Gümüş genellikle başka bir değerli metal olan altının gerisinde ikinci kemanı oynar ancak bu element diğer çok az metalde olan bazı özel niteliklere sahip. Tıpkı saf gümüşün ısı ve elektriği en iyi ileten metal olması gibi. Ayrıca görünür ışığı da en iyi yansıtan metaldir ve bu yüzden genellikle ayna yapımında kullanılıyor. Gümüş havaya maruz kalırsa kararır ve koyu griye döner. Bu durum ancak periyodik cilalama ile aşılabilir.
Gümüş Hakkında Merak Edilenler
Saf gümüş, mücevher ve sofra takımı gibi ürünler için çok yumuşak olduğundan en iyi çatal ve bıçaklar som gümüşten yapılıyor: Tıpkı yüzde 92,5 gümüş ve yüzde 7,5 bakır alaşım gibi (bazen başka metaller de kullanılır). Gümüş ayrıca bazı elektroniklerin ve pillerin yapımında kullanılıyor. Gümüşün antimikrobiyal özelliği bakterilerin ter ve yağ üzerinde birikmesini önlemek için nanopartikül halinde giysilere dokunmasına kapı açar.
Gümüşün tarihi
Gümüşün tarihi uzundur. Bulgulara göre ilk gümüş madenciliği MÖ 3000'de Anadolu'da ve Yunanistan'da yapıldı. Eski insanlar gümüşü nasıl rafine edeceklerini dahi biliyordu. Gümüş cevherini ısıttılar ve küpelasyon adı verilen bir işlemle üzerine hava üflediler. Gümüş havaya tepki vermezken kurşun ve bakır gibi baz metaller oksitlenir ve değerli gümüşten ayrılır.
Ama milyarlarca yıl önce evrenin hiçbir yerinde gümüş yoktu, peki gümüş Dünya'ya nereden geldi diye merak edebilirsiniz. Periyodik tablodaki diğer birçok element gibi, gümüş ölmekte olan yıldızlarda meydana gelen süpernova patlamalarıyla evrene yayıldı. Bu patlama, hidrojen çekirdeklerini daha büyük atomlar oluşturmak üzere bir araya getirecek ısının oluştuğu tek yerdir. Bu daha büyük ve daha ağır atomların Dünya gibi gezegenlerin oluşmasını sağladığı düşünülür. Yani bir anlamda gümüş, etrafımızdaki diğer her şey gibi, ilk hidrojen atomlarından oluşuyor. Hidrojen ise Büyük Patlama ile ortaya çıktı. Peki Büyük Patlama'daki materyaller nereden geldi? Pekala…
Süpernova adı verilen yıldız patlamaları gümüşün yanı sıra altın da açığa çıkarıyor. Eylül 2012'de Astronomy and Astrophysics dergisinde yayınlanan bir araştırmada daha küçük yıldızların gümüş, daha büyük yıldızların ise altın ürettiği açıklandı.
Bununla birlikte gümüşün gerçekten patladığı an Avrupalıların 1492'de Yeni Dünya'ya ayak basmasıydı. Gümüş madeni tüm Dünya'da önemsenmeye başladı. İspanyol kaşifler, Güney Amerika'nın zengin gümüş ve gümüş cevheri yataklarına ev sahipliği yaptığını keşfettiler ve bu servet kaynağını coşkuyla kazdılar. Dünya çapında üretilen tüm gümüşün yüzde 85'i 1500 ile 1800 yılları arasında Bolivya, Peru ve Meksika'dan gelmiştir.
Gümüşün değeri
Silver, mücevherlere ışıltı katıyor, cep telefonlarının daha iyi çalışmasına yardımcı oluyor ve hatta hastaneleri daha güvenli hale getiriyor. Gümüşün tarih boyunca oynadığı rolleri inceleyelim.
Gümüşü bizim için diğer minerallerden daha değerli kılan neydi? Güzelliği bir etkendi. Bu çekici ve yansıtıcı kadınları ve erkekleri metal uzun zamandır büyülüyor. Gümüş aynı zamanda oldukça nadirdir- ve hem güzel hem de nadir olan şeyler çok değerli olma eğilimindeler (elmas, altın ve sanat başyapıtları gibi). Gümüş ayrıca çok da dayanıklıdır ve dahası şekillendirilebilir. Tüm bu nitelikler gümüşü tarih boyunca daima çok kullanışlı ve değerli kıldı.
