Himalayalar Güney Asya'da bulunan bir dağ silsilesidir. Yaklaşık 2.400 kilometre uzunluğa sahip ve Hindistan, Pakistan, Afganistan, Çin (Tibet), Butan ve Nepal ülkelerinden geçiyor. Antarktika ve Arktik'ten sonra dünyanın en büyük kar ve buz deposu burası. Himalaya sıradağları Büyük Himalayalar, Küçük Himalayalar ve Dış Himalayalar olarak adlandırılan üç paralel sıradağdan oluşuyor. Bu sıradağların en yükseği deniz seviyesinden 8.848 metrede bulunan Everest Dağı'dır. Dünyadaki en yüksek on dağdan dokuzu Himalayalarda bulunuyor. Dünyada hiçbir sıradağ insan kültürünü ve dinini bu kadar etkilememiştir.
Himalaya Dağları Hakkında
Hindistan ve Asya yakınlaşırken Himalayaların güney cephesi bu yakınlaşmadan etkilenir. Cephe yılda tam olarak 20 mm yakınlaşma ile karşılaşıyor ve bunun sonucu olarak Himalaya sıradağları yılda 5 mm yükselmektedir.
Himalayalar Nepal'in yaklaşık %75'ini kaplar. On binlerce yıl doğal bir bariyer görevi görerek Hindistan halkı ile Çin ve Moğolistan halkı arasında muhtemelen savaşla sonuçlanacak etkileşimleri engelledi. Everest Dağı'nın üst kısmı (5.500 kilometreden yüksek) asla erimeyen karla kaplıdır.
Himalayalarda yaklaşık 40 milyon insan yaşıyor. Bu sıradağlar genellikle "dünyanın çatısı" olarak anılır. 612.021 kilometrekare yüzölçümü ile 153.295.000 kilometrekarelik Dünya'nın %0,4'ünü kaplar. Hala meydana gelen büyük miktarda tektonik hareket nedeniyle Himalayalar yüksek sayıda deprem ve sarsıntı yaşıyor.
Himalaya Dağlarının Oluşumu
Birden fazla dağ barındıran Himalayalar, Hint ve Avrasya tektonik levhaları arasındaki kıtasal çarpışma sonucu oluştu. Yaklaşık 50 milyon yaşında olmasıyla en genç sıradağlar arasında yer alır. Bilim adamları tarafından yürütülen çeşitli jeolojik testler, bu büyük ve görkemli dağ silsilesinin her yıl yaklaşık 2 santimetre büyümeye devam ettiğini gösteriyor.
Himalaya bölgesi jeolojik olarak hala aktif. Önümüzdeki 10 milyon yıl içinde Hindistan yarımadası yaklaşık 1500 kilometre daha Asya'ya taşınacak çünkü Hint levhası yılda 67 milimetre hızla hareket ediyor.
Himalaya Dağlarının Yükseklikleri
Himalaya sıradağlarında yüksekliği 8000 metreyi aşan 14 zirve var: Everest Dağı (8848 metre), Godwin Austen (8611 metre), Kangchenjunga (8586 metre), Lhotse (8516 metre), Makalu (8463 metre), Cho Oyu ( 8201 metre), Dhaulagiri (8167 metre), Manaslu (8163 metre), Nanga Parbat (8125 metre), Annapurna (8091 metre), Gasherbrum I (8068 metre), Geniş Tepe (8047 metre), Gasherbrum II (8035 metre) ve Shisha Pangma (8013 metre).
Dahası, deniz seviyesinden 7200 metre yükseklikte bulunan 36 dağ daha bulunmaktadır. Bu nedenle Himalaya, dünyadaki en yüksek dağ silsilesidir.
Himalayalarda Biyolojik Çeşitlilik
Himalayalar biyolojik çeşitlilik açısından zengin. Bazı dağların eteklerinde tropikal iklim görülürken en yüksek noktalarda asla erimeyen kar ve buzlar vardır. Yüksek rakımlarda çayırlar ve iğne yapraklı ormanlar bulunuyor. Alt tropikale özgü geniş yapraklı ormanlar orta rakımlarda çok iyi dağılmıştır. Alt kotlarda ise tropikal yağmur ormanları var. Himalayalardaki bitki örtüsü arasında deodar (Himalaya sediri), ormangülü, ardıç, tik ağacı, gül ağacı ve çam ağaçları var.
