Çin çok uzun bir süredir varlığını sürdürmektedir. Binlerce yıl boyunca çeşitli hanedanlar, krallıklar ve imparatorlar gelip geçmiştir. Dolayısıyla Çin tarihini ve Çin'in birçok hanedanını incelemek tarih birikimi açısından oldukça değerlidir.
Çin, devasa yaşına rağmen kendi tarihini olağanüstü bir şekilde kavraması ve farkında olmasıyla ünlüdür. Çoktan terk edilmiş Çin masallarının karakterleri ve olayları bugün kullanılan pek çok deyimin temelini oluşturmaktadır. Çağdaş Çin siyasetinde, kültüründe ve toplumunda tarihi kişilerin ve olayların derin bir mirası vardır.
Çin'in zengin geçmişi hakkında bilgi edinmek aynı zamanda çok sayıda büyüleyici bilgi sağlar. Çin hükümetinin Somali ve Kenya ülkelerine diplomat gönderdiğini bilmek şaşırtıcı gelebilir. Çinlilerin isimlerini hangi hanedandan aldıklarını düşündünüz mü? Peki ya Çin'in son imparatoruna ne oldu?
Çin tarihini öğrenmek için Çince bilmek zorunda değilsiniz. Fakat Çin tarihi hakkında bilmeniz gereken bir gerçek var: En etkili hanedanların isimleri Shang, Zhou, Qin, Han, Sui, Tang, Song, Yuan, Ming ve Qing'dir.
Shang Hanedanlığı: 商代 Shāngdài (yaklaşık MÖ 16-11. yüzyıl)
Bu hanedanlık Çin'in resmi olarak "kurucu hanedanlığı" olarak kabul edilir. Çin'deki insanlar Shang Hanedanlığı döneminin başlarında kemiklere, deniz kabuklarına ve diğer organik malzemelere piktografik karakterler işleyerek bunları kendilerine özgü bir dille ifade ediyorlardı. Bu sembolleri "kehanet kemiği" olarak da bilebilirsiniz. Bronz aletler ve savaş arabası kullanmanın yanı sıra Shanglar yazıya da aşinaydı.
Zhou Hanedanlığı: 周代 Zhōudài (MÖ 1046-221)
Barış içinde bir arada yaşadıkları bir dönemin ardından Zhoular Shangları fethetmiştir. "Değişimler Kitabı" olarak da bilinen "I Ching" bu dönemde kaleme alınmıştır. Bu kitap, yin-yang (ynyáng) sembolü gibi fikirleri ilk kez ortaya koyan ünlü kehanet kitabıdır. Üç eski Çin felsefesi –Konfüçyüsçülük, Taoizm (Taoculuk) ve Legalizm- de bu dönemde ortaya çıkmıştır.
Qin Hanedanlığı: 秦代 Qíndài (MÖ 221-207)
Çin'in en kısa ve en tanınmış hanedanlarından biri Qin'dir. Efsanevi ilk imparator Çin Şi Huang (Qin Shi Huang), güçlü kuvvetleri ve Legalizm doktrininin yardımıyla ülkedeki tüm rakip krallıkları yenerek Çin'i birleştirmiştir. Qin Shihuang, kanun ve düzeni ve güçlü bir merkezi otoriteyi tesis eden hanedan hükümdarı olarak saygı görmektedir. Chang'an'da (bugünkü Xi'an) toprağa verildiğinde mezarını Terra Cotta Savaşçıları korumaktaydı. Xi'an'daki mezarını şu anda ziyaret etmek mümkün.
Çin Seddi'nin inşası da Çin Şi Huang (Qin Shi Huang)a atfedilebilir. Onun amaçları ve çağdaş Çin turizmi üzerindeki etkisi muazzamdır.
Han Hanedanlığı: 汉代 Hàndài (MÖ 202-MS 220)
Modern Çinliler kendilerini Han olarak adlandırmaktadır. Hàny, Çin dilinin eşanlamlısıdır. Peki hànf ya da geleneksel Çin kıyafetlerinin Çin'in gençleri arasında yeniden moda olmaya başladığını duymuş muydunuz?
Çin'deki kültürel değişimlerin izi bu döneme kadar sürülebilir. Hanedanlığın bu dönemde genişlemesi, günümüz Gansu eyaletinin Çin anakarasının bir parçası haline gelmesiyle sonuçlandı. Konfüçyüsçülük çalışmalarına adanmış ilk kurum, imparatorun desteğiyle MS 124 yılında kurulmuştur. Han Hanedanlığı döneminde kağıt, su saatleri, güneş saatleri, ipek ve sismografların geliştirilmesi de dahil olmak üzere birçok teknolojik ilerleme kaydedilmiştir. Kültürel ve sanatsal zirvenin yaşandığı ve kültürel uyumun yaygın olduğu bir dönem.
Sui Hanedanlığı: 隋代 Suídài (581-617)
Han Hanedanlığı'nın çöküşünden sonra Çin, nihayet Sui Hanedanlığı altında birleşene kadar bir dizi ayrı krallık ve klan tarafından kontrol edilmiştir. Çin'in tarımsal ve ekonomik gelişimi bu dönemde zirveye ulaşmıştır. Budizm Çin'i kasıp kavururken, bugün hâlâ varlığını sürdüren birçok görsel sanatı da etkilemiştir.
Sui Hanedanlığı ardında kuzeyden güney Çin'e uzanan Büyük Kanal'ı bırakmıştır. Sui Hanedanlığı'ndan bu yana insanları ve ürünleri Çin'in dört bir yanına taşımak için kullanılan kanal, günümüzde UNESCO Dünya Mirası Listesi'nde yer almaktadır.
Tang Hanedanlığı: 唐代 Tángdài (618-907)
Tang Hanedanlığı, Çin'in altın döneminin devamına tanıklık etti. Çin'in en iyi şairlerinden ikisi olan Li Bai ve Du Fu bu dönemde doğmuştur. Eğitim ve birçok edebiyat eserinin ve ansiklopedinin yayılması, bilimsel araştırmaların rönesansına yol açtı. Tang Hanedanlığı o kadar güçlüydü ki Japonya ve Kore'ye kadar hissediliyordu. Persler, Tibetliler, Hintliler, Vietnamlılar ve Koreliler de dahil olmak üzere dünyanın dört bir yanından insanlar Tang'ın başkenti Chang'an'a (günümüz Xi'an'ı) yerleşti ve ticaret yaptı.
Song Hanedanlığı: 宋代 Sòngdài (960-1279)
Kağıt para ve yüksek kaliteli seramik ve porselenin icat edildiği Song Hanedanlığı döneminde eğitim, refah sistemi, Neo-Konfüçyüsçülük ve diğer önemli yenilikler de gelişti. İmparatorluk Resim Akademisi'nde sanatçılar daha önce denenmemiş tarzları denediler. Bazı şehirlerin nüfusu bir milyonun üzerine çıktı. Song Hanedanlığı, başkent Kaifeng ve çevresindeki yüksek pagodalar ve diğer yapılar da dahil olmak üzere birçok etkileyici mimari kalıntı bıraktı.
Yuan Hanedanlığı: 元代 Yuándài (1279-1368)
Moğolların istilasından sonra her şey değişti. Büyük Moğol kralı Cengiz Han, torunu Kubilay Han'ın daha sonra tamamlayacağı Çin'deki Yuan'ın temelini attı. Moğolların Asya'da yeni keşfedilen gücü sayesinde bölge, doğu-batı ticaretinin geliştiği göreceli bir istikrar dönemi yaşadı. Çin, Orta Doğu'dan astronomi, tıp, haritacılık, pamuk ve hatta limon ve kavun gibi yeni gıda ürünleri de dahil olmak üzere yeni kavram ve teknolojilere erişim sağladı.
En tanınmış Avrupalı kaşif olan Marco Polo, 1271'den 1292'ye kadar hüküm süren Yuan Hanedanlığı döneminde Çin'e gitti. Hangzhou'nun "bu dünyada keşfedilebilecek en iyi şehir" olduğunu söylemiştir. Pekin hakkında ise, tüm şehrin dama tahtası gibi kareler halinde düzenlendiğini ve öylesine mükemmel ve ustalıkla yerleştirildiğini, bunun hakkını verecek bir tanım yapmanın zor olduğunu söyledi.
Ming Hanedanlığı: 明代 Míngdài (1368-1644)
Ming Hanedanlığı, Yuan Hanedanlığı'nın yıkılmasıyla Çin'i ele geçirmiş ve Çinlilerin ülke üzerindeki kontrolünü yeniden sağlamıştır. Ming Hanedanlığı döneminde İmparatorluğun nüfusu dört katına çıkmış ve Yongle İmparatoru (Ynglè) tarafından kendi sarayı için Yasak Şehir inşa edilmiştir. Mavi ve beyaz Çin porselenleri bu dönemde uluslararası üne kavuşmuştur. Pekin'deki bu devasa saray kompleksi bugün hala halka açıktır.
Zheng He, Ming hanedanlığının en tanınmış maceraperestiydi. Müslüman bir ailenin oğlu olarak başladığı kariyerinde maceracı ve diplomat olma yolunda ilerledi. Yedi seyahat boyunca, günümüz Vietnam'ı, Sri Lanka, Hindistan, Umman, Yemen, Somali ve Kenya da dahil olmak üzere o zamanlar bilinen dünyanın çoğunu dolaştı. Çin diplomatik faaliyetleri Zheng He'nin ölümünden sonra sona erdi.
Qing Hanedanlığı: 清代 Qīngdài (1644-1911)
Bir zamanlar Mançurya'da Çin Seddi'nin kuzeyinde yaşayan etnik bir grup olan Mançular, sonunda Qing Hanedanlığını kurdular (bugün burası kuzeydoğu Çin'dir). Mançular, Ming'i devirmek için güneye indikten sonra Çin'de Çinli olmayan ikinci hanedanı kurdular. Ayrıca bu hanedanlık Çin'in son imparatorluk hanedanlığı olacaktır.
Qing hanedanlığının başlangıcında muazzam şeyler başarıldı. En büyük Çin krallığı birkaç imparatorun gayretlerinin sonucuydu. Çin tarihindeki en büyük kitap koleksiyonunun (Skù Quánsh) derlenmesi ve Çin edebiyatının en iyi romanlarından biri olan Dream of the Red Chamber veya The Story of the Stone'un (Hónglóu Mèng) basılması gibi büyük edebi çabalar ortaya çıktı.
Ancak Qing Hanedanlığı, iç isyanlar ve köylü ayaklanmaları, Amerika Birleşik Devletleri, Fransa, İngiltere ve Japonya gibi yabancı güçlerin sömürgeciliği ve emperyalizmi ve İngiltere ve Japonya ile açık savaşlar nedeniyle ikinci yarısında zayıfladı. Çin tarihinin bu döneminde, yaygın açlık ve yoksulluk önemli sorunlardı. Son Çin imparatoru Puyi 1911 yılında tahttan çekildi.
Konuyla ilgili: 1911 Çin Devrimi: 2000 yıllık imparatorluk döneminin çöküşü
