Dev kalamar (Architeuthis dux), basketbol topu büyüklüğünde gözleri ve 10 metre uzunluğa ulaşabilen dokunaçları olan gizemli bir derin deniz yırtıcısıdır. Dev kalamar dünyanın en büyük omurgasızlarından biri ve ahtapot, mürekkepbalığı ve notilusu içeren kafadanbacaklılar isimli bir antik yumuşakça grubuna ait.
Dev kalamar muhtemelen İskandinav mitolojisinden gemileri yok eden Kraken hikayelerine ilham veren şeydir. Gerçek dev kalamar okyanus yüzeyinin en az 900 metre altında yaşıyor ve gemilere saldırdığı bilinmez. Dev kalamar son 10 yılda doğal ortamında ancak iki kez görüntülenebildi. Bu yüzden sayısı veya tür çeşitliliği kesin olarak bilinmiyor.
Dev Kalamar Ne Kadar Büyük?
Şimdiye dek bulunan en büyük dev kalamar dokunaçları dahil yaklaşık 13 metre uzunluğundaydı (yaklaşık bir yarı römork kadar uzun). Dev kalamar avlayan sperm balinalarının (Physeter macrocephalus) midelerinde bulunan dev kalamar gagalarının boyutuna dayanarak türün 20 metre uzunluğa dek büyüdükleri tahmin ediliyor. Birçok kalamar türünde dişiler erkeklerden büyük olduğundan aynısı muhtemelen dev kalamar için de geçerli.
- Boyutu: 20 metre uzunluğa dek
- Ömrü: 5 yıldan az
- Korunma durumu: En az endişe veren
Dev Kalamarın Sert Kitinden Gagası
Kalamarların 8 kolu ve 2 dokunacı var ve avlarını tutup gagalarına doğru çekmelerini sağlayan sivri uçlu vantuzları bulunuyor. Kalamarın gagası avı ısırık büyüklüğünde parçalara ayırmasını sağlayan keskin kenarlara sahip ve böcek dış iskeletiyle aynı malzeme olan ve tırnağa benzeyen sert kitinden oluşmaktadır.
Giant Kalamar ile Colossal Kalamar
Dev kalamar devasa olsa da okyanusun en büyük kafadanbacaklısı o değil. Colossal kalamar (Mesonychoteuthis hamiltoni) olarak bilinen bir diğer tür Güney Okyanusu'nda en az 1000 metre derinlikte yaşıyor ve Giant kalamardan (Architeuthis dux) daha büyük ve daha ağır bir gövdeye sahip. Bilinen birkaç Colossal kalamar örneğinden biri Te Papa müzesindedir ve 450 kilogramdır. Giant kalamar ise tahminen 275 kg ağırlığa sahip. Ancak Colossal kalamar 14 metre uzunluğa ulaşırken Giant kalamar iki uzun dokunacı nedeniyle 20 metreye çıkıyor.
Dev Kalamar Nerede Yaşıyor?
Dev kalamar, dünyanın dört bir yanındaki okyanuslarda en az 900 metre derinlikte bulunabilir ancak kesin coğrafi aralığı bilinmiyor. Uluslararası Doğa Koruma Birliği'ne (IUCN) göre, dev kalamar en sık Kuzey Atlantik, Kuzey Pasifik, Güney Afrika ve Yeni Zelanda yakınlarında kaydedildi.
Bazı bilim adamları, dev kalamarın Kuzey Atlantik, Kuzey Pasifik ve Güney Okyanusu'ndaki popülasyonlar için ayrı türlere ayrılması gerektiğine inanıyor. Bununla birlikte 2013 tarihli bir araştırmada toplanan 43 dev kalamar örneği analiz edildiğinde çok az genetik çeşitlilik bulundu. Bu durum dev kalamarın tek bir tür olduğunu ve göç yoluyla dünyaya yayıldığını gösterdi.
Dev Kalamalarda Üreme
Dev kalamar yalnız yaşadığından bilim adamları erkeklerin üremek için dişileri nasıl bulduğundan emin değil. Erkekler ve dişiler muhtemelen yalnız ara sıra karşılaştıkları için dişilerin birden fazla erkekten sperm toplayıp depoladığı varsayıldı. Bununla birlikte 2020'de Japonya kıyılarında yakalanan bir dişinin yalnz tek bir erkekten sperm aldığı görüldü. Bu da dev kalamarın aslında tek eşli olabileceğini düşündürdü.
Dev kalamarın taksonomisi:
- Şube: Yumuşakça
- Sınıf: Kafadanbacaklı
- Takım: Teuthida
- Aile: Architeuthidae
- Cins ve türler: Architeuthis dux
Bilim adamları, kalamar çiftleşmesinin nasıl olduğundan emin değildir. Uzmanlar, erkeklerin spermlerini dişi kalamarın kollarına yerleştirdiğini ve dişilerinse yumurtaları salgıladığını ve onları suda döllenirken tuttuğunu düşünüyor. Dişi daha sonra birbirine yapışmış milyonlarca döllenmiş yumurtayı serbest bırakıyor.
Bebek kalamar, annesinin yumurtasından çıktığında 1 ila 4 milimetre uzunluğundadır ve olgunlaşıp okyanusta derinlere inmeden önce yaklaşık 200 metrede üst okyanusta beslenir. Kalamarın ömrü kısa ve çoğu tür sadece 1 ila 3 yıl yaşıyor. Bilim adamları, dev kalamarın ne kadar yaşadığını tam olarak bilmese de 5 yıldan fazla olmadığına inanır, bu yüzden çok hızlı büyürler.
Dev Kalamar Ne Yiyor?
Dev kalamar diğer küçük kalamar türlerini yer ve torpido şeklindeki bir derin deniz balığı olan mavi grenadier (Macruronus novaezelandiae) dahil balık avlarlar.
Dev kalamar ispermeçet balinalarına av olur. Ancak bu kafadanbacaklıları avlamak ispermeçet için bile kolay değil. Bir dev kalamar avlamış ispermeçet balinalarında genelde vantuz şekilli yara izleri görülür.
İskandinav mitolojisindeki ünlü Kraken muhtemelen dev kalamardan esinlenildi. Kraken'in suda küçük adalar gibi görünerek denizcileri şaşırttığı geçer. Görüntüye aldanan denizciler dev deniz yaratığına yaklaşır ve Kraken dokunaçlarını kullanarak gemiyi ve mürettebatını dalgaların altına çeker. Ancak gerçek dev kalamar için insanlar bir av değil ve dev kalamarın gemilere saldırması için hiçbir neden yok.
Dev Kalamar Tehlikede mi?
Dev kalamarlar IUCN tarafından en az endişe duyulan tür kategorisinde sınıflandırılıyor, yani yok olma tehdidi altında değiller. Geniş bir coğrafi alanda yaşıyorlar ve derin okyanusta yaşadıkları için diğer birçok türe göre insan faaliyetinden olumsuz etkilenme olasılıkları düşük. Ancak bilim adamları, dev kalamar popülasyonunun ne kadar büyük olduğunu veya hangi tehditlerle karşı karşıya kaldıklarını kesince bilmiyorlar.
Kaynakça ve ek bilgiler:
- https://royalsocietypublishing.org/doi/10.1098/rspb.2013.0273
- https://animaldiversity.org/accounts/Architeuthis_dux/