Sokrates'in entelektüel bir yenilikçi ve Batı felsefesine önemli katkılarda bulunan biri olarak tarihteki yeri büyük ölçüde kendine özgü karakterinden kaynaklanmaktadır. Yaklaşımı, Atinalı dostlarının inançlarını ortaya çıkarmak ve sorgulamak amacıyla onlarla yaptığı konuşmalarla karakterize edilir.
Platon'un diyaloglarının birçoğunda Sokrates bilginin nasıl elde edildiğini, ifade edildiğini ve öğretildiğini araştırır ve Phaedrus'ta bu odak, bilgiyi tüm araçlarıyla ele alır. Ona göre, yazının kusurları retorik sanatı ve onun nasıl kullanıldığıyla ilgili daha büyük sorunlardan kaynaklanmaktadır.
Phaedrus'a Genel Bakış
Phaedrus, Sokrates'in retorikçi Lysias'ın öğrencisi Phaedrus'la karşılaşmasıyla başlar; Phaedrus aşka karşı bir konuşma yazmış ve aşık olmayan birinin aşık olandan daha iyi bir insan olduğu yolları sıralamıştır. Sokrates bu fikirler hakkında daha fazla soru sorduğunda, Phaedrus kendi açıklamasının Lysias'ın eserindeki dehayı tam olarak temsil edemeyeceğini itiraf eder, bu yüzden onun yerine Sokrates'e okur.
Okuduktan sonra Phaedrus, eserin bir noktadan diğerine etkili bir şekilde aktığını ve söylenmemiş hiçbir şey bırakmadığını söyler, ancak Sokrates bundan etkilenmez. Phaedrus'a, Lysias'ın yaptığı argümanın aynısını yapan eşit veya daha üstün kalitede bir konuşma yazabileceğini söyler. Sokrates, Phaedrus'un konuşması aynı noktanın şiirsel bir şekilde tekrarına dönüştüğünde konuşmasını keser ve kendi saçmalıklarını çabucak reddeder.
Sokrates bunu, aşkın delilik olduğu fikri üzerine inşa ettiği ikinci bir aşk açıklamasıyla takip eder. Lysias'ın argümanı, aşıkların verdikleri kararlar tamamen akıl tarafından yönlendirilmediği için aşkın bir tür delilik ve hastalık olduğuna odaklanır, ancak Sokrates bu fikri, deliliği bir kişinin ilahiyatla olan bağlantısının kanıtı olarak tanımlayarak aşkı savunmak için kullanır.
Bu açıklama daha çok Sokrates'in iki atın dizginlerini elinde tutan bir arabacı olarak tanımladığı ruhun doğasına odaklanır: biri asil ve rasyonel, diğeri ise arzuyla hareket eden dengesiz. İnsanlık durumunun önemli bir kısmının ayrıntılı ve metodik bir açıklamasıdır ve tartışmasız kendi ayrı diyaloğuna layıktır. Yine de Phaedrus'a dahil edilmesi diyaloğu hantal hale getirir çünkü iyi retoriği neyin oluşturduğunu anlamak için önceki iki konuşmayla yan yana getirilir.
Retorik Sanatını Mükemmelleştirmek
Phaedrus, Sokrates'in ikinci konuşmasını ilkinden daha çok sevdiğini itiraf eder ve hocasına duyduğu şiddetli hayranlık kaybolmaya başlar. Retorikçilerden, özellikle de devlet adamlarından anladığı, bilgeliğin etkili iletişimcileri olmaktan gurur duyduklarıdır.
Sokrates buna hemen karşı çıkar ve onların gerçeği ortaya çıkarmaktan çok başkalarını ikna etmeye önem verdiklerine işaret ederek, politikacıların konuşmalarına, önerilen yasayı onaylayacak ya da reddedecek olan dinleyicilerine teşekkür ederek başladıklarından bahseder.
Nihayetinde, sözlü ve yazılı sözün güzelliği ya da ikna ediciliği illa ki eğitici olmak zorunda değildir, ancak iyi bir retorik uygun yönetim ve dağıtım bilgisine ihtiyaç duyar ve bu sadece doğru olması gerektiği anlamına gelmez.
Konunun Özü
Sokrates'in retorik için önerdiği ilk kural, kişinin ne hakkında konuştuğunu doğru bir şekilde anlamasıyla başlamasıdır ki Lysias'ın konuşması bu kuralı hemen çiğnemektedir. Sokrates ve Phaedrus aşkın soyut bir kavram olduğu ve maddi şeyler gibi hızlı ve doğru bir şekilde tanımlanamayacağı konusunda hemfikirdir.
