Fransa'daki mevcut otoriteye karşı çıkan herkes, Fransız Devrimi'nin korkunç ve kanlı bir dönemi olan Terör Dönemi (Terör Rejimi)'nde ya hapsedildi ya da öldürüldü. 1793 ve 1794 yılları arasında Birinci Cumhuriyet, hem sınırlarının dışından hem de içinden gelen bir dizi meydan okumayla karşı karşıya kalmıştır. Bunlar arasında Federalist isyanlar ve Vendée Savaşı'nın yanı sıra Fransa'da monarşiyi yeniden tesis etmek isteyen yabancı güçlerin akınları da vardı.
Maximilien Robespierre tarafından desteklenen Konvansiyon, bu rakip grupların eninde sonunda güçlerini birleştirip Devrim'in ilerleyişini rayından çıkarabileceği endişesiyle "karşı devrimciler" olarak nitelendirdiği kişilere karşı sert bir baskı başlattı. İki yıldan kısa bir süre içinde gerçekleşen bir dizi keyfi tutuklama, yargısız infaz ve katliam sonucunda muhalifler arasındaki korku hızla büyümüştü.
Fransa'da Terör Dönemi Ne Zaman Başladı?
Ulusal Konvansiyon (Birinci Cumhuriyeti yöneten meclis) 5 Eylül 1793'te "Terör Dönemi "ni ilan etti: "Günün emri terördür." Jakobenlerin tutuklanması ve Robespierre'in ölümüyle Terör Saltanatı 28 Temmuz 1794'te sona erdi.e
Louis ve Fransa monarşisi 1792'de devrildiğinden, bu durum Ulusal Konvansiyon'un oluşmasına zemin hazırladı. Marailer, Girondinler ve Montagnardlar (Jakobenlerin de bir parçası olduğu radikal devrimciler, Fransızca. La Montagne) bu yeni mecliste temsil edilen üç ana siyasi gruptu. Robespierre liderliğindeki Jakobenler kitleleri kazanmak için dramatik önlemler almaya hazırdı. En sonunda 31 Mayıs 1793 günü Robespierre ve yandaşları harekete geçti.
O gün, önde gelen Girondinler Montagnardlar tarafından devrildikten sonra giyotinle idam edildi. Robespierre artık Fransa'yı demir yumrukla yönetebilecek ve son karşı devrimcilerin de kökünü kazıyabilecekti. Bu ele geçirmeye tepki olarak Fransa'nın güneyinde ve batısında federalist isyanlar patlak verdi.
Montagnardlar Terör Rejimini Nasıl Kurdu?
Çelişkili bir şekilde, insanların özgürlüğünü savunduklarını iddia eden Robespierre ve Jakobenler, aslında en temel baskı aracı olan Devrim Mahkemesi'ne dayanan bir diktatörlüğe başkanlık ediyorlardı. Terör Dönemi işte burada başladı. İlk olarak 10 Mart 1793'te rejim muhaliflerinin halka açık mahkemelerde yargılanmasına ve giyotine gönderilmesine onay verildi. Bu kararla Girondinlerin fazla sağduyulu görülmelerinin bedelini ödeyecekleri kararlaştırıldı. Terör Dönemi'nin pek çok aracından biri olan Şüpheliler Yasası 17 Eylül 1793'te yürürlüğe girdi. Belgede geniş bir "karşı-devrimci" tanımı yapılmıştı:
Davranışları, dernekleri, konuşmaları ya da yazılarıyla kendilerini tiranlığın ya da federalizmin yandaşı ve özgürlüğün düşmanı olarak gösterenler; geçen 21 Mart tarihli kararnamede öngörülen şekilde varoluş araçlarını ve yurttaşlık görevlerini yerine getirdiklerini kanıtlayamayanlar; yurtseverlik belgeleri reddedilenler; [. …] Devrime bağlılıklarını göstermeyen eski soylular, kocalar, eşler, babalar, anneler, oğullar ya da kızlar, erkek ya da kız kardeşler ve göçmenlerin ajanları.