Gümüşün uzun süredir devam eden bir parasal değeri de var. Muhtemelen en eski sikke olduğu düşünülen "Lidya Aslanı" yaklaşık 2.700 yıl önce günümüz Türkiye'sinde basıldı. İlk metal işçileri–bir nevi kimyagerler–bu madeni paraları altın ve gümüş alaşımı olan elektrumdan yaptılar. MÖ 2000 civarında Girit adasında başlayan Minos uygarlığı ve Yunanistan'ın ilk anakarasındaki Miken halkı, antik Ermenistan'dan büyük miktarda gümüş madeni ithal etti. Metalin tüm bu yerler arasında taşınması, Akdeniz bölgesinde ticaretin hızlanmasına yardımcı oldu.
Minoan medeniyetinin MÖ 1600'deki feci yıkımından ve MÖ 1200 civarında Miken kültürünün gerilemesinden sonra yükselen Klasik Yunanistan medeniyetiyle birlikte üretim değişti ancak gümüşün önemi devam etti. Antik Atina'yı bir deniz süper gücü haline getiren trirem filolarının (üç katlı kürekçilere sahip savaş gemileri) inşasında kullanılan İtalyan kerestesi Laurium'daki (Atina yakınlarında) gümüş madenleri ile ödendi. Romalılar daha sonra gümüşü ana para birimleri arasına ekleyecektir.
Gümüş, Doğu ile Batı'yı ticaret yoluyla birbirine bağlayarak küresel uygarlığın ilerlemesine yardımcı oldu. Çin'de gümüş azdı, ancak yine de para birimi olarak çok değer görüyordu. Bu nedenle Avrupalılar Orta Çağ boyunca İpek Yolu üzerinden taşınan Çin mallarına (barut, çay, seramik ve ipek) gümüş ile ödeme yaptı. İspanyollar daha sonra Meksika ve Peru'da gümüş madenleri olduğunu keşfedince Pasifik boyunca bir yelken rotası kurdular, Güney Amerika gümüşünü yağmalayarak Çin ipeği karşılığında sattılar. İpek, Meksika, Orta Amerika ve Güney Amerika'nın bazı bölgelerindeki sıcak ve nemli iklim neticesinde İspanyol yerleşimciler tarafından çokça talep gören hafif ve serin giysilerin üretiminde kullanılırdı. Malların ticaretinin yapıldığı yerlerde fikirlerin de ticareti yapılır. Dolayısıyla gümüş insanlığın bilgi aktarımında yani ilerlemesinde rol oynadı.
17. yüzyıla gelindiğinde, "İspanyol doları" olarak da bilinen Meksika'nın "sekizlik parası", dünyanın ilk küresel para birimi oldu. ABD doları bu madeni paralara dayanıyordu ve uzun süre birçok ABD madeni parası gümüş içerdi. Gümüş için neden Latince argentum denildiğini merak ediyor olabilirsiniz. Kulağa hangi Güney Amerika ülkesi gibi geliyor? Doğru, Arjantin (Argentina). Zira 1500'lerde İspanyol kaşifler için zamanın Arjantin'inin anlamı gümüştü.
Gümüşün Kullanım Alanları
Gümüş, fotoğrafçılığın doğuşunda da büyük rol oynadı. Gümüş nitrat (nitrojen ve oksijen molekülleri ile birleştirilmiş gümüş), ışık karşısında siyaha döndüğünden fotoğrafçıların ışığı bir anlığına yakalamasını sağlamış ve ilk kameralardaki fotoğraf plakalarında kullanılmıştır. Dijital kameraların yükselişine rağmen gümüş geleneksel fotoğrafçılığın parçası olmaya devam ediyor. 2000'li yıllara kadar her yıl 1900 tondan fazla gümüş fotoğrafçılık işlerinde kullanılıyordu.
Dijital fotoğrafçılığın yerini almasıyla gümüş bugün görüntüleme alanında sadece gelişmekte olan ülkelerdeki x-ray cihazlarında ve canlı renkler sunması itibariyle bazı ticari reklam filmlerinde tercih ediliyor. Gümüşün en yaygın endüstriyel kullanımı ise elektrik ve elektroniği kapsar. Buraya her yıl 7.500 ton gümüş harcanıyor. Gümüş, endüstriyel kullanım hacmi itibariyle petrolün hemen arkasındadır. Mücevher, saf gümüş ve gümüş elektrolizle kaplanmış nesneler ise bir diğer başlıca kullanım alanı. Buraya 500 metrik tondan fazla gümüş harcıyoruz.
