İskandinav Panteonu, Vanirler ve İlk Aesirler

İskandinav Panteonu, İskandinav kültüründe önemli bir yere sahiptir. İskandinav sanatı, edebiyatı ve müziğinde sık sık kullanılır ve İskandinav toplumunun hayatında birçok farklı şekilde kendini gösterir.

Yazar Burcu Kara
Æsir

Daha önce İskandinav mitolojisine giriş yapmıştık. Kısaca İskandinav panteonu nedir, açıklayalım. İskandinav panteonu, sonunda birleşip, topluca Aesir olarak bilinen iki ayrı tanrı grubundan, Vanir ve Aesir gruplarından oluşmuştur.

Vanirler Kimlerdi?

Birçok İskandinav bilim insanı, muhtemelen Yunanistan'daki Uranos-Gaia ailesinin Zeus ile Olimposlulardan önceki ve İrlandalı Firbolgların Tuatha de Danann'dan önceki bir dini sistemi temsil etmeleri gibi, Vanir'in de ilk Aesir'den önce var olup, daha eski bir dini sistemi temsil eden bereket tanrıları olduğuna inanmaktadır. Vanirler, savaşçı ve ataerkil Aesir'e kıyasla daha yeryüzüne yönelik ve insanların refahı ile ilgilenen bereket tanrılarıdır.

En önemli tanrısı antik Cermen yeryüzü tanrıçası Nerthus'un soyundan gelen bereket ve refah tanrısı Freyr idi. Alışılageldik şekilde, insan doğurganlığım ve doğanın bereketini simgeleyen büyük bir penis ile betimlenir, Dişi karşılığı, erotik tutkusu ve hareketli cinsel hayatı ile tanınan kız kardeşi Freyja'dır. Bir keresinde, ünlü bir gerdanlık (Brisins gerdanlığı) karşılığında kendisini dört cüceye satmıştır.

Freyr ile Freyja'nın babası, Vanirlerin en yaşlısı Njord idi, deniz ve rüzgârla ilgiliydi. Muhtemelen esasında Vanirlerin bir üyesi olan bir diğer önemli tanrı da, bazılarına göre, ilk adamla ilk kadını yarattığına inanılan Heimdallr idi.

İlk Aesirler Kimlerdi?

Aesir'in iki önemli tanrısı Odin ile Thor'du. Odin, Herkesin Babasıydı ve insanları onun yarattığına inanılırdı. Alman eşdeğeri Wotan gibi o da savaş tanrısıydı. Aynı zamanda şiir tanrısıydı; hem savaşla hem de şiirle uğraşmak için gerçekten tutkulu olmak gerekiyordu. Odin, sihirli güçlere ve şaman özelliklerine sahipti ve kendini dünya ağacına asıp kurban ettiğinde yaptığı gibi, bilgeliği ölülerden bile çekip alabilirdi. Odin'in tek gözü vardı ve daima sihirli mızrağı Gungnir'i taşırdı. Odin'in Frigg'den (Yeryüzü) doğan oğlu Thor, çok farklı türde bir tanrıydı; yasa ve düzeni temsil ederdi.

Thor, ünlü çekici Mjolnir ile kötü devlerle çarpışmış hatta korkunç dünya yılanı Jormungand ile yarışmıştı. Güçlü arabasının tekerlekleri, gök gürültüsünün kaynağıdır, İngilizcedeki gök gürültüsü kelimesi thunder onun isminden türetilmiştir.

Odin'in diğer oğlu Tyr'dir. Cesaretiyle tanınan Tyr, sadece tanrıları değil, tüm dünyayı tehdit eden tehlikeli dev kurt Fenrir'i bağlarken kendi elini bile feda etmiştir.

Aesir tanrıçalarının ilki, Odin'in eşi, geleceği görebilen Frigg'dir. Odin ile Frigg, kardeşi Hod'un kazara öldürdüğü nazik ve akıllı Baldr'ı yapmışlardır.

Anlamı çok belirsiz olan bir tanrı da, Asgard'a ve bütün dünyaya haylazlığı, ciddi zararları ve yaratıcılığı getiren düzenbaz Loki'dir.