Sera etkisi, küresel ısınma ile olan ilişkisi nedeniyle sıklıkla kötü bir üne sahip ancak gerçek şu ki onsuz yaşayamıyoruz. Dünya'daki yaşam Güneş'ten gelen enerjiye bağlıdır. Dünya'ya ulaşan Güneş ışığının yaklaşık yüzde 30'u dış atmosfer tarafından yansıtılır ve tekrar uzaya dağıtılır. Geri kalansa gezegenin yüzeyine iner ve kızılötesi ışın denilen yavaş bir enerji türü olarak gökyüzüne yansır. Sera etkisi işte burada oluşuyor.
Sera Etkisinin Oluşumu
Başlıca sera gazları arasında karbondioksit, metan, nitröz oksit ve su buharı (hepsi doğal olarak oluşuyor) ve florlu gazlar (sentetiktir) bulunuyor. Kızılötesi ışının neden olduğu ısı bu sera gazları tarafından emilir. Bu durum Güneş ışınlarının atmosferden çıkışını engelliyor. Sera gazları Dünya atmosferinin yalnızca yüzde 1'ini oluştursa da, ısıyı hapsettiğinden Dünya'yı sıcak tutan bir tür battaniye görevi görüyor.
Bilim adamlarının sera etkisi dediği şey tam olarak bu. Sera etkisi olmasaydı Dünya fazlasıyla soğur ve ortalama sıcaklık mevcut ekosistemlerin oluşumunu engellerdi. Tahminler yaklaşık 30 santigrat derece daha soğuk bir Dünya olacağı yönünde.
İnsanların Sera Etkisine Katkısı
Sera etkisi, Dünya'daki yaşam için vazgeçilmez bir özellik olmakla birlikte insan faktörü büyük sorun oluyor. Sorunlardan ilki insan faaliyetinin atmosferde gerekenden fazla sera gazı birikmesine yol açmasıdır. Bu da doğal süreci bozarak Dünya'nın ısınmasını hızlandırıyor.
- Otomobil motorlarında kullanılan benzin dahil olmak üzere doğal gaz, kömür ve yağ yakmak atmosferdeki karbondioksit seviyesini yükselterek, gazın bitki ve algler tarafından serbest bırakılması ve yakalanması arasındaki dengeyi bozuyor.
- Bazı tarım uygulamaları ve arazi kullanımları metan ve azot oksit seviyesini artırır. Çiftçilik yaparken toprağın açılması fazladan karbondioksit salınımına yol açıyor.
- Birçok fabrika doğal olarak oluşmayan uzun ömürlü endüstriyel gazlar üretiyor ve bunlar sera etkisine ve küresel ısınmaya önemli ölçüde katkıda bulunuyor.
- Ormansızlaştırma sera etkisini artırır. Ağaçlar karbondioksiti kullanıp yerine oksijen vererek atmosferdeki uygun gaz dengesini oluşturur. Ormanlar kereste veya tarıma yer açmak için kesildikçe, geride bu kritik işlevi yerine getirecek daha az ağaç kalıyor. Genç ormanlar hasarın ancak bir kısmını telafi edebilir.
- Nüfus artışı sera etkisinin diğer bir faktörü çünkü daha fazla insan ısı, ulaşım ve üretim için fosil yakıt kullandıkça, sera gazı seviyesi artıyor. Milyonlarca yeni insanı beslemek için daha fazla tarım yapıldıkça atmosfere daha fazla sera gazı girer.
Daha fazla sera gazı (daha fazla kızılötesi ışının yakalanması) daha yüksek sera etkisi demek. Sera etkisi Dünya yüzeyini, alçak atmosferdeki havayı ve okyanus sularının sıcaklığını kademeli olarak artırır.
Ortalama Küresel Sıcaklık Hızla Artıyor
Bugün Dünya sıcaklığı görülmemiş hızla artıyor. Küresel ısınmanın ne kadar çabuk ivmelendiğini anlamak için aşağıdakiler incelenebilir:
- 20. yüzyılın tamamı boyunca, ortalama küresel sıcaklık yaklaşık 0,6 santigrat derece arttı.
- Bilim adamları bilgisayar iklim modellerini kullanarak, 2100 yılında ortalama küresel sıcaklığın 1,4 derece ila 5,8 derece artacağını tahmin ediyor.
Bilim adamları, küresel sıcaklıktaki küçük artışların bile, bulut örtüsünü, yağışları, rüzgar düzenlerini, fırtınaların sıklığını ve şiddetini ve mevsimlerin zamanlamasını etkileyen önemli iklim ve hava değişikliklerine yol açtığını belirtiyor. Bazı sonuçlar şunlar:
- Artan sıcaklıklar deniz seviyesini yükseltecek, altyapıya zarar verecek ve dünya çapında kıyı şeridinde meydana gelen seller tuzlu suyu iç kesimlere ulaştırarak tatlı su kaynaklarını azaltacak.
- Dünya'da nesli tehlikede olan türlerin çoğu artan sıcaklık sonucu değişen mevsim zamanlamaları nedeniyle yaşam alanlarını terk edecek ve soyları tükenecek.
- Sera etkisi milyonlarca insanı olumsuz etkileyecek; özellikle riskli bölgelerde yaşayan veya geçinmek için toprağa bağımlı olan fakir insanlar başta gelecek. Yiyecek üretimi, işlenmesi ve dağıtımı ile ulusal güvenlik bundan etkilenecek.
- Sıtma ve Lyme hastalığı gibi hayvanlar veya böcekler tarafından taşınan hastalıklar sıcaklıklar arttıkça daha yaygın hale gelecek.
En Büyük Sorun Karbondioksit Üretimi
Artan sera gazı ile şiddetlenen sera etkisinde, karbondioksit yüzde 60 ile ilk sırada. Atmosferdeki karbondioksit seviyesi her 20 yılda yüzde 10'dan fazla artıyor. Karbondioksit üretimi mevcut oranda artmaya devam ederse, atmosferdeki gazın seviyesi 21. yüzyıldaki sanayi öncesi seviyeden iki kat ve hatta üç kat fazla olacak.
İklim Değişikliği Kaçınılmaz
Birleşmiş Milletler'e göre Sanayi Devrimi'nın başlangıcından bu yana görülen sera gazı emisyonları nedeniyle iklim değişikliği kaçınılmaz hale geldi. Dünya'nın iklimi harici müdahalelere hızlı yanıt vermez ancak dünyanın birçok ülkesindeki 150 yıllık sanayileşme nedeniyle birçok bilim insanı küresel ısınmanın önemli ivme kazandığına inanıyor. Sera gazı emisyonu azalıp, atmosferik seviyedeki artış dursa bile, sera etkisi ve küresel ısınma Dünya'yı yüzlerce yıl boyunca etkilemeye devam edecek.
Sera Etkisini Azaltmak
Sera etkisinin uzun vadeli sonuçlarını azaltmak için birçok ülke, topluluk ve bireyler fosil yakıtlara bağımlılığı azaltmak, yenilenebilir enerji kullanımını artırmak, ormanları genişletmek ve belirli yaşam tarzı seçimleri yapmak yoluyla küresel ısınmayı yavaşlatmaya çalışıyor. Bunlar sera gazı emisyonlarını düşüren ve çevrenin korunmasına yardımcı olan başlıca hamlelerdir. Bu çabaların yeterli olup olmadığını zaman gösterecek.
Sera Etkisi Hakkında Sık Sorulanlar
Sera etkisi nedir?
Sera etkisi, Dünya atmosferindeki bazı gazların güneşten gelen ısıyı hapsettiği ve uzaya geri kaçmasını önleyerek gezegenin yüzeyinde bir ısınma etkisine yol açtığı doğal bir süreçtir. Karbondioksit, su buharı ve metan gibi bu gazlar sera gazları olarak bilinir.
Sera etkisi nasıl ortaya çıkıyor?
Sera etkisi, güneşten gelen kısa dalga radyasyonun Dünya atmosferinden geçmesine ve gezegenin yüzeyine ulaşmasına izin vererek ortaya çıkar. Yüzey bu radyasyonu emerken, daha uzun dalga boylu kızılötesi radyasyonu atmosfere geri yayar. Atmosferdeki sera gazları bu kızılötesi radyasyonu emerek ısıyı hapseder ve gezegenin sıcaklığının yükselmesine neden olur.
Sera gazlarının ana kaynakları nelerdir?
Sera gazlarının ana kaynakları, fosil yakıtların (kömür, petrol ve doğal gaz gibi) yakılması, ormansızlaşma ve tarım gibi insan faaliyetleridir. Bu faaliyetler atmosfere büyük miktarlarda karbondioksit, metan ve diğer sera gazlarını salarak ısınma etkisine katkıda bulunur.
Sera etkisini azaltmak için ne yapılabilir?
Sera etkisini hafifletmek için sera gazı emisyonlarını azaltmak, yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanımını teşvik etmek, enerji verimliliğini artırmak ve iklim değişikliğinin etkilerine uyum sağlamak için politika ve stratejiler uygulamak için çaba gösterilebilir. Paris Anlaşması gibi uluslararası anlaşmalar, emisyonların azaltılması ve sürdürülebilir kalkınmanın teşvik edilmesi için hedefler belirleyerek sera etkisini ele almayı amaçlamaktadır.
Kaynaklar: