Savaş Çağı olarak da bilinen Sengoku Dönemi (Sengoku Jidai), Japon tarihinin en heyecanlı ve çalkantılı dönemiydi. Sayısız daimyo ya da feodal lord, ülkenin başkenti Kyoto'yu ele geçirmek için sürekli savaşıyordu. İşler nasıl bu hale geldi ve Japonya'nın birleşmesine doğru nasıl gelişti? O dönemde meydana gelen önemli olayların çoğu bu yazıda ele alınacaktır.
Konuyla ilgili yazılar:
- Japonya'nın üç birleştiricisi: Nobunaga, Hideyoshi ve Ieyasu
- Sengoku Dönemi: Japonya'da savaş, mutsuzluk ve birleşme çağı
Japonya'nın Birleşmesinden Önce: Onin Savaşı
Orta Çağdaki pek çok siyasi sorunda olduğu gibi, bu devrimin ilk kıvılcımı da bir veraset kriziydi. Japon Ashikaga şogunluğu iki yüzyıl boyunca hüküm sürdü. En son şogun olan Ashikaga Yoshimasa'nın herhangi bir meşru varisi yoktu. Manastırını terk etmeyi ve liderliği üstlenmeyi kabul eden bir keşiş olan kardeşi Yoshimi'yi aradı.
Yoşimasa çocuk sahibi olmakta zorlanıyordu ama 1465 yılında ilk oğlu Yoşihisa'yı doğdu. Bu elbette bir liderlik krizine yol açtı. Şogun Hosokawa Katsumoto'nun ikinci adamı ve şogunun yeni atadığı kardeşi/varisinin klanı bir taraftaydı. Karşı tarafta ise oğlu, oğlunun annesi ve kendi atadığı naip Hino Tomiko ve en güçlü destekçi klanlardan biri olan Yamana vardı.
Her iki tarafta da bir evin ateşe verilmesinin ardından (diğer meselelerin yanı sıra) iki ordu savaşa girdi ve savaş on yıldan fazla sürdü. Kyoto yanarken ve kan davalı aileler birbirlerini boğazlarken şogun şamisen (üç telli bir Japon çalgısı) çalıyordu. Japonya'daki tüm daimyo'lar şogun'un onları durdurmak için hiçbir şey yapamayacağını gördüler, bu yüzden bunu farklılıklarını zorla çözmek ve Kyoto'nun başkentinde statü için rekabet etmek için izin olarak kullandılar.
Büyük Klanlar
Onin Savaşı 1477'de nihayet sona erdiğinde, 1543'e kadar süren çatışmalara rağmen göreceli bir istikrar dönemi yaşandı. Birçok klanın gücü eninde sonunda yükselecek ve düşecektir. Japonya'da sosyal hareketliliğin en yüksek olduğu bu dönemde halktan kişiler daimyo pozisyonuna, daimyolar da köylü pozisyonuna yükselebilmekteydi. Japon tarihinde yüzlerce klan belgelenmiştir, ancak Takeda, Uesugi, Hojo, Oda, Imagawa, Mori ve Shimazu en etkili ve uzun ömürlü olanlar olarak öne çıkmaktadır.
Hojo ailesinin eski bir kolu hem İmparatorluk Sarayı'nda hem de şogunlukta görev yapmıştır. Edo'ya (bugünkü Tokyo) yakın Kanto bölgesinden geliyorlardı. Takeda ve Uesugi klanları arasındaki kan davası Japon tarihinde efsanevidir ve her iki aile de Japonya'nın ana adası olan Honshu'nun kuzeydoğusunu yönetmiştir. Mori'ler Honshu'nun batı yarısına hükmediyordu. Oda, Hojo'nun topraklarının batısında yaşarken, Shimazu adanın batı kıyılarını kontrol ediyordu.
Bunlar Japonya birleşmeden önce birkaç klan tarafından yönetilen zorlu bölgelerdi. Dönemin anarşisi göz önüne alındığında, bu sınırlar sürekli değişiyordu.
Tanegashima ve Avrupa Etkisinin Başlangıcı
Japonya ile başka hiçbir ülke arasında 1543 yılına kadar önemli bir diplomatik ya da ticari bağ yoktu. Ancak bu yıl, bir Portekiz gemisi Tanegashima'ya iltica etti. Gemide kibritçi silahları vardı. Bölgenin daimyosu Tanegashima Tokitaka üç tane satın aldı, birini kendine ayırdı ve silahın ateşleme mekanizmasını ve namlusunu kopyalaması için bir kılıç ustasını görevlendirdi. Bundan sonra Japonya hevesle bu silahları üretmeye ve edinmeye başladı.
1549 yılında Portekizli bir Cizvit misyoner olan Frances Xavier, yerel halkı Katolikliğe döndürmek için Japonya'ya geldi. Japonlar tanegashima'nın (kibritli silahlar) nasıl yapıldığını anlamış olsalar da, Portekiz dünyanın bu bölgesindeki ticari ağların çoğunu kontrol ettiğinden, farklı daimyoların barut elde etmek için ticarete yönelmeleri gerekiyordu. Daimyoların Katolikliğe geçmesi bu avantajlara erişimi daha basit ve ucuz hale getirdi.
Okehazama Muharebesi: Oda Nobunaga'nın Yükselişi
1560 yılında daimyo Imagawa Yoshimoto, sonunda Japonya'nın birleşmesine yol açacak bir hükümet darbesi başlatmak için bir fırsat olduğunu fark etti. Planı, ordusunu Tokaido otoyolu boyunca ilerletmekti. Bu yol, Oda Nobunaga'nın henüz yeni birleştirdiği Owari eyaletinden geçiyordu. Üç eyalete hükmeden Imagawa Owari'ye saldırdığında, bunu bir kasırganın gücüyle yapmayı planlıyordu. Matsudaira klanından destek alan ordusu yaklaşık 25.000 kişiden oluşuyordu.
Eyaletin dış kaleleri kısa sürede istila edildi. Oda ordusunun mevcudu 3.000'den azdı ama askeri tarihin bize öğrettiği bir şey varsa o da sayıca üstün olmanın her zaman bir artı olmadığıdır. Zenko-ji tapınağına yaklaştıklarında, Imagawa ve Matsudaira orduları sık ormanlarla kaplı dik ve dar bir vadiye sıkışmışlardı. Daha büyük bir kuvvet izlenimi yaratmak için stratejik yerlere sancaklar ve bayraklar yerleştirildi ve Nobunaga arkadan sürpriz bir saldırı başlatmak için bir yağmur fırtınası sırasında düşman ordusunu kuşattı.
Yoshimoto öldürüldü ve Imagawa'nın askerleri tümüyle şaşırmış ve yenilmişti. Imagawa'nın vasalları, özellikle de Matsudaira'lar, Nobunaga'nın sert yöntemlerini gördükten ve zayıf klanlarının paramparça olduğunu anladıktan sonra ona bağlılık yemini ettiler. Matsudaira klanından bir lord olan Takechiyo, adını Tokugawa Ieyasu olarak değiştirdi. Gelecekte bu kişi önemli bir rol üstlenecek.
Ikkō-ikki ve Honnō-ji olayı
İster Avrupa'da ister Japonya'da olsun, feodal bir toplumda yaşam zor ve bazen de acımasızdı. Köylülerin zorlu yaşamları nedeniyle açlık, hastalık ve yorgunluktan muzdarip olmaları nadir görülen bir durum değildi. Soyluların durumu halktan daha iyiydi, ancak efendileri onları savaşa çağırdığında korkunç bir şekilde ölüyorlardı. Köylülerin efendilerine karşı isyan ettiği durumlar da oldu. Böyle bir grup, sohei olarak bilinen şiddetle sadık savaşçı keşişler tarafından komuta edilen, samuray kontrolüne boyun eğmeyi reddeden Ikkō-ikki'ydi.