Lysias konuşmasına aşkın temel niteliğine dair kendi inancıyla, yani aşktan gelen iyiliğin, bu duygu ortadan kalktığında pişman olunduğu inancıyla başlar. Bu tanım çok katıdır ve onu takip eden her noktayı asılsız kılar. Lysias'ın konuşması, bir insanın hissedebileceği farklı aşk türlerinden ziyade aşıkların ve aşık olmayanların eylemlerine dayanır.
Alt Bölümler
Sokrates'in ikinci konuşması, Lysias'ın kendisini takip etmekten alıkoyduğu retoriğin sonraki bir kuralını kullandığını gösterir. Sokrates aşkı delilik olarak tanımlarken, insanın güvensizliğinden ya da kırılganlığından kaynaklanan delilik ile ilahi bir ilhamdan gelen delilik arasında ayrım yapar.
İkinci tür delilik, ilgili karakterler ve ilahi ilhamlarla birlikte dört farklı türe ayrılır. Sokrates Yunan tanrılarına inanmasa da (ve bu yüzden idam edilmiş olsa da), ruhu ölümsüz ve bedenin seven parçası olarak anladığı için, aşk türlerini mitolojik figürlerle ilişkilendirmek tamamen keyfi değildir. Dahası, bir insanın sahip olduğu farklı sevgi türleri hedeflerinde ve eylemlerinde gözlemlenebilir.
Sokrates, iyi bir retorikçinin konusunu tartışırken bu alt ayrımları yapması gerektiğini, ancak bu ayrımların doğal olarak ortaya çıkan farklılıklara karşı doğru olması gerektiğini ileri sürer.
Kitle ve Uygulama
Retoriğin bu ilk iki kuralı retoriğin nasıl yapılandırılması gerektiğini ele alır, ancak nasıl kullanılması gerektiğini değil. Sokrates daha sonra retoriği tıpla karşılaştırır ve Phaedrus'un, belirli tedavileri nasıl uygulayacağını bilen, ancak bunların ne zaman ve ne ölçüde uygulanacağını bilmeyen bir hekim olduğu konusunda kendisiyle hemfikir olmasını sağlar.
Bir argümanın faydasını duyurmak, sınırlarını netleştirmekle el ele gider. Bir argümanın belirli bir dinleyici kitlesi için yapılandırılması, kaçınılmaz olarak o bağlam içinde önem kazanacağı anlamına gelir. O halde, iyi bir retorikçi için katkısının ne kadar önemli olduğunu abartmamak ve hangi soruların ya da çürütmelerin çözülebileceğinin, hangilerinin çözülemeyeceğinin farkında olmak önemlidir.
Yazmakla İlgili Sorun
Phaedrus, Sokrates'in birçok sanat ve bilimin mucidi olan tanrı Theuth (Thoth) ile Mısır'da kral olarak hüküm süren Thamus'un eski bir Mısır efsanesini yeniden anlatmasıyla sona erer. Theuth en büyük icadı olan yazı dilini Thamus'a getirip Mısırlıların bilgelik kazanmalarını ve anılarını saklamalarını nasıl kolaylaştıracağını açıkladığında, Thamus bunun halkını gerçek bilgelikten yoksun bırakacağını düşünmüştür.
Daha fazla okumanın halkını gerçek bilgi ve hafızadan uzaklaştıracağını, çünkü okuyarak sadece doğru olan bir şeyi hatırlayarak öğreneceklerini düşündü. Yazıya daha bağımlı hale gelecekler ve insanları bilge yapan gerçek düşünce, konuşma ve deneyimden daha da uzaklaşacaklardı.
Sokrates de yazıyı, retoriğinin en etkili olduğu zamanların bir anısı olarak görür. Ona göre, büyük yazarlar ve sanatçılar doğadaki temel bir gerçeği kavramışlardır. Bununla birlikte, tam da bu farkındalığa sahip oldukları için onu asla tam olarak ifade edemezler.
Aksine, bilge olduklarını iddia edenler, anlayışları sorgulandığında genellikle kendi bilgi eksikliklerini gizlemekte başarısız olurlar. "Tek bildiğim hiçbir şey bilmediğimdir" diyen Sokrates'in kendisini yazacak kadar hevesli olmaması mantıklıdır. Bununla birlikte, Platon'un diyalogları Sokrates'in bilge bir adam olduğunu kanıtlar, kesilip atılmış açıklamalara sığmayacak kadar doğru ve derin bilgiye borçludur.
