21 Şubat-15 Aralık 1916'daki Verdun Muharebesi modern tarihte yaşanmış en uzun savaştır. 1915 yılında Batı Cephesi tarafların siper savaşına başlamasıyla çıkmaza girmişti. Saldırılar ağır kayıplar ve çok az kazançla sonuçlanıyor ve belirgin bir atılım elde edilemiyordu. Verdun Muharebesi ilk kez Alman Genelkurmay Başkanı Erich von Falkenhayn tarafından Almanya'nın Batı Cephesi'nde kesin bir zafer kazanmak için planlandı. Amaç Müttefikler İngiliz kuvvetlerini bölgeye tümüyle konuşlandırmadan Fransız ordusunu ezmekti. Almanya'nın hedefine göre Fransa'nın 96. bölüğü olmadan Müttefikler artık batıda savaşmaya devam edemezdi.
Verdun Muharebesi ve yaşananlar
Falkenhayn'ın amacına ulaşması için Fransız cephesinde stratejik önemin ve ulusal gururun ön planda olduğu bir bölümü hedef alması gerekiyordu. Meuse (Maas) Nehri üzerindeki antik kale kenti Verdun tam da böyle bir yerdi. Alman-Fransız sınırındaydı ve 1870 Fransa-Prusya Savaşı'nda en büyük azimle savunulan noktalardan biriydi. Ayrıca MS 843'teki Verdun Antlaşması'ndan sonra bölünen Karolenj İmparatorluğu ile Almanya'nın temelleri atılmıştı.
Almanlar, nehrin doğu yakasındaki tepeleri güvence altına alarak çevredeki bölgeye hakim olacak ve Fransızların alçaktaki yerleri geri almasını çok önemli hale getirecekti. Verdun plandaki kilit noktaydı. Falkenhayn, Fransız birliklerini yok etmek için 1200'den fazla top kullanmayı planlarken, kendi zayiatlarını en aza indirmek için Alman piyadelerinden sınırlı bir şekilde yararlanmayı istedi.
Verdun Muharebesi 21 Şubat 1916 sabahı saat 4'te Veliaht Prens Wilhelm komutasındaki Alman Beşinci Ordu birliklerinin devasa topçu bombardımanı ve istikrarlı ilerleyişiyle başladı. Kötü hava koşulları nedeniyle saldırı ertelenerek başlamıştı. Bu gecikme ile Fransızlar istihbarat raporları sayesinde 30. Kolordu'nun iki tümenini Alman saldırısı başlamadan Verdun bölgesine kaydırmayı başardı.
O sabah Almanlar şehrin etrafındaki Fransız hatlarına 10 saatlik bir bombardıman başlattı. Üç kolordu ile saldıran Almanların fırtına birlikleri ve alev silahları karşısında Fransızların savaşın ilk günü 5 kilometre geriye çekildi. Savaştan 5 gün sonra Alman kuvvetleri Verdun'u koruyan 19 kalenin en büyüğü ve en yükseği olan Douaumont Kalesi'ni ele geçirmişti. Kalede sadece 57 adam kalmıştı ve Almanlar kurşun bile sıkmadan tüm kaleyi zapt etti.
Savaş görünüşte Falkenhayn'ın planladığı gibi gidiyordu. Fransız askeri liderleri Meuse'ün doğu yakasının kaybedilmesi halinde Verdun'ın tutulamayacağını ve şehrin kaybının Fransız ulusunun moralini yerle bir edeceğini açıkça ilan ettiler. Ancak Veliaht Prens Wilhelm ve ekibi bu noktada Falkenhayn'ın stratejik konseptini kenara iterek Beşinci Ordu'yu daha büyük bir saldırı eylemi için görevlendirmeye başladı. Alçak noktalara el konulması öncelik haline getirilince Şubat ayı sonunda Verdun'daki Alman kaybı Fransız kaybına yaklaşmaya başladı.
General Philippe Petain daha sonra Verdun'da Fransız İkinci Ordusu'nun komutasına verildi. Petain, savunmada ustalık ününe sahipti ve tüm birliklerini savunmasız ön hattaki siperlere göndermek yerine kuvvetlerini derinlemesine örgütledi ve birbirini karşılıklı olarak destekleyen güçlü savunma noktaları oluşturdu. Petain ayrıca Verdun'daki birlikleri düzenli olarak değiştirdi ve bu hamle Fransız Ordusu'nun çoğunun savaşa girmesine neden olurken birliklerin cephede uzun süre kalmasını önledi.
Fransızlar ayrıca Verdun'daki topçu sayısını büyük ölçüde artırdı ve bu da Almanların aralıksız bombardımana tutulmasını ve Fransızların yaşadığı aynı acıyı deneyimlemesine neden oldu. Fransızların savaşı sürdürme kabiliyeti, Almanların durmayan bombardımanına rağmen açık tutulan ve Verdun'a giden tek yol olan 'Voie Sacree' (Kutsal Yol) üzerinden gelen cephane ve malzemeden kaynaklanıyordu.
