Büyük Britanya parlamentarizm beşiği olarak kabul edilir. Devlet resmen bir monarşi olmasına karşın, gerçek iktidar parlamentoya karşı sorumlu olan başbakanın elindedir. İngiltere, Galler, İskoçya ve Kuzey İrlanda'nın üye ülkeler olarak yer aldığı Birleşik Krallık bir parlamenter monarşidir. Yazılı olmayan bir anayasaya dayanır; yani anayasa tek bir belge halinde düzenlenmemiştir. Siyasal kurumlar –monarşi, hükümet ve parlamento– aralarındaki ilişkilerde yüzyıllar içinde yürürlükteki yasalardan ve görenek hukukundan doğmuştur.
İlgili yazılar:
- İngiliz Tarihi: Büyük Britanya ve Birleşik Krallık'ın Kuruluşu
- Birleşik Krallık, Britanya ve İngiltere Arasındaki Fark
Bu bakımdan bütün iktidar sonuç itibariyle parlamento denen yasama organına dayanır. Yakın zamana kadar Birleşik Krallık merkezi bir yapı çerçevesinde başkent Londra'dan yönetilirdi. Şimdi İngiltere dışında her ülkenin belirli alanlarda bağımsız kararlar alma yetkisine sahip kendi parlamentosu (Galler'de meclis) vardır.
Monarşi ve Parlamento
Hükümdar krallığın devlet başkanıdır ve teorik olarak yürütme, yasama ve yargı erklerini kişiliğinde birleştirir. Ama uygulamada erkler her demokraside olduğu gibi, ayrıdır ve yüzyıllardan beri görenek hukuku ve uyarınca monarşi sadece sınırlı bir siyasal rol oynamıştır. Günümüzde ülkenin tarihsel sürekliliğinin timsali olan tahtın üstlendiği konum törensel işlevlerle sınırlıdır. Devlet başkanı genellikle hükümetçe hazırlanmış olan yıllık "Kraliçenin Mesajı"nı okur.
Yasama yetkisi Lordlar Kamarası (üst meclis) ve Avam Kamarası'ndan (alt meclis) oluşan iki kanatlı parlamentonun elindedir. Eskiden Lordlar Kamarası'na sadece kalıtsal soyluluk unvanı taşıyanlar girerdi. Günümüzde ileri gelen din görevlilerinin yanı sıra devlete hizmetlerinden dolayı soyluluk payesi verilmiş kişiler de bu mecliste yer almaktadır.
Lordlar Kamarası'nın yüksek mahkeme makamı gibi işlevleriyle birlikte yasama sürecine katılımı da büyük ölçüde daraltılmıştır. Bununla birlikte yasalar tavsiye edebilir ve bir yıllık süreyle tasarıların geçişini önleyebilir. Asıl yasama yetkisini demokratik biçimde seçilmiş Avam Kamarası kullanır. Bu meclis hükümeti denetler ve gerektiğinde istifaya zorlayabilir.
İngilizlerde Başbakanın Gücü
İktidar merkezinin başında bulunan başbakan, kabinesiyle birlikte yürütme erkini kullanır. Avam Kamarası'nda çoğunluğu elde eden siyasal lider hükümdarca başbakanlığa atanır. Başbakan kabinenin – çoğunlukla Avam Kamarası'nın dışından seçilen – üyelerini belirler, onların çalışmalarında eşgüdümü sağlar ve hükümet politikalarının yol gösterici ilkelerini saptar. Beş yıllık bir dönem içinde sonraki seçimlerin kesin tarihini belirleme yetkisi vardır.
İngiliz Uluslar Topluluğu
Bir devletler birliği olarak eski İngiliz sömürge imparatorluğundan doğan "İngiliz Uluslar Topluluğu"nun amacı kültürel alışveriştir. Günümüzde dünyanın dört bir yanındaki toplam 53 egemen devleti kapsar. Bazı devletler İngiliz kraliçesini ya da onu temsil eden bir genel valiyi göstermelik devlet başkanı olarak tanır. Topluluğa üye ülkeler arasında Hindistan, Avustralya, Güney Afrika ve Yeni Zelanda sayılabilir. Her iki yılda bir düzenlenen bir zirve konferansı İngiliz Uluslar Topluluğu bünyesindeki karşılıklı sorunları gidermeye yarar.
Anayasal Sisteme Genel Bakış
ABD'nin siyasal sistemindeki katı güçler ayrılığının aksine, Büyük Britanya'nın yürütme ve yasama erkleri sıkı biçimde iç içedir. Hatta İngiliz parlamentarizmi geçici bir "seçilmiş diktatörlük" olarak nitelendirilir; çünkü parlamento çoğunluğu sayesinde hükümet, karar alma sürecinde isteğine ulaşmasını sağlayacak neredeyse sınırsız yetkilere sahiptir.
Demokratik denetim öncelikle hükümet ile muhalefet partisi arasındaki çekişmeye dayanır. Güçler ayrılığı açısından, yargı bağımsızlığının güçlendirilmesi gerekir. "Soylu hukukçular" yerine bir yüksek mahkemenin kurulması yargının üst meclisten ayrılmasını sağlayacaktır.