Roma tarihindeki en büyük askeri yenilgilerden biri MS 378 yılında Hadrianapolis Muharebesi'nde yaşanmıştır. Kimi zaman Adrianopolis Muharebesi veya Edirne Muharebesi olarak da bilinir. Gerçekte bu çarpışma, Romalı yazar Ammianus Marcellinus tarafından Kartacalı lider Hannibal Barca'nın 50.000 Romalı lejyoneri öldürdüğü MÖ 216'deki Cannae Muharebesi'ndeki (bkz: Pön Savaşları ve Roma'nın kaybettiği büyük savaşlar) felakete benzetilir. İmparator Valens komutasındaki Doğu Roma ordusu, Hadrianapolis Muharebesi'nde birleşik Gotik orduları tarafından ağır bir yenilgiye uğratılmıştır. O tek günde 20 bin asker ve subayların çoğu öldü. Daha da vahimi, İmparator Valens'in kendisi de savaşta öldürüldü ve Konstantinopolis'teki taht boş kaldı. Zaferlerinden sonra Gotlar Balkanlar'a doğru ilerlediler.
İmparator Theodosius istikrarlı bir hükümet kurana kadar yıllar geçti ve barbarlar tarafından dostane bir çözümün önünü açtı. Ancak Roma İmparatorluğu Hadrianapolis Muharebesi'ndeki yenilgiler yüzünden yıkılmadı. Batı tarafı değil, Doğu'daki Roma ordusu darbe aldı. Bununla birlikte, İmparatorluk "Roma'nın çöküşü" olarak adlandırılan dönemden sonra neredeyse bin yıl boyunca Doğu'da gelişmeye devam etmiştir.
Hadrianapolis Muharebesi Neden Yaşandı?
İmparator Julianus'un MS 363 yılında İran'da zamansız ölümü sonucunda Roma İmparatorluğu darmadağın olmuştu. Mağlup Roma ordusunun güçlü bir lider figürüne çok ihtiyacı vardı. Ayrıca Julian'ın halefi Jovian da Konstantinopolis (Günümüzde İstanbul)'e dönerken yolda vefat etti. Ancak Romalılar Valentinianus ve Valens adında iki kardeş seçerek iç savaştan kurtulmayı başardılar ve bu iki kardeş daha sonra İmparatorluğu ikiye böldü. I. Valentinianus'un yönetimi altında Batı Roma nihayet istikrarı ve büyümeyi gördü.
Ancak daha az yetenekli olan kardeşi Valens, saltanatının başında tacı kaybetmeye tehlikeli bir şekilde yaklaştı. Ayrıca Pers tehlikesi sürekli varlığını sürdürüyordu. Sonuç olarak Valens, 367 yılında Hunlardan kaçan Got kabilelerinin Tuna'yı geçmek için izin talebini memnuniyetle kabul etti. Vahşi Gotlar, Doğu Roma İmparatorluğu'nun azalan ordusunu takviye etmek, sınır tahkimatlarını güçlendirmek ve eyaletlerde düzeni yeniden sağlamak için mükemmel bir fırsattı.
Roma'nın Kötü Muamelesi Got İsyanlarına Neden Oldu
İmparator Valens tarafından iyi bir strateji yapıldı. Ancak Gotlar, Hunların dehşetinden dolayı çok sayıda ve hızla Tuna'yı geçtiler. Barbarların muazzam akını ve yerel yönetimin yozlaşmış doğası nedeniyle iki grup arasında gerginlikler ortaya çıktı. Gotlar, kendilerine kötü davranılması ve birkaç kez aşağılanmalarının ardından Romalılarla savaşa girdi. Barbarlar iki yıl boyunca Trakya'yı kasıp kavurdular.
Valens'in dikkati Roma İmparatorluğu'nun birincil düşmanı olan Sasani İran'ından uzaklaşarak yeni bir stres kaynağına yöneldi. MS 378 yılına gelindiğinde, barbarları tamamen yok etmek için cepheden bir saldırının gerekli olduğu açıktı. İmparator Valens, Gotların Hadrianopolis'te (günümüzde Edirne, Türkiye) kamp kurduğunu öğrenince, Doğu Cephesi'nde konuşlanmış tüm birliklerine doğrudan kendisine rapor vermelerini emretti.
İmparatorun Gururu Romalıları Yenilgiye Götürüyor
Valens'in, Batı'daki barbarlara karşı çok sayıda muzaffer savaş yürüten kardeşi I. Valentinianus'un aksine, kayda değer bir zaferi yoktu. Hatta hükümdarlığının başlarında tahtının gasp edilmesinden kıl payı kurtulmuştur. Valentinianus'un oğlu ve halefi olan İmparator Gratianus da aynı şekilde parlak bir askeri stratejistti. Sonuç olarak, Gratianus'un amcası Ren Nehri'ndeki bir barbar saldırısıyla başa çıkmak için ordusunu durdurduğunda takviye beklememeyi tercih etti. Valens kolay bir zafer bekliyordu ve ganimeti kendisine almak için sabırsızlanıyordu.
Ne de olsa casusları ona Thervingi'lerin Fritigern tarafından yönetildiğini ve sayılarının sadece 10 bin civarında olduğunu bildirmişti. Ne yazık ki Valens'in gözcüleri Greuthungi reisleri Alatheus ve Saphrax önderliğindeki barbar süvarileri fark edememişti. İmparator böylece Fritigern'in barış teklifini reddetti ve ordusunu çatışma için hazırladı.
Valens'in Ordusu Savaşa Hazırlıksızdı
Roma birlikleri 9 Ağustos günü öğleden sonra, bir hendek ve çitle korunan arabalardan oluşan bir çember şeklindeki Gotik kampını gördü. Fritigern yenildiğini görerek ve kaybetmekten korkarak bir kez daha anlaşma teklif etti. Bu sefer Valens anlaşmayı kabul etti. Askerleri bütün gün kavurucu sıcağın altında yürümüş, dağınık ve yorgun düşmüşlerdi. Tam tartışmalar başlarken, iki Roma süvari taburu talimat almadan saldırdı ama Gotlar onları kolayca geri püskürttü. Hazırlıksız askerlerine rağmen, İmparator Valens tam kapsamlı bir saldırıya izin verdi çünkü başka bir alternatifi yoktu. Arkadaki birlikler ancak harekât başladıktan sonra gelebildi.
Gotlar Roma Ordusunu Büyük Bir Bozguna Uğrattı
Tüm zorluklara rağmen Romalılar en azından başlangıçta galip geldi. Roma ordusu iyi disiplinliydi ve sayıca Gotlardan üstündü, bu yüzden onları savaş arabası alanına girmeye zorlayabildiler. Buna karşılık, Hun ve Alan atlıları Got süvarileriyle birlikte ortaya çıktı. Açılan gedikten içeri daldılar ve Romalılara saldırdılar. Düşman sağ kanatlarından saldırınca Romalıların süvarileri yok oldu ve piyadeler arkadan gelecek bir saldırıya karşı savunmasız kaldı. Fritigern'in birlikleri aynı anda arabaların arkasından fırladı ve lejyonerlere cepheden bir saldırı başlattı. Sıkışık durumdaki Romalı askerler kaçamadı ve on binlercesi öldürüldü. Safları bozup kaçabilen az sayıdaki asker ise Gotlar tarafından yok edildi.
Hadrianapolis Muharebesi Roma İmparatorluğu'nun Sonu Olmadı
Ammianus Marcellinus'a göre Hadrianapolis'teki (Adrianople) kayıp, Cannae Muharebesi'nden sonra olabilecek en kötü sonuçtu. Doğu ordusunun yaklaşık üçte ikisi, yani yaklaşık 20.000 Romalı yerde ölü yatıyordu. Ne yazık ki, imparator Valens de dahil olmak üzere üst düzey yöneticilerin çoğu çatışma sırasında öldürülmüştü. Kalıntıları hiçbir zaman bulunamadı.
Kazandıkları zaferle moral bulan ve çok az direnişle karşılaşan Gotlar, yeni doğu imparatoru I. Theodosius'un bir barış anlaşması yapmasından önce birkaç yıl boyunca Balkanları harap etti. Bu, barbarların Roma topraklarında tek bir ulus olarak yaşamalarının kapısını açtı. Ne yazık ki Roma İmparatorluğu'nun son dönemleri için Theodosius'un seçimi, Batı Roma İmparatorluğu'nun çöküşünden sonra barbar krallıkların yükselişine katkıda bulundu.
İlgili: Batı Roma'nın Yıkılması ile Kurulan Barbar Krallıklar
Hadrianapolis Muharebesi'nde yok edilen ordunun Doğu Roma ordusu olduğu gerçeğini gözden kaçırmamalıyız. Sonuç olarak, genellikle Bizans İmparatorluğu olarak bilinen Doğu Roma İmparatorluğu, "Roma'nın Çöküşü" olarak anılan dönemden 1000 yıldan fazla bir süre daha hayatta kalmış ve Osmanlı İmparatorluğu tarafından 1453 yılında yıkılmıştır. Dolayısıyla Roma İmparatorluğu Hadrianapolis Muharebesi nedeniyle son bulmamıştır. Bu kısa ömürlü ancak şiddetli gerileme, iç çatışmaların yüksek maliyetleriyle birleştiğinde, sonunda Roma İmparatorluğu'nun Batı eyaletlerinin gerilemesine ve çöküşüne katkıda bulunan sistemik kusurları ortaya çıkardı.