Himalayalarda kar leoparı, kaplan, kızıl panda, dev panda, yaban keçisi, Tibet koyunu, misk geyiği ve dağ keçisi gibi bir takım egzotik hayvan türleri yaşıyor. Bu topraklar onların doğal yaşam alanıdır.
Yük hayvanı yak, Himalayalarda yüksek rakımlarda yaşamanın anahtarıdır. Yaklar ulaşım, süt, protein, kürk, toynak, kemik ve deri sağlıyor. Yak gübresi dahi ateş için yakıt olarak kullanılır.
Bölgedeki hayvanlar arasında kuşlar da dikkat çekicidir. Kahverengi kaya ardıcı, kara taşkuşu, kızıl sırtlı siyah ağaçkakan, verditer sinekkapan, bayır kekliği, Himalaya bülbülü ve Tibet kar horozu gibi birçok farklı ve güzel kuş türü var.
Himalayaların Önemi
Himalayalar dünyadaki başlıca üç nehir sisteminin kaynağı: İndus Nehri, Ganj Nehri ve Yangtze Nehri. Burada yüzlerce göl var. Göllerin çoğu, 5.000 metreden daha düşük rakımlarda bulunuyor ve rakımla birlikte göllerin büyüklüğü de azalır. Nepal'deki Annapurna'da bulunan Tilicho Gölü dünyanın en yüksek göllerinden biri.
Tibet ovası sınırlı yağmur aldığından beslediği nehirler büyük önem taşıyor. Ayrıca yüksekliği ve uzunluğu sayesinde muson yağmurlarının Hindistan ovasında kalmasını sağlar. Eteklerindeki ormanlarda soyları tehlike altındaki türler yaşıyor.
Himalaya bölgesinde yaklaşık 15.000 buzul var. 72 kilometre uzunluğundaki Siachen Buzulu bir kutup bölgesinin dışında bulunan en büyük buzuldur. Buzullar Himalayalara kristal berraklığında tatlı su rezervuarı sağlıyor.
Bölge, Kuzey Kutbu ve Antarktika'dan sonra dünyanın üçüncü büyük buz yataklarına ev sahipliği yapıyor.
Himalayalarda Sıcaklık
Himalaya Dağları'nın iklimi temelde yaz ve kış olarak ikiye ayrılır. Güney tarafında yazın ortalama sıcaklık 20°C civarında iken kışın ortalama sıcaklık sadece 18°C olur. Rakım arttıkça Himalayaların sıcaklığı giderek azalıyor. Ortalama yaz sıcaklığı 15°C'ye düşer ve ortalama kış sıcaklığı ise Himalaya Dağlarının orta kesiminde donma noktasının altındadır. 5000 metrenin üzerinde, sıcaklık tüm yıl boyunca donma noktasının altında olur ve dağın tepesi her zaman karla kaplı kalır.
Bu nedenle Himalaya bölgelerini ziyaret etmek için en iyi zaman:
- Tibet'i ziyaret ederken: Nisan-Ekim
- Nepal'i ziyaret ederken: Şubat – Nisan ve Ekim – Kasım
- Butan'ı ziyaret ederken: Ekim – Aralık
- Hindistan'ı ziyaret ederken: Ekim-Mart'tır.
Himalayaların Dini Yönü
"Himalaya" ismi Sanskritçe'de "kar meskeni" anlamına geliyor. Hindu dininde Himalaya "Dağların Kralı" demek olan Giri-raj olarak bilinir. Hindu halkı, Himalayaları kutsal yer olarak görüyor ve Tanrıların ikamet yeri olduğuna inanıyor. Ancak dağlara yapılan tırmanışlarla bu inanış şimdilerde azaldı.
Nepal'de ise insanlar Himalayalara "Gökyüzündeki Alın" anlamına gelen Sagarmatha adını verdiler. Tibetliler buraya "Evrenin Ana Tanrıçası" anlamına gelen Chomolungma diyor.
Himalayaların Tarihi
Himalayalardaki Everest Dağı'nın adı İngiliz Ordusu Subayı Sir Andrew Waugh tarafından, selefi Albay Sir George Everest'e ithafen konuldu. 1830'dan 1843'e kadar Hindistan'da bilirkişi olarak çalışmıştı.
1953'te Sir Edmund Hillary ve Şerpalı dağcı Tenzing Norgay Everest'in zirvesine başarıyla tırmanan ilk insanlar oldular.
Himalaya Dağları yaklaşık 50 milyon yıl önce oluşmasına rağmen, Everest'in tarihi aslında çok daha eskilere dayanmaktadır. Dağın zirvesindeki kireçtaşı ve kumtaşı kayası, bir zamanlar 450 milyon yıl önce deniz seviyesinin altındaki tortul katmanların parçasıydı.
Explorer Noel Odell, Everest'in kayalarına gömülü fosilleri ilk olarak 1924 yılında keşfetti ve dağın bir zamanlar deniz seviyesinin altında olduğunu kanıtladı.
Everest'ten getirilen ilk kaya örnekleri 1956'da İsviçreli dağcılar ve 1963'te bir Amerikan tırmanma ekibi tarafından sağlanmıştır.
Everest Dağı'nın yanı sıra, Himalayalarda K2, Kanchenjunga, Lahotse ve Dhaulagiri gibi tırmanılabilecek birkaç popüler zirve daha var.
Himalaya Bölgesinde Ekonomi
Sınırlı kaynaklar nedeniyle Himalayalarda başlıca faaliyet hayvancılıktır. Ardından ormancılık, ticaret ve turizm geliyor. Bunda kullanımı kolay su gücü, harika doğal güzellik, geniş otlaklar, maden yatakları ve zengin ekilebilir arazinin etkileri var. Kaşmir Vadisi gibi bereketli alanlarda pirinç, mısır, buğday ve darı ekilir. Ayrıca buralarda şarap ve brendi yapmak için kullanılan üzümlerin geldiği zengin üzüm bağları var. Keşmir Vadisi'ni çevreleyen tepelerde ceviz ve badem ağaçları da yetiştirilir.
Himalaya nehirleri hidroelektrik üretimi için muazzam potansiyele sahip. Bu potansiyel ilk olarak 1950'lerin başında Hindistan tarafından yoğun şekilde kullanıldı.
Himalayaların bazı bölgelerinde özellikle Nepal'de turizm giderek önem kazandı ve istihdam kaynağı haline geldi. Bölgede yürüyüş yapmak isteyen veya Everest'e ve diğer yüksek zirvelere tırmanmak isteyen dağcılara rehberlik ve barınma sağlanıyor.
Himalaya Bölgesinde Ulaşım
Uzun yıllar boyunca Himalayalara ulaşmanın tek yolu patika yollardı. Artık insanları bölgedeki dağ eteklerine yakınlaştıran karayolları var. Ancak bazı yollar sadece dört çekişli araçlarla aşılabilir.
Himalayalarda biri Katmandu'da, diğeri Srinagar'da olmak üzere iki büyük uçak pisti bulunuyor; Katmandu'daki havaalanı uluslararası ve bölgesel uçuşlarda kullanılır. Nepal'de ve diğer yakın ülkelerde küçük uçaklar için inşa edilmiş yerel pistler de var. Hem hava hem de kara ulaşımındaki gelişmeler Himalayalarda turizmin büyümesini kolaylaştırmıştır.
Himalayalar Hakkında Sık Sorulanlar
Himalayalar'ın jeolojik tarihi nedir?
Himalayalar yaklaşık 70 milyon yıl önce Hindistan alt kıtasının Avrasya levhasıyla çarpışması sonucu oluşmuştur. Bu çarpışma, Hint levhası kuzeye doğru hareket etmeye devam ettikçe yükselmeye devam eden Himalaya sıradağlarının oluşumuna neden olmuştur.
Himalayalar'da iklim nasıldır?
