı olarak anlaşılabilir dillerdir. Çek Cumhuriyeti'nde azınlıklar tarafından konuşulan diğer diller arasında Romence, Almanca ve Lehçe var.
Çekya'nın İklimi
Çekya'nın iklimi etnik yapısı gibi karışık. Kıtasal etkiler hem sıcaklık hem de yağışta büyük dalgalanmalara yol açarken, ılımlı okyanus etkileri batıdan doğuya doğru azalıyor. Genel olarak, yükseklikler arttıkça sıcaklıklar düşer, ancak ülkenin alt kısımları nispeten aynı kalır. Aşırı batıdaki Cheb'de ortalama yıllık sıcaklık 7 derece ve güney Moravya'daki Brno'da sadece 9 derecedir. Diğer taraftan temmuz ayında Prag'da yüksek sıcaklıklar 32 dereceyi geçer ve Cheb şubat ayında −17'yi görür. Büyüme mevsimi güneyde yaklaşık 200 gündür, ancak dağlarda bunun yarısından azdır.
Çekya'nın Dini
Komünist dönemde, kiliselerin faaliyetleri tüm kilise mülklerinin 1949 yılına kadar devletleştirilmesine ve hükümet tarafından finanse edilmesine neden oldu. Din hakkında resmi bir istatistik tutulmadı. Ateizm, komünist hükümetin resmi politikasıydı ve kiliselerin rolü büyük ölçüde dini törenler ile sınırlıydı. Her ne kadar dini özgürlük 1989'da sağlanmış olsa da, 21. yüzyılın başlarından itibaren Çeklerin neredeyse onda dokuzu bir dine inanmadığını söylemiştir. Nisan 1990'da Papa II. Paul, Çekoslovakya'ya yaptığı bir ziyaret ile Roma Katolikliği'nin yeniden dirilişini kutladı. Bu nüfus kabaca Çeklerin onda biridir. Ayrıca Doğu Ortodoks cemaatleri ve çeşitli küçük Protestan gruplar var. Çek Kardeşlerin Evanjelik Kilisesi en önemlilerinden biri. Önemli sayıda Çek, 1920'de kurulan ve 1972'de Çekoslovak Hussite Kilisesi adını alan ulusal Çek kilisesinin üyesidir.
Çekya'nın Ekonomisi
Çekler eski komünist doğu Avrupa ülkelerine kıyasla çoğunlukla daha yüksek yaşam standardına sahiptir. Bununla birlikte, istihdam oranları ve buna bağlı olarak yaşam standartları bölgeye göre değişiyor. Örneğin, gelişen uluslararası turizm ticaretiyle Prag, yüzde 1'den az işsizliğe sahip. Diğer taraftan kırsal alanlarda oran 20 katına çıkıyor.
2000'li yılların ortasında insanların onda birinden daha azı işsizdi. Avrupa bölgesi, 2009'da başlayan yıkıcı borç krizi ile mücadele ederken, Çek Cumhuriyeti mütevazı bir büyüme kaydetmeye devam etti. Ülke bunu kısmen AB içindeki statüsüne borçluydu: Avrupa pazarlarına ve AB sübvansiyonlarına serbest erişimi vardı, buna rağmen avroyu ulusal para birimi olarak kabul etmemişti. Bu nedenle krizin en kötü etkilerinden izole kaldı.
Çekya önemli miktarlarda bitümlü, antrasit ve kahverengi kömür üretir. Kahverengi kömür, termik santrallerde, evlerde ve kimya endüstrisinde ham madde olarak kullanılır. Slovak sınırındaki Hodonín'in yakınlarında az miktarda petrol ve doğal gaz bulunur. Škoda ülkenin resmi otomobil markasıdır. 1997 ekonomik krizinden bu yana Çekya hızlı büyümesini sürdürüyor. Çek Korunası hala resmi para birimi.
Çekya veya Çek Cumhuriyeti Hakkında Sık Sorulanlar
Çek Cumhuriyeti (Çekya) nedir?
Çek Cumhuriyeti, Orta Avrupa'da Almanya, Polonya, Slovakya ve Avusturya ile sınır komşusu olan bir ülkedir. Tarihi mimarisi, canlı şehirleri ve dünyaca ünlü birasıyla tanınır. Çek Cumhuriyeti'nin başkenti Prag'dır.
Çek Cumhuriyeti'nin nüfusu ne kadardır?
2021 yılı itibarıyla Çek Cumhuriyeti'nin nüfusu yaklaşık 10,7 milyon kişidir.
Çek Cumhuriyeti'nin coğrafyası nasıldır?
Çek Cumhuriyeti, dağlar, ormanlar ve inişli çıkışlı tepeler içeren çeşitli bir manzaraya sahip, denize kıyısı olmayan bir ülkedir. Ülke nispeten küçüktür ve toplam yüzölçümü 78.000 kilometrekarenin biraz üzerindedir.
Çek Cumhuriyeti'nde iklim nasıldır?
Çek Cumhuriyeti'nde iklim ılımandır, yazlar sıcak ve kışlar soğuk geçer. Hava değişken ve öngörülemez olabilir, yıl boyunca sık yağış görülür.
Çek Cumhuriyeti ne ile tanınır?
Çek Cumhuriyeti, özellikle birçok Gotik ve Barok binaya ev sahipliği yapan Prag şehrindeki tarihi mimarisiyle tanınır. Ülke aynı zamanda dünyaca ünlü birasıyla da tanınmaktadır ve ülke genelinde birçok bira fabrikası ve bira salonu bulunmaktadır. Diğer popüler turistik yerler arasında Karlovy Vary ve Marianske Lazne kaplıca kentleri ve UNESCO listesindeki ortaçağ kenti Cesky Krumlov bulunmaktadır.