Gümüşün ana kullanım alanları şöyle: Elektronik, aynalar ve pencerelerde cam kaplamalar, güneş enerjisi, alaşımlar ve lehimler, piller, giyim, otomobil anahtarları, galvanik, ilaçlar, nanoteknoloji, yara bandajları, tıbbi malzeme, hastane yüzey kaplamaları, müzik enstrümanları, motor yatakları, süperiletkenler, RFID teknolojileri, DVD'ler ve CD'ler, diş hekimliği, fotoğrafçılık, kimyasal üretim ve su arıtma.
Gümüş, altından daha yüksek endüstriyel taleple karşı karşıya. Gümüşün endüstriyel talebi %50 ve altının ise yalnızca %10.
Gümüş yüksek endüstriyel talebe sahip olsa da yukarıda bahsedilen endüstriyel uygulamalarda kullanılan miktarı çok küçüktür. Bu nedenle kullanımı fiyat artışlarından fazla etkilenmiyor. Diğer bir deyişle, gümüşün fiyatı gram başına onlarca dolara çıksa bile, akıllı telefon ve dizüstü bilgisayar üretiminde ve tasarımında gümüş kullanılmaya devam edecek. Çünkü birim başına maliyeti kolayca son kullanıcıdan çıkarılabilir.
Gümüşün kullanım alanının en yoğun olduğu endüstriyel uygulamalardan biri güneş enerjisi. Ortalama bir güneş panelinde 20 gram gümüş vardır. 30 gram gümüş yaklaşık 20 dolar fiyata sahip. Gümüş kullanan diğer endüstriyel ürünlere kıyasla güneş panelleri gümüş fiyatından daha fazla etkileniyor.
Örneğin, bir dizüstü bilgisayarda yalnızca 0,75 ila 1,25 gram gümüş bulunuyor ve bir cep telefonu yalnızca 0,2 gram gümüş içeriyor. Bu nedenle gümüş bu elektronik cihazların maliyetinin çok küçük bir kısmını oluşturur. Gümüş olmasaydı bu elektronikler de hayatımızda olmazdı. Gümüş, modern günlük yaşamımız için büyük önem taşıyor.
Gümüşle İlgili Bazı Püf Noktalar
- Gümüşün atomik sembolü olan Ag elementin adıyla pek ilgisiz görünebilir. Ancak Ag aslında Latince gümüş anlamına gelen argentum'dan geliyor. "Silver" kelimesi ise Anglo-Saksonca seolfor'dan gelir. Türkçe "gümüş" Eski Türkçe kümüş'ten evrilmiştir. O da künük ile eş kökenlidir. Gümüş ile para 14 dilde aynı anlamdadır.
- En büyük gümüş üreticilerinden Amerika Birleşik Devletleri'ndeki ilk büyük gümüş yatağı 1857'de Nevada'da bulundu. Çalışmalarının meyvesini toplamadan ölen iki kardeş tarafından keşfedilmişti. 1859 ile 1992 yılları arasında buradan yaklaşık 306 milyon dolarlık gümüş çıkarıldı.
- Türkiye'deki bilinen tek gümüş yatağı Kütahya-Gümüşköy yatağıdır ve ülkenin gümüş üretiminde 20. sırada olmasını sağlar.
- Hiç şüphe yok ki gümüş güzel bir metaldir ve insanlar binlerce yıldır böyle düşünüyor. Şubat 2014'te arkeologlar, İsrail'deki 3.200 yıllık bir alanda bir gümüş hazinesi çıkardılar. İçindeki beş halka küpe dikkat çekiciydi.
- Gümüşün antimikrobiyal özelliği var ancak bu durum evde ilaç olarak kullanılması için yeterli değil. Vücudun doğal yöntemlerle tedavi edilmesine odaklanan homeopaticiler bazen çeşitli sağlık sorunları için kolloidal gümüş suyu satarlar. Bunları içmenin tuhaf bir yan etkisi bulunuyor: Cildi maviye çevirir.
- Gümüşü çekmecenize koyun ve aylar içinde kararmaya başlar. Peki nasıl oluyor da müzelerdeki gümüşler daima parlak kalıyor? Müzeler böyle parçaları şeffaf cila ile kaplıyor. Tamamen görünmez olan daha uzun ömürlü nano cilalar elle boyanan cilaların yerini almak üzere.
Gümüşe Dair Güncel Araştırmalar
Gümüşün antimikrobiyal özelliği bu elementin doktorların çantasına girmesini sağladı. Bunun sonucu olarak yüzlerce yıldır yaralanmalarda enfeksiyonu önlemek için kullanılıyor. Reaksiyona girmediği için metalik halde mikropları öldürmez. Yalnızca iyon halde bakterilerle mücadele eder. Pozitif yüklü hale gelmesi için bir elektron kaybetmesi gerekir. Pozitif yüklü gümüş iyonu bakterinin hücre duvarlarına müdahale eder ve mikrobiyal süreçleri bozar.
Yanık hastalarının yaralarında gümüş antibiyotik kremler kullanabiliyor ve bazı hastaneler cilt ülserleri ve diğer yara bakımları için gümüş aşılanmış pansumanlardan yararlanıyor. Bununla birlikte, bu pansumanların etkinliği konusunda bazı tartışmalar var. Zira raporlar yara iyileşmesini hızlandırmadıklarını gösterir. 2012'de hazırlanan ve Wounds International'a ait olan bir rapor ise gümüş pansumanın yerel enfeksiyon oluşumunu önlemede yararlı olabileceğini savunmuştur.
Bazı üreticiler gümüşün antimikrobiyal özelliğini bir pazarlama fırsatı olarak görüp kokulu bakterilerin kumaşta birikmesini engelleyen gümüş işlenmiş tekstiller ürettiler. Ne var ki bilim adamları bu gümüş işlenmiş kumaşların yararından pek emin değil. Hatta üreticilerin dahi emin olmadıklarını iddia ediyorlar. Zira tüm bu üretim ve boyama sürecinin gümüşü etkilediği belirtilir. Araştırmalarda bu yüksek teknoloji kumaşlardaki gümüşün nadiren ilk formunu koruduğu bulundu.
Bu önemli zira bazı gümüş türleri bakterilerle daha az etkileşime girmektedir. Örneğin, havaya maruz kalan kumaşa gömülü gümüş, havadaki sülfür ile birleşerek gümüş sülfür halini alır ve kelimenin tam anlamıyla kararır. Gümüş sülfür mikroplara karşı işlevsel değil.
İdeal olarak, gümüşe yer verilecek bir kumaşta geleneksel gümüş yerine nanoparçacıklar kullanılmalıdır. Çünkü nanopartiküller kumaş üzerinde ince bir gümüş katmanı oluşturur ve bakterinin tutunma noktalarını örter. Şimdilik tek sorun havaya maruz kalacak kumaşın zamanla kararacak olması.
Yatırım Aracı Olarak Gümüş
%99,9 saflıktaki yatırım sınıfı gümüş bugün yıllık gümüş talebinin yaklaşık %55'ini oluşturuyor. Gümüşe olan bu yatırım talebi hızla artıyor. Bu fenomenin arkasında kısmen geçmiş mali krizler (insanların varlıklarının yarısını kaybettiği 2008 krizi gibi) var. Gümüşün elektronik ve sağlık tarafındaki kullanım olanakları da yatırımcıların dikkatini çeker. Fiziksel gümüş satın alımı, 2003'te toplam gümüş talebinin yalnızca %4'üyken, 2013'te %25 ve 2020'de ise %65'i gördü. 2020'deki artışta pandeminin etkisi büyük.
Gümüşün Gelecekteki Önemi
"Beyaz metal" adıyla da bilinen gümüş, birçokları için altından daha esnek bir yatırım aracı. Bunun bazı nedenleri var. En az son on yılda, başta güneş enerjisi olmak üzere endüstriyel uygulamalardaki gümüş talebi artıyor. Bakır, nikel, lityum ve kobalt gibi gümüş de endüstriyel uygulamalardaki önemini daima koruyacak. Buna karbon emisyonları mevzuatı ve "yeşil" elektrik maliyetindeki hızlı düşüşe yanıt olarak dünya çapında artmaya devam eden yenilenebilir enerji kaynakları ve güneş enerjisi dahil.
En Çok Gümüş Üreten Ülkeler
Amerika Birleşik Devletleri Jeoloji Araştırmaları Kurumu (USGS)'ye göre 2018'de dünya gümüş üretiminde ülkelerin sıralaması:
| Sıralama | Ülke | Gümüş üretimi (ton) |
|---|---|---|
| — | Dünya | 26.900 |
| 1 | Meksika | 6.120 |
| 2 | Peru | 4.160 |
| 3 | Çin | 3.570 |
| 4 | Rusya | 2.100 |
| 5 | Polonya | 1.470 |
| 6 | Şili | 1.370 |
| 7 | Bolivya | 1.190 |
| 8 | Avustralya | 1.220 |
| 9 | Arjantin | 1.020 |
| 10 | ABD | 930 |
Gümüşüm Kimyasal Özellikleri
Gümüşün kimyasal özelliklerini görelim:
- Atom numarası (çekirdekteki proton sayısı): 47
- Atomik sembol (Periyodik Elementler Tablosunda): Ag
- Atom ağırlığı (atomun ortalama kütlesi): 107,8682
- Yoğunluk: santimetre küp başına 10,501 gram
- Oda sıcaklığında faz: Katı
- Erime noktası: 961,78 santigrat derece
- Kaynama noktası: 2,162 santigrat derece
- İzotopların sayısı (aynı elementin farklı sayıda nötron atomları): 66;2 sabit
- En yaygın izotopları: Ag-107 (yüzde 51.839 doğal bolluk) ve Ag-109 (yüzde 48.161 doğal bolluk)
Gümüşe Dair Bazı Gerçekler
Gümüş, bir takıdan çok daha fazla değer taşıyor. Gümüşüm tarih, coğrafya, bilim, tıp, para, dil ve günlük hayattaki diğer ilgi çekici gerçeklerinden bahsedelim:
Tarihi
- MÖ 4000 yılına kadar uzanan gümüş objeler bulunmuştur. Tarihçiler gümüşün ilk kez bundan bin yıl önce keşfedildiğine inanıyor.
- Eski uygarlıklar MÖ 3000 civarında gümüşü kurşundan nasıl ayıracaklarını öğrendiler.
- Eski Mısır'da gümüş, altından çok daha değerliydi.
- Gümüş, Kuran'da ve İncil'de geçer.
- Gümüş, altın, bakır, kurşun ve demir ile birlikte keşfedilen ilk beş elementten biriydi ve 6000 yıldan uzun süredir çıkarılıyor.
- Gümüş takılar, eski uygarlıklar tarafından sıklıkla özel güçlerle ilişkilendirilmiştir; iyileştirici güçlerine, iyi şans getirdiğine ve kötü ruhları uzaklaştırdığına inanıyorlardı.
- 2007 ile 1990 yılları arasında peş peşe gümüş üretimi sıkıntısı yaşanmıştır.
- Orta çağlarda, bir kilo para birimi, kelimenin tam anlamıyla bir kilo gümüş ağırlığındaydı.
- Fenikeliler bakterilerin sıvıları kirletmesini önlemek için gümüş şişelerde su, şarap ve sirke depoladılar.
- Simyacılar gümüşten söz ederken Ay, deniz ve çeşitli Ay tanrıçaları ile ilişkisi nedeniyle gerçek Ay adıyla söz ediyorlardı.
- Hikayeye göre Yunan tanrıçası Artemis gümüş bir arabaya biner ve gümüş yayı ile gümüş Ay ışınlarını gökyüzünden yere fırlatırdı.
Doğal gümüş
- Gümüş, görünür ışık spektrumunun %95'ini yansıtan en yansıtıcı elementtir. Tabii onu bir taş kadar yansıtıcı yapan ultraviyole ışık üzerinde kullanmadığınız sürece. En çok yerleştirildikten hemen sonra etki gösterir.
- Saf gümüş külçeleri doğada bulunabiliyor; bakır, kurşun ve çinko cevherlerinin yanı sıra argentit, boynuz gümüş, altın ve bakır-nikel içinde de bulunabilir.
- Gümüş iyodür bulutların yağmur oluşturması amacıyla kasırgaları kontrol altına almak için kullanıldı.
- Gümüş, oksijen ve suda stabildir, ancak ozon, hidrojen sülfür veya kükürt içeren havaya maruz kaldığında sülfür bileşikleri ile reaksiyona bağlı olarak kararır ve siyah sülfit tabakasına sahip olur.
- Altınla birlikte gümüş en sünek (dövülebilir) metaldir. 30 gram gümüş, 2,5 kilometre uzunluğunda tel haline getirilebiliyor.
- Gümüş işlenirken bazen gümüş fulminat adı verilen güçlü bir patlayıcı oluşabilir.
- Gümüşün kristal yapısı kübiktir.
Coğrafi
- Dünyadaki gümüşün çoğu artık Meksika ve Peru'da bulunuyor. Büyük miktarda gümüşün bulunduğu diğer ülkeler arasında ABD, Kanada, Rusya ve Avustralya var. Çoğu bakır, kurşun ve çinko madenciliğinin yan ürünü olur.
- Hindistan'da yiyecekler bazen "varak" olarak bilinen ince bir gümüş tabakasıyla süslenirdi.
- Arjantin, adını 'gümüşi' anlamına gelen İspanyol sıfatından aldı çünkü İspanyol fatihler oraya vardıklarında yerliler onlara gümüş objeler sundular.
Bilimsel
- Gümüş, altınla doğal bir alaşım oluşturur ve buna elektrum deniyor.
- Gümüş, elementler arasında en iyi elektrik iletkenidir; diğer tüm elementler buna göre ölçülür. %100 iletkenliğe sahip tek element, sonraki en yakın element %97 ile bakır.
- Gümüş aynı zamanda herhangi bir metalin en iyi termal iletkenidir ancak en düşük temas direncine sahiptir. Yani kaygan yüzey sunar. Bu nedenle uçaklar gövdelerinde kullanılır.
- Gümüş, gıda katkı maddesi veya renklendirici olarak kullanılır ve E numarası E174'tür.
- Gümüş, kütle numaraları 94 ile 128 arasında olan yarı ömürleri bilinen 35 izotopa sahip.
- Gümüş bir geçiş metalidir.
Sağlık
- Gümüş, insanlar için zehirli değil. Hatta bazı bakterileri öldürüyor ancak tüketimi tavsiye edilmez.
- Gümüş bileşikleri dolaşım sistemi tarafından emilebilir ve indirgenmiş gümüş çeşitli vücut dokularına bırakılabilir.
- Gümüşün vücut dokusuna emilmesi sonucu ortaya çıkan ve gri deri pigmentasyonu ve mukoza ile karakterize olan Argyria adında bir cilt hastalığı var.
- Bakteriler anitbiyotiklerin aksine gümüşe karşı direnç geliştiremez.
- I. Dünya Savaşı sırasında enfeksiyonun savaş bölgelerinde yayılmasını önlemek için gümüş bileşikler kullanıldı.
- Gümüş bazen – genellikle alternatif tıpta – soğuk algınlığı ve grip virüslerinin yanı sıra sinüs ve akciğer enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılıyor.
- Gümüş, antibiyotik özelliklerinden dolayı tıp uzmanları tarafından son zamanlarda reçetelere eklenmeye başladı.
- Gümüş, bir zamanlar diş hekimleri tarafından kavite dolguları için kullanılıyordu.
Para
- 1965'e kadar Amerika Birleşik Devletleri'nde basılan madeni paralar %90 gümüş içeriyordu. 1965 ile 1969 arasında %40'a düştü. Günümüzde gümüş tüketimi üretimi geride bıraktı, bu nedenle daha az değerli metaller kullanılıyor.
- 1965'ten öncesine ait 1000 dolarlık bozuk paraların olduğu bir çantada yaklaşık 20 kilogram gümüş olacaktır.
- Gümüş şu anda altından daha düşük bir değere sahip ancak değeri arz ve talebe göre düzenli olarak değişiyor.
- Gümüş yaklaşık MÖ 700'den beri para olarak kullanılıyor.
- 2003 yılında Birleşik Krallık 14.000 kilogram gümüşü sadece madeni para ve madalya olarak bastı.
- Kral II. Henry, 1158'de İngiltere'nin ilk gümüş parasını icat etti.
- Gümüşü para olarak ilk kullananlar MÖ 7. yüzyılda Lidyalılardı ve daha sonra Yunanlılar tarafından hızla benimsendi.