Himalayalar, geniş boyutları ve yükseklikleri nedeniyle çeşitli bir iklime sahiptir. Dağ etekleri ve vadiler subtropikal bir iklime sahipken, daha yüksek rakımlarda tundra veya alp iklimi görülür. Bölge yağışların çoğunu yaz muson mevsiminde alır ve bu da yıkıcı sellere ve toprak kaymalarına neden olabilir.
Himalayalar'ın biyolojik çeşitliliği nedir?
Himalayalar, binlerce bitki ve hayvan türüyle dünyanın en fazla biyolojik çeşitliliğe sahip bölgelerinden biridir. Bölge, Bengal kaplanı, kar leoparı ve Himalaya boz ayısı da dahil olmak üzere nesli tükenmekte olan bir dizi türe ev sahipliği yapmaktadır. Bölge ayrıca şifalı bitkiler ve Himalaya sediri ve ormangülü gibi ağaçlar da dahil olmak üzere bir dizi önemli bitki türüne sahiptir.
Himalayalar'ın kültürel önemi nedir?
Himalayalar Hinduizm, Budizm ve Jainizm dahil olmak üzere birçok din tarafından kutsal bir bölge olarak kabul edilir. Bölge, Hindistan'daki kutsal Varanasi şehri ve Nepal'deki Bodh Gaya tapınağı da dahil olmak üzere birçok önemli hac mekanına ev sahipliği yapmaktadır. Bölge aynı zamanda kendine özgü kültür ve gelenekleri olan çok sayıda yerli topluluğa da ev sahipliği yapmaktadır.
Himalayalar'ın karşı karşıya olduğu çevresel zorluklardan bazıları nelerdir?
Himalayalar ormansızlaşma, toprak erozyonu ve iklim değişikliği gibi bir dizi çevresel sorunla karşı karşıyadır. Bölgedeki hızlı kentleşme ve kalkınma, kirliliğin artmasına ve yaban hayatı için habitat kaybına yol açmıştır. Ayrıca, iklim değişikliği nedeniyle Himalaya buzullarının erimesinin bölgenin su kaynakları ve ekosistemleri üzerinde yıkıcı etkileri olabilir.
Himalayalar nerededir?
Himalayalar Hindistan, Nepal, Butan, Pakistan ve Çin tarafından kontrol edilen topraklar boyunca uzanır.
Himalayalar ne kadar uzunluktadır?
Himalayalar Asya'da yaklaşık 2.500 km boyunca kesintisiz olarak uzanır ve kuzeyde Tibet Platosu ile güneyde Hint alt kıtasının alüvyonlu düzlükleri arasında bir bariyer oluşturur.
Himalayalar'ın fiziksel özellikleri nelerdir?
Himalayalar dünyanın en yüksek dağlarını içerir ve yükselen yükseklikleri, dik kenarlı sivri zirveleri, vadileri ve alp buzulları, derin nehir geçitleri ve flora, fauna ve iklimin farklı ekolojik ilişkilerini sergileyen bir dizi yükselti kuşağı ile bilinir. Dağların yüksek zirveleri daimi kar bölgesine doğru yükselir.
Himalayaların bilinen ilk haritasını kim çizdi?
Bilinen ilk Himalaya kroki haritası 1590 yılında Babür İmparatoru Ekber'in sarayında görevli bir İspanyol misyoner olan Antonio Monserrate tarafından çizilmiştir.
Himalayalar'daki başlıca nehirler hangileridir?
Himalayalar, her biri dağlarda yaklaşık 260.000 km kare genişliğinde su toplama havzalarına sahip olan İndus ve Brahmaputra'nın en büyükleri olduğu 19 büyük nehir tarafından drene edilir.
Himalayalar'ın ve dünyanın en yüksek zirvesi olan Everest Dağı'na ilk kez ne zaman tırmanılmıştır?
Everest Dağı ilk kez Mayıs 1953'te Yeni Zelandalı dağcı Edmund Hillary ve Tibetli ortağı Tenzing Norgay tarafından başarıyla tırmanılmıştır.
Kaynaklar: