Kaliforniya'daki budaklı bir bristlecone çamı yaklaşık 2018'den beri bu unvanı elinde tutuyordu, ancak İsveç'teki bir dağın yamacında keşfedilen yeni bir ağaç tarafından tahtından indirildi. Şili'deki bir ormanda yapılan tartışmalı bir keşif ise ağaç meraklılarının, antik bir selvinin gerçekten de yeryüzünde yaşayan tüm ağaçlardan yüzlerce yıl daha yaşlı olup olmadığını tartışmasına neden oldu.
Dünyanın en yaşlı ağacını tanımlamak, giderek artan sayıda yarışmacı göz önüne alındığında, göründüğünden daha zordur. Öyleyse hangi ağaç dünyanın en yaşlı ağacı olduğunu iddia edebilir?
Dünya'nın En Yaşlı Ağacının Bir Nesil Önden Gelişmesi
İsveç'te bir dağın yamacına giderek 10.000 yılı aşkın bir süredir yaşama tutunmuş olan ve belki de dünyanın en yaşlı ağacı olan bir ladin ağacını görebilirsiniz. Araştırmacılar 2004 yılında Dalarna eyaletindeki Fulufjället (kısaca Fulu) Dağı'nda, muhtemelen dünyanın son buzul çağının sonlarına doğru, yaklaşık MÖ 7542'de dikilmiş bir ladin ağacı buldular. 2008'de yaşını doğrulamak için karbon testi kullanıldı.
İsveç'teki Umeaa Üniversitesi'nde Fiziksel Coğrafya profesörü olan Leif Kullmann ağacı gördüğünde hem türüne hem de yaşına şaşırmıştır. Kullmann başkanlığındaki araştırmacılar, Fulu Dağı'nın zirvesi yakınlarında 8.000 yıldan daha yaşlı ladin ağaçlarından oluşan bir koru ve bunlardan birinin 9.550 yıl yaşadığına dair işaretler keşfetti. (Kullman bu ağacı ölen köpeği Yaşlı Tjikko'ya adadığı için bu adı almıştır).
Kullmann, Daily Mail'e yaptığı açıklamada, bu ladin türünün "belirli yerlerde önemli ölçüde daha geç geliştiğini" ve bunun büyük bir sürpriz olduğunu söyledi.
Yeni kanıtlar ışığında Kullman, ladin ağaçlarının bölgeye, geri çekilen buzulların yakınındaki bir kara kütlesi üzerinde seyahat eden insanlar tarafından getirildiğini düşünüyor. Kullman Daily Mail'e verdiği demeçte, "düşünce tarzımızda büyük bir değişim oldu" ifadesini kullanıyor. İnsanlar arazide göç ederken yanlarında fosil meşe palamutları taşımış olabilirler ki bölgeyi keşfederken biz de bunu keşfettik.
Dağ ladini sevindirici bir bulgu olsa da, keşfi tartışmasız değildi. Ağacın kökleri en az dört kuşak boyunca hayatta kalmıştır, ancak gövde, dallar, kozalaklar ve iğnelerin en fazla 600 yıllık bir geçmişi vardı. Ana gövde öldüğünde, bir klondan yetişen yeni bir gövde kök salıyor ve büyüyor. Araştırmacılar, ağacın kök sisteminden yeni bir gövde yetiştirme kapasitesinin uzun ömrüne katkıda bulunduğuna inanıyor.
Aynı kök sisteminden nesiller boyu hayatta kalan bir klonun aslında aynı ağaç olduğunu kesin olarak söyleyebilir miyiz? Bilim insanları, araştırmacılar ve kayıt defteri editörleri bu konuda fikir beyan etmelidir. Ancak, Dünya üzerindeki en yaşlı ağaçların beş bin ila on bin yıl arasında hayatta kaldığı gerçeğini göz önünde bulundurursanız, hepsinin doğanın kurnazlığının olağanüstü başarıları olduğunu göreceksiniz.
