Sanatta ve Afro-Amerikan kültüründe bir canlanma dönemi olan Harlem Rönesansı, Büyük Göç'ün ardından ortaya çıkmıştır. Eğlencenin on yılı olarak bilinen Kükreyen Yirmiler döneminde New York Harlem'de yaratıcı bir patlama yaşanmıştı. Bu dönemde dünya, en önemli Siyah sanatçıların, şarkıcıların, yazarların ve düşünürlerin ortaya çıkışına tanık oldu. Bu kültürel patlamanın, takip eden on yıllarda çok sayıda büyük Amerikan şehri üzerinde derin bir etkisi oldu.
Amerika'da Harlem Rönesansı'nın Gelişim Hikayesi
Köleliğin 1865 yılında 13. Değişiklik ile kaldırılmasının ardından, ırk ayrımcılığı ve baskı Jim Crow yasaları ile kurumsallaştırıldı. Güney'de Afrikalı Amerikalılar ayrımcılığa, zulme ve düşmanca bir yaşama maruz kaldılar. Irk ayrımcılığı ve dışlanma Kuzey'de Afrikalı Amerikalılar tarafından daha düşük ölçekte de olsa hala yaşanmaktaydı. Bunda Amerikan İç Savaşı öncesinde Kuzey'de yaygın olan kölelik karşıtı duyguların da etkisi vardı.
19. yüzyılın sonlarından başlayıp 20. yüzyılın başlarına kadar devam eden Siyah basın ve yayın organları, Kuzey'de daha iyi bir yaşam sürülebileceğinin reklamını yapmaya başladı. Bu durum özellikle Afrikalı Amerikalıların kazançlı bir iş bulmakta zorlandığı Güney'de geçerliydi. Güneylilerin ortakçılık yapmaya zorlanmaları yaygındı. Ortakçılar, hasattan bir pay karşılığında toprak sahibinin çiftliğinde yaşayan insanlardı. Ortakçılar, mahsulleri beklentilerinin altında kalırsa toprak sahibine borçlanırlardı. Sonuç, kölelikten biraz farklı olarak, borca batmış ortakçıların alacaklılarına geri ödeme yapabilmek için çok az bir ücret karşılığında çalışmak zorunda kaldıkları bir sistemdi.
Büyük Göç, Afrikalı Amerikalıların Kuzey ve Ortabatı'da daha büyük fırsatlar olduğunu duymasıyla gerçekleşti. Ancak herkes öylece kalkıp taşınamadı. Büyük Göç tüm sosyoekonomik kesimlerden insanları içermesine rağmen, çoğunluğu orta sınıf Afrikalı Amerikalılardı. 1910 ile 1940 yılları arasında ve yine II. Dünya Savaşı'ndan sonra 1940 ile 1970 yılları arasında nüfusta önemli bir artış yaşandı. Harlem Rönesansı'nın gelişmesi için ilk Büyük Göç şarttı.
New York'un Harlem bölgesi genellikle Harlem Rönesansı'nın doğduğu yer olarak kabul edilse de Afrikalı Amerikalılar diğer büyük şehirleri de ziyaret etmiştir. Chicago, Philadelphia ve Detroit gibi şehirlerin sanat ve kültür hayatı bu dönemde önemli ölçüde büyümüştür. Tahminlere göre, I. ve II. Dünya Savaşları sırasında iki milyon Afrikalı Amerikalı Güney'i terk etti. Büyük Göç'ün 1970'lerde sona ermesiyle yaklaşık altı milyon Afrikalı Amerikalı Güney'i terk etti. Güney'den ayrılmanın başlıca nedeni Jim Crow yasalarının baskısından kaçınma ve Güney'de mevcut olmayan daha iyi iş ve eğitim olanaklarından yararlanma arzusuydu.
Harlem Bölgesindeki Yeni Olanaklar
Afrikalı Amerikalılar I. Dünya Savaşı sırasında yeni istihdam olanaklarına erişebildiler. Birçok endüstri pozisyonu erkekler tarafından doldurulduğundan, bu pozisyonların birçoğu erkekler savaşa çağrıldığında terk edildi. Kuzey'e yeni taşınmış olan Afrikalı Amerikalılara bu açık pozisyonlar için öncelik tanındı. Güney'de fabrika kazançları genellikle tarım işçilerinin ücretlerinden çok daha yüksekti. Kuzey'deki fabrika çalışanları her gün fazladan 3 dolar kazanabiliyordu. 1920 yılına gelindiğinde, yaklaşık 1,5 milyon Afrikalı Amerikalı Kuzey'deki fabrikalarda ve diğer işyerlerinde çalışıyordu.
Büyük Göç kısmen savaş zamanındaki işgücü ihtiyacından kaynaklandı. Bazı demiryollarının kuzeye gelip kendileri için çalışmaları için eğitimsiz Güneylileri aktif olarak işe aldığı doğrudur. Akademide, yayıncılıkta ve sanatta başka olanaklar da vardı. Harlem Rönesansı sırasında, kendini yaratıcı bir şekilde ifade etme özgürlüğü, yeni istihdam olanaklarının yanı sıra mevcut en büyük seçeneklerden biriydi. Afro-Amerikan tarihinde ilk kez özgürlük ve kültürel kimlik konuları bu boyutta ele alınıyordu.
Caz Çağı, 1920'lerin kükreyen ekonomisi bağlamında gelişti ve beraberinde yeni keşfedilmiş bir özgürlük, yaratıcılık ve canlılık duygusu getirdi. Harlem Rönesansı, tarihin en önemli yaratıcılarından, düşünürlerinden ve eylemcilerinden bazılarını üretti. Bu insanlar, gelecek on yıllar boyunca müzik ve sanat sahneleri üzerinde geniş kapsamlı etkilere sahip olacaklardı.
Harlem'de Caz Çağı ve Eğlence
I. Dünya Savaşı'nı takip eden on yıl, o dönem boyunca hakim olan iyimser tutum nedeniyle "Kükreyen Yirmiler" olarak biliniyordu. Sanayi Devrimi'nin mümkün kıldığı kitlesel mal üretiminin bir sonucu olarak tüketicilerin harcamaları artmaktaydı. Sanatın gelişmesi, şöhret ve servetin cazibesi birçok insanı şehirlere getirdi. Şehrin büyük caddeleri her gece eğlenenlerle dolup taşan kulüplerle doluydu. Hem entegre hem de ayrıştırılmış kulüpler vardı. Bazı gece kulüpleri, Josephine Baker gibi sadece entegre mekanlarda çalabilecek sanatçıları işe alabilmek için geçici olarak ayrıştırmak zorunda kaldı.
Caz Çağı, dönemin sanat ve kültüründe tamamen devrim yaratan bir on yıldı. Bu on yıla caz ve blues damgasını vurmuştur. Afro-Amerikan kökenli çok sayıda caz grubu ve solisti Amerika Birleşik Devletleri ve Avrupa'daki şehir merkezlerinde boy göstermeye başladı. Harlem, Chicago ve New Orleans, sokak sanatçılarının bolca bulunduğu yerlerden sadece birkaçıydı. Dönemin ünlü müzisyen ve şarkıcıları gece kulüplerinde sahne aldı. Bu türün kuzey şehirlerinde hızla popülerlik kazanmasına rağmen, 20. yüzyılın başlarında New Orleans'ın cazın doğduğu yer olduğu genellikle kabul edilmektedir. Louisiana'nın derin güney eyaletindeki konumuna rağmen New Orleans çok kültürlülük açısından oldukça zengin bir yerdi.
Harlem Rönesansı sırasında dünya Louis Armstrong, Duke Ellington, Alberta Hunter, Bessie Smith ve Cab Calloway gibi caz ve blues efsaneleriyle tanıştı. "Blues İmparatoriçesi" olarak bilinen Bessie Smith, efsanevi bir sanatçı ve döneminin finansal açıdan en başarılı Afro-Amerikan müzisyenlerinden biriydi. "Blues'un Annesi" Ma Rainey onun ilham kaynağı ve akıl hocasıydı. Vokalistler Ella Fitzgerald, Billie Holiday ve Janis Joplin, ilham aldıkları için bu sanatçılara teşekkür edebilirler. İlerleyen yıllarda caz ve blues swing, bebop, rhythm and blues, rock & roll, soul ve disko gibi çok çeşitli müzik türlerine ilham kaynağı olacaktır.
Harlem Rönesansı'nın Sanatçıları, Yazarları ve Diğer Entelektüeller
Aaron Douglas ve Meta Vaux Warrick Fuller, Afrika temalarını ve stillerini çalışmalarına dahil eden Harlem Rönesansı ressamlarından sadece iki örnektir. Harlem Rönesansı'nın önde gelen ressamlarından Aaron Douglas eserleriyle büyük beğeni toplamıştır. Yaşadığı dönemde, 20. yüzyılın başlarındaki Art Deco ve Kübizm akımları üzerinde etkili olmuştur. Douglas, W.E.B. Du Bois ile birlikte National Association for the Advancement of Colored People (NAACP) tarafından çıkarılan The Crisis dergisinde sanat eleştirmeni olarak çalıştı. Ressam ve heykeltıraş Augusta Savage Harlem sanat çevrelerinde iyi tanınıyordu. Savage, Harlem Rönesansı'nın son yıllarında yerel sanatçıları destekleyen Harlem Community Art Center (Harlem Toplum Sanat Merkezi)'ın yöneticisi olarak işe alınmıştı.
Afro-Amerian görsel sanatçılar, şarkıcılar ve yazarlar genellikle Amerika Birleşik Devletleri'nde büyürken yaşadıkları deneyimlerden yararlandılar. Harlem Rönesansı'nın belki de en tanınmış yazarı olan Langston Hughes, eserlerini Siyah kimliği ve tarihi konularını keşfetmek için kullanan yazarlara harika bir örnektir. Hughes şiir, oyun, roman ve kısa öyküler de dahil olmak üzere pek çok farklı türde yazmıştır. İlk şiiri 1921 yılında The Crisis dergisinde yayınlandığında, kısa sürede bir şair olarak tanındı. Şiirlerinden oluşan The Weary Blues adlı derleme beş yıl sonra yayımlandı. Hughes New York'ta sadece kısa bir süre yaşadı, ancak Harlem Rönesansı'nın önde gelen isimlerinden biri oldu. 1920'lerde Paris, İngiltere ve Batı Afrika da dahil olmak üzere birçok ülke ve şehri ziyaret etti.
Harlem Rönesansına katıldıktan sonra birçok genç beyin 1940'larda sivil haklar aktivisti oldu. National Association for the Advancement of Colored People ve National Urban League, 20. yüzyılın başlarında New York'ta kurulan sivil haklar gruplarından sadece ikisidir. Sivil haklar hareketinin öncülerinden W.E.B. Du Bois, zamanının önde gelen düşünürlerinden biriydi. Kendisinin ve diğer sosyal reform savunucularının makaleler ve vaka çalışmaları yayınladığı The Crisis dergisini çıkardı.
Benzer şekilde Alain Locke da akademi, edebiyat ve eğitim alanlarındaki birçok başarısıyla öne çıkmıştır. Çoğu kişi onun ufuk açıcı kitabının Harlem Rönesansı sırasında Afrikalı Amerikalıların kültürel ve sosyal gelişimini inceleyen The New Negro An: Interpretation olduğunu düşünmektedir.
Harlem Rönesansı'nın Bıraktığı Miras
Harlem Rönesansı sırasında, genç Afro-Amerikan sanatçılar, yazarlar ve müzisyenler kendilerine açık olan fırsatların bolluğundan ilham aldılar. Bu dönemde hem orta sınıf Afrikalı Amerikalılar hem de beyaz sanat meraklıları aktif katılımcılardı. Güney'deki Afrikalı Amerikalılar, Güney'in baskıcı sosyal ve ekonomik iklimini geride bırakma umuduyla giderek daha fazla şehre akın ediyordu. Ayrımcılık bir sorun olsa bile, Kuzey'deki yaşamın çok daha olumlu yönleri vardı.
Sonuç olarak Harlem, Afro-Amerikan sanatsal ve kültürel üretiminin merkezi haline geldi. Sanat söz konusu olduğunda, New York geçen yüzyılın başından bu yana pek değişmedi. Bazıları New York'u ABD'nin en büyük "eritme potası" şehri olarak da tanımlıyor. New York, Chicago ve Philadelphia gibi büyük şehirlerin kültürel iklimi Harlem Rönesansı tarafından derinden değiştirilmiştir.
Harlem Rönesansı, sanatçıları, yazarları ve şovmenleri tarafından derinden etkilenen kısa bir dönemdi. 1929'daki borsa çöküşü, Kükreyen Yirmiler'in yükselen refahına gölge düşürdü ve Harlem Rönesansı kısa bir süre sonra sönmeye başladı. Yaşanan Büyük Buhran'ın getirdiği mali sıkıntılar, on yılın ortalarında Rönesans'ın sonunu getirdi. Bu hareketli on yılın müzik ve sanat gibi çok çeşitli alanlarda kalıcı etkileri olmuştur. Ancak 1940'ların başında kültürel kutlamalar ikincil bir role kaymıştı.