6 Mart'ta Almanlar bu kez yeniden Meuse'ün batı yakasına saldırmaya başladı. Halihazırda korkunç bir görüntüye bürünen savaş alanı, durmayan yağmurun bölgeyi bataklığa çevirmesiyle Mart ve Nisan ayında daha da kötüleşti. Nisan sonunda General Robert Nivelle Fransız komutasını Petain'dan devraldı ve geniş çaplı karşı saldırıya başladı.
Almanlar Fosgen Gazı Kullanır
Bu hareket Almanlara Falkenhayn'ın stratejisine geri dönme şansı verdi ancak o noktaya dek özgün konseptin algısı kaybolmuş ve yerini Verdun'ı ele geçirme saplantısı almıştı. Haziran ayının başlarında Almanlar çok çetin bir savaşın ardından Vaux Kalesi'ni ele geçirdi. Savaşın yeraltı tünellerine kadar indi. Ancak savaşın zorluğu Almanları şüpheye düşürmüştü. Almanlar çok zehirli Fosgen gazı kullanmasına rağmen o ayın sonlarına doğru hala ilerleme sağlayamadı.
24 Haziran'da Somme'da Müttefik bombardımanı başladı. Almanlar Somme cephesini güçlendirmek için Verdun'daki saldırıyı azalttı. Fransız General Nivelle bu şansı değerlendirdi ve karşı saldırıya geçti. İkinci ordu topçu üstünlüğüne sahipti ve hafif makineli tüfek, tüfek bombası, havan topu ve hafif saha silahlarıyla donanmış uzman piyade bölüklerini temel alan yeni bir taktiği benimsedi.
Ancak Almanlar henüz geri çekilmeye hazır değildi ve Fleury gibi köyler arka arkaya el değiştiriyor ve kayıplar artıyordu. Ancak Fransızlar savaşın başında Almanlar tarafından ele geçirilen kaleler için korkunç bir mücadele vermeye ve bazılarını almaya başladı.
Verdun Muharebesi'nin Sonu
Kış koşulları ve Somme Muharebesi'nin sonuçları daha fazla hamleyi imkansız hale getirdiğinden Verdun Muharebesi 15 Aralık'ta resmen sona erdi. Fransızlar 161.000 ölü, 101.000 kayıp ve 216.000 yaralı ile 478.000 zayiat vermişti. Almanlar ise 142.000 ölü ve 187.000 yaralı ile 329.000 zayiat verdi. Falkenhayn'ın Fransız ordusunu yok etme planı başarısız olmuştu. Alman perspektifinden daha da kötü olan şeyse Verdun'daki ağır kayıpların sonucuydu. Sayı, Somme'daki daha da büyük kayıplarla birleştikten sonra Alman ordusu I. Dünya Savaşı devam ettikçe çözülmesi giderek zorlaşan bir insan gücü krizi yaşadı. Fransızlar ise tarihlerinde gururla anacakları bir savaş verdi.
Verdun Muharebesi Hakkında Sık Sorulanlar
Verdun Muharebesi ne zaman gerçekleşti?
Verdun Muharebesi, I. Dünya Savaşı sırasında 21 Şubat 1916 ile 18 Aralık 1916 tarihleri arasında gerçekleşmiştir.
Verdun Muharebesi'ne hangi ülkeler katılmıştır?
Fransa ve Almanya Verdun Muharebesi'nde savaştı. Çatışmada Fransızlar büyük bir Alman saldırısını geri püskürttü.
Verdun Muharebesi neden belirli bir yerde yapıldı?
Verdun Muharebesi'nin gerçekleştiği yer, Fransız Verdun Kalesi'nin Meuse Nehri boyunca uzanan çevre tahkimatlarıyla birlikte ana Alman iletişim hatlarını tehdit etmesiydi. Kale aynı zamanda Fransız savunmasında önemli bir noktayı temsil ediyordu ve kaybı Fransız morali için çok büyük bir darbe olacaktı.
Verdun Muharebesi'ndeki kayıpların sayısı neydi?
Verdun Muharebesi, I. Dünya Savaşı'nın en uzun, en kanlı ve en vahşi muharebelerinden biriydi. 1916 yılındaki muharebe on ay süren şiddetli çatışmaların ardından sona erdi. Her iki tarafın kayıpları neredeyse aynı olmak üzere, 305.000 ölü ve kayıp ile 400.000 yaralı (yaklaşık olarak) olmak üzere 700.000'den fazla kayıp verilmiştir. Yine de Verdun çevresindeki çatışmalar 1918'e kadar devam etti.
Kaynaklar: