Ganesha (Ganeşa, Ganesa veya Ganapati olarak da bilinir) Hinduizm mitolojisindeki en önemli tanrılardan biri. Kendisine Jainizm ve Budizm inançlarında ibadet ediliyor. Ganapatya Hindu mezhebinde Ganesha en önemli tanrıdır. Ganesha'nın fil kafası ruh'u (atman) ve insan vücudu fiziksel'i (maya) temsil ediliyor. Aynı zamanda yazarların, gezginlerin, öğrencilerin, ticaretin ve yeni girişimlerin (kişinin önündeki engelleri kaldırdığı) koruyucusu ve taşıdığı itibara kıyasla ilginç şekilde tatlılara düşkün. Hikayede Ganesha kendisine tapanların gözünde iyi, görkemli ve ilahi bir tanrıdır. Hindu mitolojisine göre Ganesha, Lord Shiva ve Tanrıça Parvati'nin oğludur.
Hint mitolojisine dair diğer yazılar:
- Hinduizm nedir? Tarihi, gelişimi ve Arilik inanışı
- Veda dönemi sonrası Hint yaratılış mitleri
- Rama: Hindu dininin kahramanı ve tanrısı
- Hindu tanrıları
- Hint mitolojisi
Ganesha'nın anlamı
Hintçe Gan "grup" demek, Esha ise cömert, eli açık, pek sahi kimse anlamına geliyor. Evren atomlar ve farklı enerjilerden ibaret. Farklı varlık gruplarını yöneten yüce bir yasa olmasaydı evren kaos içinde olurdu. Hint mitolojisine göre bütün bu atom ve enerji gruplarının efendisi Ganesha'dır. İnanışta o, her şeyi kapsayan ve bu evrene düzen getiren yüce bilinç olmakta.
Ganesha 'Ajam Nirvikalpam Niraakaaramekam' sözcükleriyle tanımlanıyor. Bunlar Ganesha'nın Ajam (doğmamış), Nirvikalpa (niteliksiz), Niraakaar (biçimsiz) olduğu ve her yerde süre gelen bilinci sembolize ettiği anlamına gelir.
Mitolojide Ganesha, evrenin varoluş nedeni olan enerjidir. Her şeyin doğduğu ve her şeyin çözüleceği yer. İddialı, değil mi?
Ganesha'nın hayatı
Ganesha, Shiva ve Parvati'nin oğlu ve savaş tanrısı Karthikeya'nın (veya Subrahmanya) kardeşidir. Hikayede annesinin toprağa çocuk şeklini vermesiyle meydana gelmiştir.
Shiva meditatif gezintilere çıktığında, Parvati yeni oğlu Ganesha'dan kendisi banyo yaparken bekçilik yapmasını söyledi. Shiva eve döndüğünde ve Ganesha'yı bulduğunda şaşırdı. Ganesha, Parvati'nin oğlu olduğunu söylese de olanlara şaşkınlığından öfkelenen Shiva, Ganesha ile amansızca savaşması için şeytan çetesi bhutaganaları çağırdı.
Ancak genç bu korkunç düşmanlara karşı kendini kolayca savundu ve Vishnu, Maya şekline bürünerek müdahale etmek zorunda kaldı. Çocuğun Vishu'nun güzelliği karşısında dikkati dağılınca, şeytanlar ya da Shiva çocuğun başını kopardı. Parvati, banyosundan koştu ve oğullarını öldürdüğü için Shiva ile tartıştı.
Pişmanlık duyan Shiva, çocuk için yeni bir kafa bulunmasını emretti ve yakınlardaki ilk hayvanın kafasını istedi. En yakındaki ilk hayvan bir fil olduğu için Ganesha'nın yeni kafası bir fil kafası oldu. Ganesha böylece en dikkat çekici Hindu tanrılarından biri haline geldi. Şeytanlarla savaşma cesaretini ödüllendiren Shiva, Ganesha'yı bhutaganaların lideri yaptı.
Ganesha'nın maceraları
Ganesha'nın akıl ve bilgelik ile ilişkisini açıklayan bir hikayede Karthikeya ile evlilik yarışına girer. Dünyayı kuşatan ilk kişinin evleneceği konusunda bir meydan okuma başlatırlar. Bir saniye bile harcamamış olan Karthikeya hızla mavi tavus kuşuna biner ve hemen dünyanın dört bir yanına yol alır.
Öte yandan Ganesha ise ebeveynlerinin evini ziyaret etmeyi ve onları kucaklamayı seçer. Sonra kutsal Vedas'dan alıntılar yapar: "Ailesini yedi kez kucaklayan, (pradakshinas) dünyayı yedi kez kuşatmanın erdemini kazanır". Böylece iddiayı kazanmış olan Ganesha hemen Prajapati'nin bir değil iki kızıyla evlenir: Buddhi (Bilgelik) ve Siddhi (Başarı).
Ganesha'nın da açgözlülük konusunda ünü vardı. Bir gün, birkaç modakas (kurban pastaları) yedikten sonra sindirimine yardımcı olmak için dev sıçanı Kroncha'ya binmeye karar verdi. Sıçan büyük bir yılanla karşılaştığında şaşırdı ve korkudan geri atlayarak Ganesha'yı devirdi.
Ganesha karnının üzerine düştü ve karnı patladı. Midesindeki pastalar sağa, sola ve ortaya yuvarlandı ama Ganesha istifini bozmadan pastaları dikkatlice topladı ve hepsini karnına doldurdu. Ardından yılanı diyaframı etrafına sararak alanı kapalı tuttu. Ganesha kazanın sebebinin yılan olduğunu bilse de sorunu yılan sayesinde çözdüğü için onu affetti.
Gece yolculuğuna devam eden Ganesha aniden göklerden ağır bir ses duydu. Bu ses Ganesha'nın bir yılana sarıldığını görüp kendilerini tutamayan Ay ve 27 takımyıldızının gülüşüydü. Öfkeli Ganesha dişlerinden birinin ucunu kırdı; gülen Ay'a fırlattı; tam yüzüne çarptı ve Ay karardı.
Karanlık geceler, hırsızlar ve kötü adamların işine yaradı. Bu nedenle iyi insanlar Ay ışığının geri gelmesi için tanrılara dua etmeye başladı. Tanrılar Ganesha'dan Ay'ı affetmesini istedi ve Ganesha Ay'ı sadece kısmen affetti. Sonuç olarak Ay bir döngüye girdi ve periyodik şekilde sadece tek bir gece tam ışık vererek dolunay halini aldı. Diğer gecelerde ise Ay'ın ışığı giderek azalıyordu.
Ganesha'nın kırık dişinin alternatif bir açıklaması da Krishna'nın baltasını Ganesha'ya atmasıdır. Ganesha, Krishna'nın ebeveynlerinin (Shiva ve Parvati) özel dairesine girmesini engellemiştir. Ganesha baltanın, boynuzunu vurmasına ve kırmasına izin verir böylece kimse babasının baltasının korkunç bir silah olmadığını söyleyemez.
Ganesha'nın kırık boynuzunun daha az pitoresk bir açıklaması destansı şiir Mahabharata'yı kopyalamak için boynuzunu kırmasıdır. Mahabharata, Vyasa tarafından yazılmış bir eserdir. Bu versiyon Ganesha'nın yazarlar ve entelektüellerle ilişkisini açıklar.
Sanatta Ganesha
Hindu sanatında Ganesha söz konusu kültüre (Hint, Kamboçya, Cava vb.) bağlı olarak farklı şekillerde tasvir edilir. Ancak çoğunlukla fil başı ve oldukça iri bir insan vücudu ile çizilir. Elinde sık sık kırık bir diş, balta, kepçe, kement, tespih ve bir tepsi şekerleme taşır.
Ganesha Hakkında Sık Sorulanlar
Ganesha efsanesinin kökeni nedir?
Ganesha efsanesinin kökeni belirsizdir, ancak en eski Hindu kutsal yazıları olan Vedalar'dan kaynaklandığına inanılmaktadır. Efsaneye göre Ganesha, tanrıça Parvati tarafından banyo yaparken banyosunu koruması için yaratılmıştır. Parvati'nin kocası Shiva eve döndüğünde Ganesha onu tanımamış ve içeri almayı reddetmiş. Öfkelenen Şiva Ganeşa'nın başını kesmiş. Parvati ne olduğunu anladığında yıkılmış ve Ganesha'nın hayata döndürülmesini talep etmiş. Şiva kabul etti ve Ganeşa bir fil başıyla hayata döndürüldü.
Ganesha'nın fil kafasının önemi nedir?
Ganesha'nın fil kafası bilgeliği, zekayı ve engelleri aşma yeteneğini sembolize eder. Hindu mitolojisinde filler bilge ve zeki hayvanlar olarak görülür ve Ganesha'nın fil başı onun zekasını ve adanmışlarının yolundaki engelleri kaldırma yeteneğini temsil eder.
Ganesha ile ilişkilendirilen farklı semboller ve nitelikler nelerdir?
Ganesha genellikle fil kafası, büyük karnı, küçük gözleri ve kırık dişi de dahil olmak üzere bir dizi farklı sembol ve nitelikle tasvir edilir. Ayrıca genellikle karnına sarılmış bir yılan ve ayaklarının dibinde bir fare veya sıçanla tasvir edilir. Yılan kundalini gücünü, fare ya da sıçan ise engelleri aşma yeteneğini temsil eder.
Ganesha'nın modern Hinduizm'deki önemi nedir?
Ganesha en popüler ve sevilen Hindu tanrılarından biri olmaya devam etmektedir ve imajı hem Hindistan içinde hem de dışında yaygın olarak tanınmaktadır. Tüm kastlardan ve mezheplerden Hindular tarafından tapınılan Ganesha, genellikle din içinde birlik ve kapsayıcılığın sembolü olarak görülür. Ganesha ayrıca yaşamlarındaki engelleri aşmak isteyenler için bir ilham ve rehberlik kaynağı olarak görülür.
Hinduizm'de Ganesha'ya nasıl tapınılır?
Ganesha'ya Hinduizm'de puja ya da ritüel ibadet yoluyla tapınılır; bu ibadet onun suretine çiçek, tütsü ve diğer nesnelerin sunulmasını içerir. Adanmışlar ayrıca Ganesha'ya mantralar ve dualar okur ve görüntüsünün önünde bir lambanın sallandığı bir ritüel olan aarti gerçekleştirir. Bireysel ibadetin yanı sıra Ganesha'ya Ganesh Chaturthi gibi Hindu festivallerinde de ibadet edilir.