Şüpheliler Kanunu
Ancak Robespierre ve yandaşları bunun hala tatmin edici olmadığını düşünüyordu. Konvansiyon, 10 Ekim 1793'te yayınladığı bir kararnamede, Saint-Just'un ortaya attığı bir fikir olan "Fransa hükümetinin barışa kadar devrimci olacağını" ilan etti. Başka bir deyişle, 1793 Anayasası uygulanmıyor ve barış sağlanana kadar kişisel özgürlükler dikkate alınmıyordu. Konvansiyon, hem savunma hakkını hem de savcılık tarafından sorgulanma hakkını ortadan kaldıran 22 Prairial Yasası isminde 10 Haziran 1794 tarihli yeni bir yasayı kabul etti. Buna göre Devrim Mahkemesi bir kişiyi suçsuz bulabilir ya da ölüm cezasına çarptırabilirdi.
Terör Dönemi'nin Nedenleri Nelerdi?
Hem iç hem de uluslararası güvenlik endişeleri vardı, bu nedenle Terör Dönemi bunlarla başa çıkmak için başlatıldı. Fransız devrimcilerine direnmek ve monarşiyi dışarıdan restore etmek için diğer Avrupa ülkelerinden oluşan bir koalisyon kuruldu.
Ancak, 1792 Valmy ve Jemmapes Muharebeleri sırasında Birinci Cumhuriyet hala tehdit altındaydı. Karşı devrim, monarşistler, savaş için toplu askere alınmaya karşı çıkanlar ve inatçı din adamları (Ruhban Sınıfının Sivil Anayasasını reddedenler) gibi ulus içindeki birçok farklı grubu birleştirdi. Vendée ve Chouanlar 1793'te ayaklandığında ülkedeki gerilim zaten yüksekti.
Artan muhalefet karşısında Fransız Devrimi kendini korumak amacıyla Terör Dönemi'ni başlattı. Devrim nedeniyle 1789'dan bu yana çok sayıda değişiklik olmuştu ve eski aristokrasi ve kilise düzenleri bu değişiklikleri her zaman iyi karşılamamıştı. Monarşi bir süre daha devam etti, ancak 1792 yazında Kral XVI. Louis vatana ihanetle suçlandı. Bu olayın bir sonucu olarak devrimci inançlar daha uç noktalara taşındı ve monarşi devrildi.
Ertesi yıl hayata geçirilecek olan Terör Dönemi'nin habercisi olan 1792 Eylül Katliamları erken bir uyarı niteliğindeydi. Hatta tarihçiler bu olayın Terör Dönemi'nin başlangıcı olduğunu ileri sürmüşlerdir. Hükümdarın yargılanması ve öldürülmesi, Devrim Mahkemesi ve Kamu Güvenliği Komitesi'nin kurulması, şüpheliler yasası, kraliçenin yargılanması ve idam edilmesi ve Vendéeli isyancıların ortadan kaldırılmasıyla birlikte yeni cumhuriyet Terör'e doğru tırmanmayı tercih etti.
Terör Dönemi Sonrasında Yaşananlar
"Terör" ve 22 Prairial Yasası sonucunda temsilciler Maximilien Robespierre'i devirmeye karar verdi. Robespierre'in 28 Temmuz 1794'te idam edilmesiyle Terör Dönemi sona erdi. Yetkililer yeni bir Terör Dönemi'ni engellemek için yeni bir anayasa oluşturdu. Evrensel oy hakkından nüfus hesabıyla oy hakkına geçilmesinin bir sonucu olarak, azınlıklar ve ekonomik olarak dezavantajlı olanlar artık seçimlerde oy kullanamıyordu.
