Resmi adıyla Fransız Devleti (État Français) olarak bilinen Vichy Fransası, modern Avrupa tarihinin en karanlık dönemlerinden biri olan II. Dünya Savaşı sırasında ortaya çıkmıştır. Vichy Rejimi'nin önemini anlamak için, bu çalkantılı dönemin daha geniş tarihsel bağlamını incelemek şarttır.
1940'ların başı Nazi Almanyası'nın Avrupa'da hızla yayılmasına tanıklık etti. Haziran 1940'ta Fransa, Alman Wehrmacht'ının ezici askeri gücüyle karşı karşıya kaldı. Fransa Muharebesi, Fransız kuvvetlerinin yenilgisiyle sonuçlandı ve ülkenin önemli bir kısmının Nazi Almanyası tarafından işgal edilmesine yol açtı. Alman işgaline etkili bir şekilde karşı koyamayan Fransız hükümeti, tarihinde kritik bir dönemeçle karşı karşıya kaldı.
Vichy Hükümetinin Kurulması
Vichy hükümetinin kuruluşu, 1940 yılında Fransa'nın düşüşünü çevreleyen trajik olaylarla yakından ilişkiliydi. Mayıs ayındaki Alman işgalinin ardından Fransız ordusu, tarihi itibarına rağmen önemli zorluklarla karşılaştı. Alman kuvvetlerinin hızla ilerlemesi ve Blitzkrieg gibi yenilikçi taktikler kullanması Fransız savunmasını alt etti.
22 Haziran 1940'ta Fransa resmen Nazi Almanyası'na teslim oldu ve Compiègne Ateşkesini imzalandı. Bu anlaşma Fransa'yı ikiye böldü: Doğrudan Almanlar tarafından yönetilen kuzeydeki işgal bölgesi ve Vichy hükümetinin kök salacağı güneydeki işgal edilmemiş bölge. Fransa'nın düşüşü, derin bir kargaşa ve dönüşüm döneminin başlangıcına işaret ediyordu.
Vichy hükümetinin başında, I. Dünya Savaşı'ndaki rolüyle tanınan saygın bir askeri figür olan Mareşal Philippe Pétain vardı. 11 Temmuz 1940'ta liderliği üstlenen Pétain, karargahını kısa sürede rejime adını veren kaplıca kenti Vichy'de kurdu. Güney bölgesinde sükuneti sağlama ve Fransız egemenliğinin bir kısmını koruma hedefi Pétain'in liderliğini tanımladı.
Pétain'in rejimi, otoritesini sağlamlaştırmayı ve gücü merkezileştirmeyi amaçlayan politikalarıyla genellikle otoriter olarak tasvir edildi. Fransa'nın karşı karşıya olduğu çeşitli zorlukların üstesinden gelmek amacıyla sosyal ve ekonomik değişiklikler de dahil olmak üzere bir dizi reform uyguladı.
Vichy hükümetinin belirleyici özelliklerinden biri Nazi Almanyası ile işbirliği yapmasıydı. Güney bölgesi görünürde bağımsız kalsa da gerçek çok daha karmaşıktı. Vichy Fransası, Yahudilerin sınır dışı edilmesi, antisemitik önlemlerin uygulanması ve Almanya'ya fayda sağlayan ekonomik anlaşmalar da dahil olmak üzere Nazi yetkilileriyle çeşitli şekillerde işbirliği yaptı.
Harita, dönemin tüm tarihi gerçeklerine uygun olarak Fransa'nın bölünmüşlüğünü açıkça göstermektedir: Nazi Almanyası Alsace Lorraine'i ilhak etmiş, kuzey metropol Fransa'yı ve İspanya sınırına kadar tüm Atlantik kıyı şeridini işgal etmiştir. Böylece Fransa'nın geri kalanı, güney ve doğu metropol Fransa'nın kalan beşte ikisi ve Kuzey Afrika Denizaşırı Fransa dahil olmak üzere, işgal edilmemiş ve Vichy şehrinde bulunan ve Mareşal Philippe Pétain tarafından yönetilen işbirlikçi bir Fransız hükümetinin kontrolü altında kalmıştır.
