En iyi Roma imparatorunun kim olduğunu belirlemek ne kadar zorsa, en iyi Bizans imparatorunun kim olduğunu belirlemek de aynı nedenle çok daha zordur. Aslında Bizans İmparatorluğu diye bir şey yoktu. Zira "Bizans" adı, Konstantinopolis'in 1453'te düşmesinden yaklaşık bir asır sonrasına kadar ortaya çıkmamıştır. "Bizans" olarak adlandırdığımız Roma İmparatorluğu gerçekte İmparator Augustus tarafından kurulmuştur. Çünkü "Bizanslılar" kendilerini "Rhomaoi" ya da Romalılar olarak adlandırıyorlardı. Buna Roma İmparatorluğu ya da "Basileia ton Rhomaion" diyorlardı. Bununla birlikte, en büyük Bizans imparatorunu seçecek olursak, bu dört kişiden herhangi biri yeterli olacaktır.
I. Justinianus – Yeniden Fetih Döneminin Büyük İmparatoru
En iyi Bizans imparatorlarını tartışmanın neden bu kadar zor olduğuna dair bir örnek için I. Justinianus'tan (527-565) başkasına bakmaya gerek yok. Justinianus, her şeyden önce diğer Roma imparatorlarıyla birlikte sınıflandırılmalıdır. Ne de olsa, onun liderliğinde Afrika ve İtalya kıtaları, parlak komutan Belisarius'un yardımıyla bir kez daha Roma İmparatorluğu'na dahil edildi. Justinianus'un yeniden fethinin bir sonucu olarak, İmparatorluğun kaynakları çok zayıflamış ve haleflerinin bu kadar geniş bir alan üzerinde kontrol sağlamasını zorlaştırmıştır.
Roma İmparatorluğu'nun İtalya'daki seferinin tam ortasında yıkıcı bir hastalığa yakalanması, mali durumunu ve etkili bir askeri güç oluşturma yeteneğini felce uğrattı. Nika Ayaklanması'nın şehrin büyük bir bölümünü yok etmesinin ardından Justinianus Konstantinopolis'i yeniden inşa etti ve en ünlüsü Ayasofya olan devasa mimariyle süsledi. Aslında Justinianus mutlak bir güce sahip değildi. Karısı İmparatoriçe Theodora onun eş hükümdarı ve en yakın müttefikiydi. Güçlü Hristiyan devletinin temel köşe taşlarından biri dini birlikti ve imparatoriçe dini politikanın formüle edilmesinde ve korunmasında çok önemli bir rol oynadı.
Herakleios – İmparatorluğun Kurtarıcısı
Herakleios (640-641 yılları arasında hüküm sürdü) tahta çıktığında Roma İmparatorluğu çöküşün eşiğindeydi. Herakleios'un en büyük tehdidi olan Sasani İmparatorluğu, imparatorluk topraklarına saldırdı ve doğu eyaletlerini fethetti. Herakleios, imparatorluk askerlerine kendi topraklarında Sasanilere karşı zafer kazanmalarını emrederek İmparatorluğu korumaktan daha fazlasını yapabileceğini kanıtladı. Kutsal Haç'ı Kudüs'e geri getirerek Romalılar ve Persler arasındaki "Antik Çağ'ın Son Büyük Savaşı"nı fiilen sona erdirdi.
Ancak Herakleios'un tüm zaferleri, 636 yılında Roma ordusunun İslam birlikleri tarafından Yermük Muharebesi'nde yok edilmesiyle boşa çıktı. Bununla birlikte, Herakleios'un başlattığı reformlar ve ardından ordunun yeniden yapılandırılması, Herakleios'un haleflerine bir mücadele şansı sundu ve Roma İmparatorluğu giderek küçüldü ve yerini daha yönetilebilir bir ortaçağ yönetim tarzına bıraktı.
II. Basileios – Savaşçı İmparator
II. Basileios (976-1025) Bizans İmparatorluğu'nun imparatoru ve imparatorluğu yeniden canlandıran ve Orta Doğu Akdeniz'de hâkim güç haline getiren ünlü Makedon hanedanının bir üyesiydi. Basil, imparatorluğun sayısız düşmanını katlederek neredeyse elli yıl boyunca hüküm sürdükten sonra gerçek bir asker imparator oldu.
Ancak tüm askeri başarıları arasında, güçlü Bulgar İmparatorluğu'na boyun eğdirmesi II. Basileios'un en büyük zaferi olarak öne çıkmaktadır. Yıllar süren çatışmalardan sonra İmparatorluk ordusu nihayet 1014 yılında Kleidon Muharebesi'nde zafer kazandı.
Tüm Balkan Yarımadası'nın yanı sıra Tuna sınırı da 7. yüzyıldan beri ilk kez imparatorluk otoritesi altına girmiştir. Boulgaroktonos (Bulgar Katili) unvanı aslında imparatorluk propagandası tarafından II. Basileios'un askeri başarılarından ziyade haleflerinin başarısızlıklarına dikkat çekmek için uydurulmuştu. II. Basileios öldüğünde imparatorluğu Ermenistan ve Suriye'ye kadar uzanıyordu. Ancak İmparator II. Basileios hiç çocuğu olmadığı için zayıf ve beceriksiz halefleri onun başarılarını hızla ortadan kaldırdı.
I. Aleksios Komnenos: Son Büyük İmparatorluk Hanedanını Kuran İmparator
Bizans İmparatoru I. Aleksios Komnenos (1081-1118), imparatorluğu hem Selçuklu Türkleri hem de Normanlar tarafından saldırıya uğrarken iktidara geldi. Aleksios Normanlara karşı mücadelesinde başarılı olsa da, birlikleri Anadolu'daki Selçuklularla başa çıkacak kadar güçlü değildi. İmparator, çok sayıda yetenekli şövalye bulma umuduyla Batı'ya çağrıda bulundu. Bunun yerine, Birinci Haçlı Seferi onun üzerine yıkıldı.
Yetenekli bir politikacı olan Aleksios, Haçlıların yardımıyla İznik'i ve Anadolu kıyı şeridinin büyük bir bölümünü başarıyla geri alarak zor bir durumdan en iyi şekilde yararlandı. Aleksios'un yerine geçen Komnenos hanedanının imparatorları Selçuklularla savaşmayı sürdürdüler ama onları Anadolu'dan atmayı başaramadılar. Konstantinopolis 1204 yılında Latinlerin eline geçti. Bizans İmparatorluğu Haçlı Seferleri nedeniyle zaman içinde zayıflamıştı. Bundan sonra İmparatorluk, Osmanlı Türklerinin Konstantinopolis'i ele geçirdiği ve böylece Romalıların bin yıllık egemenliğinin sona erdiği 1453 yılına kadar eski büyüklüğünün sadece bir gölgesi olarak kaldı.