Çam ağaçları gibi bazı ağaç türleri o kadar yavaş büyür ki 40 yaşında bile sadece 15 cm boyunda olabilirken, en kısa ömürlü ağaçlar bile (çoğu meyve ağacı gibi) 50 yıl dayanabilir. İşleri yavaş ve istikrarlı bir şekilde yürütmek, en azından ağaçlar gençken uzun vadede işe yarayabilir, ancak bu yöntem ağaçlar olgunlaştıkça etkisini kaybeder.
Nature dergisinde yayınlanan bir araştırma, bir ağaç ne kadar yaşlıysa boyutunun da o kadar hızlı büyüdüğünü ortaya koymuştur. Geçmişte yaygın olan inanış, ağaçlar yaşlandıkça genişleme hızlarının azalacağı yönündeydi. Bilim insanları, en büyük ve en yaşlı ağaçların yılda yaklaşık 600 kilogram odun, kabuk ve yaprak kazanabileceğini hesapladı. Dahası, birçok ağaç sonsuza kadar yaşayabilir ki bu da hücreleri her geçen gün yaşlanan ve dejenere olan canlıların büyük çoğunluğuyla tam bir tezat oluşturmaktadır. Bazı ağaçlar teorik olarak sonsuza kadar yaşayabilir, ancak eninde sonunda insan müdahalesi, yangın, böcekler, hastalık veya yıldırım gibi doğal afetler nedeniyle ölürler.
Dünya'nın En Yaşlı Ağacı Unvanının Daha Önceki ve Olası Kazananları
Mısırlılar ünlü Gize piramitlerini inşa etmeye başlamadan çok önce, Kaliforniya'nın doğusundaki Nevada Beyaz Dağlar'da yavru bir ağaç kök salıyordu. Kaliforniya'nın Büyük Havzası'nda yaşayan bir bristlecone çamı, talihsiz bir şekilde Metuşelah adını almıştır. Eskiden Dünya'nın en yaşlı ağacı olduğu düşünülüyordu. Gövdesinden alınan bir çekirdek örneği, 4.853 yaşında olduğunu gösteren ağaç halkası verileri vermiştir.
Ancak 2022 yılında Şili'de bir Patagonya selvisi bulundu ve şimdi dünyanın en yaşlı ağacı için yeni bir rakip olarak kabul ediliyor. Gran Abuelo (büyük büyükbaba) ya da Alerce Milenario olarak bilinir. Şili'nin Alerce Costero Ulusal Parkı'ndaki bir vadide tahmini yaşı 5.484 yıl olan bir ağaç keşfedildi. Bu da onu Metuşelah'tan 600 yıl daha yaşlı yapıyor.
Şilili bir çevre bilimci olan Jonathan Barichivich ağacı keşfetti ve analiz etti. Bulgularını konferanslarda sunmakta ve yakında bilimsel bir dergide yayınlamayı ummaktadır. Ancak Barichivich'in hesaplamasını çekirdeğin istatistiksel olarak önemsiz bir alt kümesine dayandırması nedeniyle tahmininin doğruluğu tartışmalı.
Bulundukları habitatlarda iklim değişikliğinin etkilerine karşı hem gösterge hem de koruma görevi gören dünyanın en yaşlı ağaçlarının önemi düşünüldüğünde yaş önemsizdir. Bilim insanları, ağaçların çekirdek örneklerini analiz ederek çevresel değişikliklerin bitkileri ve çevrelerini nasıl etkilediğini inceleyebilir.
Ek bilgi: Dendrokronoloji Nedir?
Dendrokronoloji bilimi, geçmişteki farklı iklim geçişlerini belirlemek için ağaç halkası verilerini kullanır. Bilim insanları, bir ağacın yıllık büyümesini (geniş bir halka) temsil eden ağaç halkalarının genişliğini ölçerek belirli bir yılın kuru (dar bir halka ile temsil edilir) veya yağışlı (geniş halka) olup olmadığını belirleyebilirler. Böylece farklı ağaçlardaki halkaları karşılaştırarak ve benzerlikler arayarak hangi ağaçların değişen bir ortamda hayatta kaldığını belirleyebilirler.