Yeni bir diktatörlüğün yükselişini önlemek için, esas olarak burjuvazi tarafından kontrol edilen güçler, yasamaya başkanlık eden iki meclis ve yürütmeye başkanlık eden beş direktör ile daha da ademi merkezileştirildi. Fransa'nın inanç özgürlüğü 21 Şubat 1795'te yeniden sağlandı. Özellikle Vendée gibi baskının çok sert olduğu bölgelerde insan kaybı da yüksek oldu. Vendée Savaşı sırasında 170.000'den fazla insan öldürüldü. Terör Dönemi boyunca yaklaşık yarım milyon kişi hapsedilmiş ve 40.000 kişi öldürülmüştür.
Terör Dönemi Birinci Cumhuriyeti Tehdit Etti mi?
Terör, yeni cumhuriyeti güvende tutmak için tesis edilmiş olsa bile, cumhuriyetin bekasına yönelik bir tehdit oluşturmaya başladı. Maximilien Robespierre ve yandaşları Terör Dönemi boyunca Birinci Cumhuriyeti Fransa'yı işgal eden Avrupalı krallara karşı korumanın tek yolunun acımasız bir yönetim olduğunu iddia ettiler.
Buna karşılık Georges Danton, Kasım 1793'te yaptığı bir konuşmada, şiddet içermeyen ve ılımlı bir yaklaşımın Birinci Cumhuriyet'in hayatta kalması ve refahı ile bağdaştığını savunarak barışı savundu. Danton ve "hoşgörülü" ortakları 5 Nisan 1794'te zimmete para geçirme suçundan giyotinle idam edildi.
Terör Dönemi'nin Önemli Anları
- 22 Eylül 1792: Fransız Monarşisinin Kaldırılması
Ulusal Konvansiyon, yasal yetkisini kullanarak monarşiyi derhal feshetti. Ertesi gün Cumhuriyet'in I. Yılı ilan edildi.
- 10 Aralık 1792: XVI. Louis'nin Yargılanması
XVI. Louis'nin duruşması 10-26 Aralık 1792 tarihleri arasında iki haftadan fazla sürdü. Karar 15 Ocak 1793'te verildi: Milletvekilleri ezici bir çoğunlukla hükümdarın ölümü lehinde oy kullandı. Varennes'e kaçmakla, yabancı güçlere kendi halkına ateş açma emri vermekle ve vatana ihanetle suçlanıyordu.
- 21 Ocak 1793: XVI. Louis'nin Ölümü
XVI. Louis, 21 Ocak 1793'te Place de la Révolution'da (Concorde Meydanı) giyotinle idam edildi. Karısı Marie Antoinette de 16 Ekim'de onu darağacına kadar takip etti.
- 23 Şubat 1793: Konvansiyon 300.000 Erkeğin Askere Alınmasına Karar Verdi
Düşman saldırılarına direnebilmek için devrimci ordunun silahlı kuvvetlerini güçlendirmesi gerekiyordu. Konvansiyon'dan sorumlu Girondinler, Fransız ordusu için 300.000 asker daha toplamaya karar verdi. Tıpkı Lyon'da olduğu gibi, halk bu büyük askere alma hamlesine olumsuz tepki gösterdi. Vendée Savaşları da bu çerçevede gerçekleşmiştir.
- 10 Mart 1793: Devrim Mahkemesinin Kuruluşu
Devrim Mahkemesi, Konvansiyon tarafından iç tehlikeler ve karşı devrimle başa çıkmak için "olağanüstü bir ceza mahkemesi" olarak kurulmuştur. Cumhuriyet savcısı, soruşturma altındaki kişiler hakkında suçlama yapılıp yapılmayacağına karar veriyordu. Devrim Mahkemesi 31 Mayıs 1795'e kadar faaliyette kaldı.
- 31 Mayıs 1793: Girondinler Montagnardlar Tarafından Devrildi
Girondinlerin 31 Mayıs 1793'te Montagnardlar tarafından devrilmesi, Terör Dönemi'nin resmi başlangıcı oldu. Montagnardlar ve başkentli Baldırı Çıplaklar (Sans-culottes), Robespierre'in Konvansiyonu kuşatma ve Girondin temsilcilerinin yabancı işgaliyle başa çıkmadaki beceriksizlikleri nedeniyle istifalarını talep etme çağrısına yanıt verdi. Bu eylemin doğrudan bir sonucu olarak 25 Girondin milletvekilinin başı kesildi.