- Gümüş değeri 15. yüzyılın sonlarında zirve yapmıştır.
Dil
- Periyodik tabloda gümüşün kimyasal sembolü olan Ag, Latince gümüş anlamına gelen "argentum" kelimesinden geliyor ve bu da "parlayan" anlamına gelen Sanskritçe "argunas" sözcüğünden türetildi.
- Gümüş, tarih boyunca genel olarak "fakir adamın altını" olarak bilindi.
- "Sterling" yani sterlin Normanlar tarafından getirilen üstü yıldızlarla süslü gümüş madeni paraları ifade ediyor; Sterre kelimesi starling oldu ve sonra sterling oldu.
Gümüş çeşitleri
- Gümüşün en yaygın biçimi som gümüştür. Kendisi aslında sadece %92,5 saf gümüştür, diğer %7,5 ise bakır dahil diğer değerli metallerden oluşur.
- Britannia gümüşü, mücevher ve gümüş eşyalar için kullanılır ve %95,8 gümüş ve %4,2 bakırdan oluşan bir alaşımdır.
- Meksika gümüşü %95 gümüş ve %5 bakırdır.
- Alpaka gümüşü aslında gümüş değil. Paslanmaz çeliğe benzer özelliklere sahip, kıymetsiz metallerden oluşan bir alaşım.
- Gümüşün daha dayanıklı olması ve daha uzun süre dayanması için mücevher yapımında diğer metaller gümüşe eklenir.
- İnce gümüş en az %99.9 saftır ve ticari olarak mevcuttur, ancak genel kullanım için fazla yumuşaktır.
- Som gümüş, 13. yüzyıldan beri mevcut ve İngiltere'de ortaya çıktı.
Günlük hayat
- Bir arabanın buzu çözen arka camındaki çizgiler gümüşten yapılır.
- Gümüş sadece mücevherat, sanat, bozuk para ve mutfak eşyalarında değil, aynı zamanda dişçilik, elektronik, fotoğrafçılık, aynalar, lehimleme ve sert lehim alaşımlarında ve baskılı devrelerde de kullanılıyor.
- Fotoğraf çekerken selüloit filmi ışığa duyarlı hale getirmek için gümüş nitrat bileşiği kullanılır. ABD'deki endüstriyel gümüş tüketiminin yaklaşık %30'u bunun için kullanılıyor.
- Gümüş, güneş panellerinde, elektrik devrelerinde ve kontaklarda, kalp pilleri ve işitme cihazları gibi tıbbi cihazlar için geliştirilen pillerde ve uzay yolculuğunda kullanılıyor.
- Geçmişte, yüksek oranda yansıtıcı özelliği olduğu için aynalar gümüşle destekleniyordu. Günümüzde bunun yerine daha ucuz olduğu ve gümüş gibi zamanla kararmadığı için alüminyum kullanılıyor.
Diğer enteresan gerçekler
- Tek bir gümüş tanesi, ortalama bir kağıt yaprağından 150 kat daha ince bir yaprağa bastırılabilir.
- Jet motorlarında daha yüksek güvenlik için gümüş rulmanlar kullanılıyor.
- Gümüş, altından daha sert ama bakırdan daha yumuşaktır.
- Gümüş, kullanım oranı nedeniyle bir üründe en çok patenti alınan metaldir.
- Endüstriyel olarak kullanılan gümüşün çoğu, kullanımdan sonra çöplüklere atılır ve sonuç olarak geri dönüşümü yapılamaz.
- Bugün dünyada madeni para olarak, mücevher, dini ve sanatsal objeler olarak yaklaşık 550 milyon kilogram gümüş kullanımdadır.
- Hikayelerde bir kurt adamı yenmenin tek yolu daima gümüş olur.
- Lance Armstrong, Fransa Turu sırasında iltihabı önlemek ve iyileşmeyi desteklemek için gümüş gömülü kumaşlar kullandı.
- "Ağzında gümüş kaşıkla doğmuş" ifadesi gümüş kaşıkla beslenen çocukların daha sağlıklı olduğuna inanıldığından aslında servetten çok sağlığı ifade eder.
- Fotoğraf endüstrisi tarafından her yıl 75.9000 metrik ton gümüş kullanılıyor; bu dünyada yıllık olarak çıkarılan toplam gümüşün neredeyse yarısı.