Atina ve Sparta'nın güçleri, MÖ 431'den MÖ 404'e kadar süren yıkıcı Yunan Savaşı sırasında Ege bölgesindekilerle çatıştı. Batı medeniyeti, bu dönemde meydana gelen çatışmalardan yıllarca etkilenecekti. Savaş, Makedonya Kralı II. Filip'in devreye girdiği bir "güç boşluğu" yarattı. Daha sonra oğlu Büyük İskender, Ahameniş (Pers) İmparatorluğu'nu fethedecek ve Helenistik dönemde Yunanlıların egemen olduğu bir dünyada kültürel bir çarpışmaya zemin hazırlayacaktır.
Siyaset, Peloponez Savaşı'nın patlak vermesine neden oldu. Atinalılar, hükümdarları I. Serhas (Xerxes)'ın MÖ 5. yüzyılda Pers-Yunan Savaşları'nda yenilmesiyle gözlerini Pers İmparatorluğu'na dikmişti. Atinalılar keşfedilmemiş topraklara doğru ilerledikçe, bağımsızlıklarını koruyamayanlar Sparta'ya sığındı. Bu ülke Atina'nın egemen güç olmasını engelleyebilecek tek ülkeydi.
Spartalılar, Yunanistan'ın önde gelen gücü olma statülerini kaybetme korkusuyla teslim olmayı reddederek uzun ve yıkıcı bir çatışmaya yol açtılar. Yıllar süren savaştan sonra bile, iki taraf da gerçek bir ilerleme sağlayamadı. Spartalılar, ünlü birliklerinden oluşan bir orduyla Attika bölgelerini yok ederek düşmanlarının gözünü korkutmaya çalıştı. Ama Atinalılar pes etmedi.
Geriye kalan şehirler bir taraf seçmeye çalışırken, her iki tarafın da diğerinin topraklarında savaşacak yeterli sayıda insanı olmadığı için savaş neredeyse sadece zorunlu muharebelerle yapıldı. Atinalılar tarafından yönetilen ya da onlara bağlı olan eyaletler Attika-Delos Deniz Birliği'ni oluştururken, Sparta'ya katılanlar Peloponez Birliği olarak biliniyordu.
Sparta'daki Siyasi Mekanizma
Pylos Muharebesi (MÖ 425) Spartalılar için savaşın sona ermesi ve barışa doğru atılan büyük bir adımdı. 420 Spartalı askeri taşıyan bir gemi Peloponez kıyılarına yakın bir adada karaya oturdu. Atina'dan gelen gemiler tarafından kuşatıldılar. En önemlisi de askerlerin 120'sinin Sparta'nın üst sınıfından olmasıydı. Onlar öldürüldükten sonra Sparta'nın sosyal ve siyasi sistemi çöktü.
Sparta ordusundaki en iyi insanlar savaş için eğitilmiş ve şehri kurtarmaya hazır olanlardı. Sparta'da yaşayan ve toprak sahibi olan insanlardı. Demokratik bir şekilde liderlik eden insan grubunun bir parçasıydılar. Seçkinler daha çok siyaset ve savaşla ilgilendikleri için, Sparta toplumunun çoğu vatandaş olarak kabul edilmeyen ancak devletin daha askeri olmasına yardımcı olan ekonomik ve fiziksel işleri yapan insanlardan oluşuyordu.
Spartalılar sistemlerini devam ettirmek için askeri eğitime ve sosyal ayrıma odaklanmak zorunda olduklarından, çocuk doğurma sadece arada bir gerçekleşen ritüel bir görev haline geldi. Seçkinler her zaman statülerini korumuş olsalar da grup içinde kalmaları zordu.
Akranlar, orta sınıf ve işçi sınıfı, Spartalı seçkinlerin altında yer alan ikinci sınıfı oluşturuyordu. Bir şeyleri inşa ediyor, aletler yapıyor ve satıyorlardı. Bunlar uygarlığın en iyi şekilde işlemesi için gerekli olan şeyleri yapıyorlardı. Yine de Sparta vatandaşı değillerdi çünkü üst sınıfın bir parçası değillerdi.
Helotlar kölelerdi. En alt sınıftı ama sayıları çok fazlaydı. Orduyu beslemek için gereken ekinlerin yetişmesini ve toplanmasını sağlarlardı. Helotların çoğu Messinia'dan gelen Yunanlılardı. Mora yarımadasının güneyinde, Sparta'nın batısında yaşıyorlardı. MÖ 12. yüzyılda başlayan "Yunanistan'ın Karanlık Çağı" sırasında Spartalılar onları kontrol altına aldı. Miken uygarlığı dağıldıktan sonra MÖ 9. yüzyılda klasik Yunanistan gelişmeye başladı.
Sparta'nın Zayıflığı
Köleleri yöneten Spartalı seçkinler helotlara sık sık kötü davrandığından, helotlar genellikle isyan eder ve Sparta'nın düşmanlarına yardım ederdi. Kölelerin Sparta toplumundaki yerlerini koruyabilmeleri için helotların bir ritüelin parçası olarak öldürülmeleri gerektiği düşünülüyordu. Bu, Spartalıların katı askeri eğitiminin bir parçasıydı, çünkü efendileri helotları herhangi bir nedenle öldürebilirdi.
Paris'ten insanlar ve askerler bazen onlara yardım etmek için Sparta ordusuna katılırlardı. 120 Spartalı asker az bir sayı gibi görünse de, onları kaybetme olasılığı Spartalı liderler arasında paniğe neden olmuştur. Sparta kendi sınırları dışında savaşmak istememesiyle bilinirdi, bu yüzden Peloponez'de asker kalmaması onlara isyan etme ve Sparta'nın elindeki bölgelerde kaosa neden olma şansı verdi. Çeteler zincirlerinden kurtulabilselerdi, Sparta tamamen dağılabilirdi.
Sparta'nın Düşüşü
Sphacteria adası ve Yunanlıların inşa ettiği liman nedeniyle Navarino Körfezi'nin artık iki girişi vardı. Atina donanması her iki girişe de ulaştığında Sparta gemileri batırıldı. Bir grup Spartalı adayı Pylos'a saldırmak için bir üs olarak kullandı, ancak Atina filoları onları kuşattı ve önlerini keserek yalnız bıraktı.
Spartalılar barış istediler ki bu hiç de onlara göre değildi. Görüşmelerden sonra Spartalılar, içeride sıkışıp kalan askerlerin yiyecek alabilmesi için son kozlarını da bırakmak zorunda kaldılar. Her ne kadar Atinalılar Komutan Cleon'u uzun vadeli bir barışa ikna etmeye çalışsalar da Cleon bunu reddetti. Böylece Spartalılar kaybettikten sonra evlerine döndüler ve Pylos'taki ateşkes sona erdi. Müzakereler sırasında Atina'nın elinde bulunan gemiler Sparta'ya verilmedi. Mütareke sırasında bir grup Spartalı askerin kalelerine girmeye çalıştığı konusunda ısrar ettiler.
Ünlü Spartalı askerler daha sonra Sphacteria Muharebesi'nde yenildiler. Sparta'nın liderleri, felaketin sorumluluğunu üstlenmek zorunda kalmamak için askerlerine "Onursuzca bir şey yapmadığınız sürece kendi kararınızı kendiniz verin" dedi. Böylece Spartalı askerler silahlarını bıraktılar ve köle olarak Atinalılar için çalışmayı kabul ettiler.
Daha sonra, Spartalıların Attika'ya gelecekte yapacakları bir saldırıyı durdurmak için kullanıldılar. Aksi takdirde, Spartalı askerler öldürülecekti ve seçkinler bu kadar çok insanı kaybetmeyi göze alamazdı. Daha sonra Spartalılar Peloponez Savaşı'nı (MÖ 404) kazandılar, ancak bunun nedeni Atina ordusunun çok sayıda korkunç askeri hata yapmasıydı.
Sparta, klasik Yunanistan'daki en güçlü şehir devleti haline geldikten sonra, diğer şehir devletlerini kontrolü altında tutamadı. Bu nedenle MÖ 371'de Leuctra Muharebesi'ni kaybetti. Teb'e karşı alınan bu yenilgi, Büyük İskender'in daha sonraki fetihlerinin temelini oluşturmuştur.