- 17 Eylül 1793: Konvansiyon "Şüpheliler Yasasını" Oyladı
Konvansiyon, Terör Dönemi'nin başlamasının arifesinde, 17 Eylül 1793'te "Şüpheliler Yasası "nı oyladı. Tüm "karşı devrimciler" bu yasa uyarınca tutuklanmaya ve kovuşturmaya tabi tutuldu. Robespierre'in idamından sonra, kendini tamamen Devrim'e adamamış olanları tehlikeye attığı için iptal edildi.
- 10 Ekim 1793: Louis de Saint-Just "Devrimci Hükümeti" ilan etti
Louis de Saint-Just 10 Ekim 1793'te hükümetin resmi bir barış bildirisi yayınlanana kadar devrimci rotasını sürdüreceğini açıkladı. Barış sağlanana kadar tüm bireyler için özgürlükler askıya alındı ve yeni bir devrim takvimi oluşturuldu.
- 14 Ekim 1793: Marie Antoinette Devrim Mahkemesi Önünde
Devrim Mahkemesi 14 Ekim 1793 tarihinde Marie Antoinette'in yargılanmasına başkanlık etti. Yönetimi sırasında, ahlaksız davranışları ve düzensiz harcama kalıplarının yanı sıra yabancı güçlerle planlama ve işbirliği yaptığı iddiasıyla eleştirildi.
- 16 Ekim 1793: Marie Antoinette Giyotinle İdam Edildi
Marie Antoinette'in Place de la Révolution'daki idamı, 16 Ekim 1793'te mahkum edildiği gün gerçekleşti. Duruşması sadece iki gün sürdü.
- 26 Ekim 1793: Couthon Lyon'un Yıkımına Başladı
Robespierre'in güvenilir müttefiki Georges Couthon, ayaklanmayı bastırmak ve ayaklanmanın başladığı mahalleleri yok etmek üzere Lyon'a gönderildi. Baskının koordinasyonu söz konusu olduğunda, Kamu Güvenliği Komitesi'nin bir üyesi olarak komuta Couthon'daydı. Ancak, Konvansiyon'un talimatını yerine getirmeyi başaramadı ve sonunda görevden alındı.
- 6 Kasım 1793: Philippe-Egalité Darağacında Öldü
Philippe-Egalité 1793 yılının sonlarında giyotinle idam edildi. Monarşiyi geri getirmek istemekle suçlanıyordu. Oysa Orleans Dükü, Louis XVI'nın ölümü için oy vermekten çekinmemiş tutkulu bir devrimciydi. 1792'de Louis-Philippe Joseph d'Orléans adını Philippe-Egalité olarak değiştirmişti. Nisan ayından itibaren Marsilya'da hapsedildi. Temmuz Monarşisi sırasında oğlu I. Louis-Philippe kral oldu.
- 10 Kasım 1793: Notre-Dame de Paris: Akıl Tapınağı
Yüce Varlık kültüne yer açmak için Notre-Dame de Paris bir Akıl Tapınağı'na dönüştürüldü. Deistler bu yeni dini Cumhuriyet ideallerini temsil etmesi için yarattılar. Konvansiyon uyarınca, bu yeni din Katolik inancının yerini alacaktı.
- 24 Kasım 1793: Devrimci Takvimin Yayımlanması
24 Kasım 1793'te devrim takvimi veya cumhuriyet takvimi olarak adlandırılan yeni bir takvim başlatıldı. Mevsimleri yansıtan isimlerle (brumiaire, floréal ve fructidor gibi) otuz günlük aylara ve 10 günlük haftalara sahiptir.