Vichy Rejiminin Politikaları ve Eylemleri
Vichy rejimi altında, hükümetin Nazi ideolojisiyle işbirlikçi tutumunu yansıtan bir dizi antisemit önlem uygulamaya kondu. Bu önlemler arasında Yahudi bireylerin haklarını ve faaliyetlerini kısıtlayan Ekim 1940 tarihli meşhur Yahudi Yasası da yer alıyordu. Yahudiler çeşitli mesleklerden men edildi, kamu görevlerinden dışlandı ve artan ayrımcılıkla karşı karşıya kaldı.
Vichy hükümeti ayrıca Yahudilerin belirlenmesi ve sınır dışı edilmesi konusunda Nazi yetkilileriyle işbirliği yaptı. Fransız polisinin binlerce Yahudi erkek, kadın ve çocuğu tutuklayıp toplama kamplarına gönderdiği Temmuz 1942'deki Vel' d'Hiv Roundup, Vichy Fransa'sının tarihinde karanlık bir an olarak öne çıkmaktadır.
Vichy rejimi kontrolü sağlamak ve muhalefeti bastırmak için baskı ve gözetime başvurdu. Hükümete muhalefet sansürle karşılandı ve rejimle uyumlu olmayan siyasi partiler dağıtıldı. Vichy'nin politikalarını destekleyen paramiliter bir grup olan Fransız Milisleri (Milice française), rejimin düşmanı olarak algılanan kişilere karşı şiddet ve sindirme eylemlerine girişti.
Vatandaşlar hükümet ve kurumları tarafından gözetime tabi tutuldu ve muhalif sesler susturuldu. Bu eylemler Mareşal Pétain'in ve Vichy rejiminin otoritesini sağlamlaştırmayı amaçlıyordu.
Vichy rejimi, ekonomi politikalarında Fransa'nın ekonomik sorunlarını ele almak için çaba sarf etti. Pétain hükümeti, devlet kontrolünde ekonomik planlamanın kurulması da dahil olmak üzere ekonomik reformlar başlattı. Bu müdahaleci yaklaşım, fiyatları düzenlemeyi, endüstrileri kontrol etmeyi ve savaş sırasında Fransa'nın karşılaştığı ekonomik zorlukları hafifletmeyi amaçlıyordu.
Bu politikaların bazıları Fransız çıkarlarını korumaya yönelik olsa da, Nazi Almanyası'nın çıkarlarına da hizmet ediyordu. Vichy Fransası'nda bir dereceye kadar özerklik karşılığında Almanya'nın savaş gücüne hayati kaynaklar sağlayan ekonomik işbirliği anlaşmaları yapıldı.
Vichy Fransası, Nazi Almanyası'nın hedefleriyle uyumlu işbirlikçi bir dış politika izledi. Rejim, Almanya'yı diplomatik tanıma ve Mihver güçlerine katılım da dahil olmak üzere çeşitli şekillerde destekledi. Bu işbirliği askeri işbirliğine ve Almanya'nın savaş çabalarına desteğe kadar uzandı.
Özellikle Vichy Fransası, Fransız himayesindeki Tunus'un işgaline katıldı ve Doğu Cephesi için asker sağladı. Bu eylemler, Fransa bölünmüş ve işgal altında kalsa bile rejimin uluslararası sahnede bir dereceye kadar etkisini sürdürme arzusunu yansıtıyordu.
Direniş ve Muhalefet
Vichy rejiminin işbirlikçi tutumuna rağmen, Fransız nüfusunun önemli bir kısmı hem Vichy'nin politikalarına hem de Alman işgaline karşı direndi. La Résistance olarak bilinen Fransız Direnişi, işgal güçlerine karşı çıkan çeşitli grup ve kişilerden oluşan çeşitli ve merkezi olmayan bir hareketti.
Direniş faaliyetleri sabotaj ve casusluk eylemlerinden yeraltı gazeteleri yayınlamaya ve Müttefik askerleri ve Yahudi mülteciler için güvenli sığınaklar sağlamaya kadar uzanıyordu. Direniş, Müttefikler için istihbarat toplanmasında ve Alman operasyonlarının sekteye uğratılmasında önemli bir rol oynamıştır.
Vichy Fransa'sındaki tüm kişiler rejimin politikalarını desteklemedi. Bazı hükümet çalışanları ve yetkilileri Mareşal Pétain'in işbirlikçi yaklaşımına gizlice karşı çıkıyordu. Bu iç muhalefet, çoğu zaman gizli olsa da, bazen Direniş'e hassas bilgilerin sızdırılmasıyla sonuçlandı.
Yüksek rütbeli bir devlet memuru olan Jean Moulin gibi önde gelen isimler, çeşitli Direniş gruplarını birleştirmek ve çabalarını koordine etmek için gizlice çalıştı. Vichy'nin içinden gelen bu tür kişiler rejimin otoritesini zayıflatmada önemli roller oynadılar.
II. Dünya Savaşı ilerledikçe ve Müttefik kuvvetler Haziran 1944'te Normandiya'ya çıktıkça Fransa'nın kurtuluşu da yakınlaştı. Amerika Birleşik Devletleri, Birleşik Krallık ve diğer ulusların liderliğindeki Müttefikler, Fransa'yı Alman işgalinden kurtarmak için Fransız Direnişi ile güçlerini birleştirdi.
Müttefiklerin işgali ve ardından gelen Normandiya Muharebesi ve Paris'in kurtarılması gibi muharebeler çatışmada dönüm noktası oldu. Müttefik kuvvetler ilerledikçe Vichy Fransası'nın otoritesi parçalandı ve rejim meşruiyetini kaybetti.
Vichy Hükümetinin Yapısı Nasıldı?
Dışişleri Bakanlığı üyeleri Fransa Cumhurbaşkanı Philippe Pétain'in yanında görev yaptı. François Darlan, Pierre Laval'ın görevden ayrılmasının ardından Konsey Başkan Yardımcısı olarak Pierre-Étienne Flandin'in yerine geçti. Nisan 1942'de Pierre Laval, İçişleri Bakanı, Dışişleri Bakanı ve Enformasyon Bakanı görevleriyle birlikte Vichy Fransası'nın Hükümet Başkanı oldu. Maliye Bakanı Yves Bouthillier'in yerine Pierre Cathala getirildi.
Pierre Pucheu (İçişleri Bakanı) ve Paul Baudouin (Dışişleri Bakanı ve ardından Enformasyon Bakanı) Fransa'da yüksek makamlarda bulunmuş pek çok farklı kişiden sadece iki örnektir. O dönemde hava kuvvetleri, donanma ve savaştan sorumlu ayrı devlet bakanları vardı.
Vichy Fransası'nın Sloganı ve Sembolleri
"Travail, Famille, Patrie" (İş, Aile, Vatan) sloganı, Vichy rejiminin, "Ulusal Devrim" ideolojisinin ve yeni ahlaki düzeninin tanımlayıcı sembolü olarak Fransız Cumhuriyeti'nin eski sloganı olan "Liberté, Égalité, Fraternité "nin (Özgürlük, Eşitlik, Kardeşlik) yerini aldı.
Ardından ulusal sembol olan francisque gelmiştir. Her iki tarafı da Fransa'nın mavi, beyaz ve kırmızısıyla süslenmiş bir savaş baltasıdır ve neredeyse hiç bozulmadan muhafaza edilmiştir. Tüm devlet yayınlarında, reklamlarda ve ödüllerde kullanılmıştır. "Maréchal, nous voilà!" şarkısı Vichy Fransası'ndaki her okul çocuğuna öğretildi ve kısa sürede rejimin gayri resmi marşı haline geldi.
Charles de Gaulle ve Özgür Fransa Güçleri
Özgür Fransa Güçlerinin Liderliği
General Charles de Gaulle, Vichy rejimine ve Nazi işgaline karşı direnişin önde gelen isimlerinden biri olarak ortaya çıktı. Haziran 1940'ta Fransa'nın düşmesinin ardından Londra'dan bir radyo konuşması yaparak Fransız vatandaşlarını işgale karşı mücadeleye devam etmeye çağırdı. Bu, hem Vichy işbirliğine hem de Nazi yönetimine karşı çıkmaya adanmış bir grup Fransız asker ve sivilden oluşan Özgür Fransa Güçleri'nin liderliğinin başlangıcı oldu.
Vichy Fransası ile ilişkiler
De Gaulle'ün Vichy Fransası ile ilişkisi karmaşıktı. Vichy hükümetinin meşruiyetini şiddetle reddetti ve Fransa'nın gerçek temsilcisi olarak Londra'da sürgünde bir hükümet kurmaya çalıştı. De Gaulle'ün bu tutumu onu Mareşal Philippe Pétain'in rejimiyle doğrudan karşı karşıya getirdi.
Paris'in Kurtuluşu ve Savaş Sonrası Liderlik
General de Gaulle, Ağustos 1944'te Paris'in kurtarılmasında önemli bir rol oynamış ve Vichy rejiminin yıkılmasına yol açmıştır. Savaştan sonra Fransız hükümetinin geçici başkanı oldu ve 1945 yılında Fransız Geçici Hükümetinin Başkanı seçildi.
De Gaulle'ün liderliği ve yenilenmiş bir Fransa vizyonu, savaş sonrası dönem ve ulusun yeniden inşası üzerinde derin bir etki yaratmıştır. De Gaulle'ün rolü, Vichy Fransası ve mirasını çevreleyen daha geniş anlatının önemli bir parçasıdır.
Vichy Fransası Cumhuriyetçilik Karşıtı Bir Rejim miydi?
Cumhuriyet karşıtı Vichy rejiminde Mareşal Pétain yasama ve yürütme yetkilerini kullanıyordu ve Parlamentoyu lağvetmişti. Bu, tek bir kişinin halka danışmadan tüm kararları aldığı bir diktatörlüktü. Rejimin cumhuriyet karşıtı tavrı, 1943 yılında direnişçilerle mücadele etmek ve Yahudileri yakalamak için bir milis gücü kurulmasıyla daha da güçlendi.
Kısa bir süre sonra tüm hükümet yayınlarından "Fransız Cumhuriyeti "ne yapılan atıflar kaldırıldı.
Savaş Sonrası Yargılamalar
II. Dünya Savaşı'ndan sonra Fransa, Vichy döneminde kişi ve kurumların eylemlerini ve işbirliğini ele alma zorluğuyla karşı karşıya kaldı. Savaş sonrası dönemde, işbirliğinden, savaş suçlarından ve mezalimden sorumlu olanları eylemlerinden sorumlu tutmayı amaçlayan bir dizi yargılama ve yasal işlem görüldü.
En kayda değer davalardan biri Philippe Pétain'in yargılandığı davaydı. Pétain 1945 yılında Nazi Almanyası ile işbirliğindeki rolü nedeniyle yargılanmıştır. Vatana ihanetten suçlu bulundu ve idama mahkum edildi, ancak cezası daha sonra ömür boyu hapse çevrildi. Hem üst düzey yetkililer hem de sıradan vatandaşlar olmak üzere diğer işbirlikçiler de Vichy rejimi sırasındaki eylemleri nedeniyle yasal sonuçlarla karşı karşıya kaldılar.
Vichy Fransası'nın mirası süregelen bir tartışma ve tarihsel yorumlama konusu olmuştur. Savaşı takip eden on yıllarda Fransız toplumu, tarihinin bu karanlık bölümünün nasıl hatırlanacağı sorusuyla boğuştu. Bazıları kolektif bir hafıza kaybını savunurken, diğerleri geçmişi kabul etmek için daha yüzleştirici bir yaklaşımı savundu.
Tarihçiler ve akademisyenler, Vichy Fransası'nın karmaşıklığını ortaya çıkarmada ve dönemin işbirliği, direniş ve acılarına ışık tutmada çok önemli bir rol oynadılar. Her biri Vichy'nin II. Dünya Savaşı ve Fransız tarihinin daha geniş bağlamı içindeki önemine dair farklı bir bakış açısı sunan çeşitli anlatılar ortaya çıkmıştır.
Pétain mahkeme salonu veya Drancy toplama kampı gibi Vichy ile ilişkili tarihi alanların korunmasına yönelik çabalar, bu dönemi hatırlamanın ve ondan ders çıkarmanın öneminin altını çizmektedir.