- 21 Ocak 1794: Turreau'nun Cehennem Askerleri Vendée'ye Saldırdı
Vendée ordusunun 21 Ocak 1794'te Savenay'da imha edilmesinin ardından, General Turreau komutasındaki kundaklama birlikleri 17 Mayıs 1794'e kadar faaliyet göstermiştir. Bu birlikler, halkı katlederek, tarımsal altyapıyı yok ederek ve hayvanları ele geçirerek Vendée Savaşları'ndan kalan son isyancı kalelerini de yok etme görevlerini yerine getirirken yerel halkı dehşete düşürdüler. Konvansiyon, Vendée'yi uzlaştırmak amacıyla bu "yakıp yıkma" yaklaşımında karar kıldı.
- 5 Nisan 1794: Danton ve Desmoulins İdam Sehpasında
Aralarında Georges Danton, Camille Desmoulins, Hérault de Séchelles ve Fabre d'Eglantine'in de bulunduğu yaklaşık on beş "hoşgörülü" kişi 2 Nisan 1794 tarihinde Devrim Mahkemesi tarafından yargılandı. Robespierre ile savaşırken Danton zimmetine para geçirmekle suçlandı. 5 Nisan 1794'te giyotinle idam edildiler.
- 7 Mayıs 1794: Yüce Varlık Kültü
Yüce Varlık kültü, deist Montagnardların sivil ve dini kutlamalar için bir araya geldiği bir dizi etkinliğe dayanıyordu. Robespierre bu kültü 7 Mayıs 1794'te, bir önceki sonbaharda Hebdo devrimcileri tarafından kurulan Akıl Kültü'ne karşı mücadele etmek için uygulamaya koydu.
- 10 Haziran 1794: Konvansiyon Terör Dönemi Kararı Aldı
Robespierre'den etkilenen Georges Couthon adlı bir avukat ve tüccar, 10 Haziran 1794'te 22 Prairial Yasasını hazırladı. Devrim Mahkemesi reformuyla birlikte bu yasa Fransa'daki Terör Dönemi yönetimini yepyeni bir seviyeye yükseltti. Amaç, savunmanın açılış konuşması ve suçlanan kişinin sorgulanması gibi bazı adımları ortadan kaldırarak süreci kolaylaştırmaktı. "Terör" böylece başlamış oldu.
- 28 Temmuz 1794: Terör Dönemi'nin Sonu ve Robespierre'in Ölümü
Haziran ayında kabul edilen 22 Prairial Yasası, insanların Robespierre'i desteklemekten vazgeçmesini sağlayan son şey oldu. Barras komutasındaki Konvansiyon birlikleri 28 Temmuz günü gece saat 2 civarında Hôtel'e yaklaştı. Muhtemelen kendi açtığı ateş sonucu çenesi kırılan Robespierre, destekçilerinin çoğuyla birlikte yakalandı. Ertesi gün, o ve yaklaşık yirmi Montagnard destekçisi, "Terörün Başmeleği" Saint-Just ve Couthon ile birlikte halka açık meydanda giyotinle idam edildi. Terör Dönemi sona erdi ve Konvansiyon daha ılımlı Thermidorian Reaksiyonu'nu (Thermidorian Konvansiyonu) kurdu. Jakoben Kulübü temelli kapatıldı.
Kaynaklar:
- Halsall, Paul (1997). "Maximilien Robespierre: On the Principles of Political Morality, February 1794". Fordham University.
- Marjorie Bloy. "The First Coalition 1793-1797." A Web of English History. https://plato.stanford.edu/archives/sum2014/entries/montesquieu/.
- Cléry, Jean-Baptiste; Henry Essex Edgeworth (1961) [1798]. Sidney Scott (ed.). Journal of the Terror. Cambridge: Cambridge University Press. OCLC 3153946.
- Hibbert, Christopher (1981). The Days of the French Revolution. New York: Quill-William Morrow. ISBN 978-0-688-16978-7.