Nobunaga'nın alışılmadık stratejileri ve arkebüzlerle donanmış ashigaru birliklerini konuşlandırması, Okehazama'daki zaferinden sonraki son yirmi yıl boyunca ciddi bir muhalefet olmadan orta Japonya'yı ele geçirmesini sağladı. Nagashino'da 1575'te o kadar çok ölüm ve yıkım oldu ki Takeda ailesi bile hayatta kalamadı. Oda Nobunaga'nın Japonya'daki en önemli Budist tapınağı olan Enryaku-ji'ye saldırması, acımasız bir diktatör olarak ününü pekiştirdi. Japonya'nın birliğine karşı oluşturdukları tehlikeyi ortadan kaldırmak için tüm Ikkō-ikki'ler idam edildi.
Ne yazık ki Nobunaga dersine Machiavelli gibi çalışmamıştı: terör yayarken halk tarafından sevilmemekten kaçınmak çok önemlidir. Nobunaga'nın generallerinden biri olan Akechi Mitsuhide, bu suçlar nedeniyle efendisi tarafından ihanete uğradığını düşünen bir Budistti. Mitsuhide, Nobunaga'nın zorbalık ve aşağılamalarının düzenli bir hedefiydi. Generallerden biri olarak, Toyotomi Hideyoshi'ye Mori klanına karşı savaşlarında yardım etmek için batıya taşındı. Mitsuhide, Nobunaga'nın Honno-ji tapınağında saklandığını öğrenince, binayı ateşe vererek ve "Düşman Honno-ji'de" şeklinde bir açıklama yaparak durumdan faydalanmaya karar verdi. 21 Haziran 1582 akşamı Nobunaga ve en büyük oğlu kaçmayı başaramayınca seppuku yaptılar.
Hideyoshi'nin İntikamı ve Tethi
Toyotomi Hideyoshi, Nobunaga'nın en sadık generallerinden biriydi ve rütbeleri liyakat esasına göre yükseltilmişti. Nobunaga, Hideyoshi Takamatsu Kalesi'ni kuşattığı ve komşu bir nehrin yönünü değiştirerek kaleyi sular altında bırakmakla tehdit ettiği sırada ölmüştü. Efendisinin öldürüldüğünü öğrenince saldırı stratejisini değiştirmeye karar verdi. Buna göre kale muhafızının yanına giderek "Bunun için zamanım yok, ya bu kuşatmayı uzatır ve tüm halkınızı boğarsınız ya da bu kaleyi ve hayatınızı teslim edersiniz ve halkınız hayatta kalabilir" gibi bir şey söyledi.
Yönetici Shimizu Muneharu teslim oldu. Mori ve Toyotomi yanlıları birbirleriyle barıştılar ve sonunda bir ittifak kurdular. Yamazaki eyaletinde Mitsuhide'nin ordusuyla yeniden bir araya geldikten sonra Hideyoshi birliklerini hızla şehre doğru yürüttü. Hazırlıksız yakalandılar ve kolayca yenildiler. Nobunaga'nın ölümünün üzerinden sadece on üç gün geçmişti. Çoğu tarihi kayıt Mitsuhide'nin ülkeden ayrıldıktan sonra öfkeli çiftçiler tarafından öldürüldüğünü belirtmektedir.
Zaman geçtikçe Hideyoshi imparatorluğunu genişletmeye devam etti ve sonunda Tokugawa Ieyasu ile karşılaştı. Savaştan hemen önce yaptıkları görüşme sırasında, Ieyasu saldırmak için doğru zaman olmadığını fark etti. Onun yerine Ieyasu, Hideyoshi'nin askeri savaşlarından herhangi birine katılmaktan vazgeçme seçeneği ile Hideyoshi'nin vassalı oldu. Hideyoshi kısa sürede Japonya'nın geri kalanını kontrolü altına aldı. Date Masamune ve diğer büyük doğu daimyoları Japonya'nın nihai birleşmesi için çok önemliydi.
Kore Saldırısı
Adına "Kılıç Avı" denilen süreç sayesinde Japonya 1592'ye kadar nispeten barış içindeydi. Köylülerin ateşli silahları Hideyoshi'nin yönetimi altında alındı, böylece sadece samuraylar bunları taşımaya yasal olarak yetkili olacaktı. Gözünü batıya çevirdi: Japonya'nın tek bir bayrak altında birleşmesiyle Ming Çin'ine bir saldırı başlatabilirlerdi; ancak önce Kore'yi işgal etmeleri ve yarımadayı bir fırlatma rampası olarak kullanmaları gerekecekti.
Hideyoshi saldırıya bizzat öncülük etmedi. Batılı daimyoların çoğu Kore'ye gemiler dolusu adam gönderdi ama hazırlık eksikliği, kötü liderlik ve Koreli amiral Yi-sun Shin'in taktik becerisi nedeniyle başarısız olmaları kaçınılmazdı. Yüzlerce adam ve sayısız malzeme kaybettikten sonra Japonlar geri çekildi.
Hatırlayacağınız üzere Ieyasu'ya, efendisine katılmaya zorlanmadan önce onu reddetmesi için son bir şans verilmişti. Şimdi, kendi birliklerinin istenen sonucu elde etmiş olabileceği gerçeğine rağmen, bu iyiliğin yapılmasını isteme zamanıydı. Hem para hem de asker kaybına uğrayan batılı daimyoların çoğu bir zaferden sonra ödül almaya alışkındı; ancak Kore seferi, başlangıçtaki başarısına rağmen neredeyse tam bir başarısızlıktı.
Beş Naip
Toyotomi Hideyoshi 1598'de öldü. Varisi olan oğlu Hideyori, öldüğünde iktidarı devralmak ve Japonya'yı birleştirmeyi tamamlamak için çok gençti. Sengoku dönemini başlatan veraset sorununu önlemek için Hideyoshi, Hideyori reşit olana kadar ortaklaşa hüküm sürmeleri için en güçlü daimyolardan beşini belirlemişti. Daimyo'lar kendi aralarında düzeni sağlamak için seçilmişlerdi. Tokugawa Ieyasu bunlardan biriydi; o da hırslıydı ama sırasını beklemeye razıydı. İlişkileri ve ileri görüşlülüğü sayesinde diğer tüm doğu daimyolarından daha fazla otorite sahibi olmuştu.
Sekigahara: Son Muharebe
Ieyasu'nun düşmanları onun çok güçlenmesinden endişe ediyorlardı. Ishida Mitsunari liderliğindeki bir eyaletler koalisyonu, Ieyasu'nun batı eyaletlerinde artan muhalefeti organize ettiği şüphesiyle diğer naiplerden biri olan Uesugi Kagekatsu ile müzakere ederken bunu Ieyasu'nun krallığına karşı yürümek için bir kışkırtma olarak gördü. Batı Ordusu bu ülkeler grubuna verilen isimdi.
Ieyasu Doğu Ordusunu böldüğünde, iki ayrı orduya ayrılmıştı. Kyoto'ya ulaşmak için yarısı kuzeyden Nakasendo rotasını kullanacak, diğer yarısı ise kıyı boyunca Tokaido rotasını takip edecekti. Aynı zamanda Mitsunari, Fushimi Kalesi'ni ele geçirmeye çalıştığında başı belaya girdi. Torii Mototada önderliğindeki 2.000 savunmacı, 40.000 kişiye karşı 11 gün boyunca savaştıktan sonra bozguna uğrayıp katledilmişti.
Kuvvetler 21 Ekim 1600 sabahının erken saatlerinde, Gifu Kalesi'nden çok uzak olmayan Sekigahara alanında karşılaştı. Yakın zamanda yağan yağmur ve ardından gelen sis nedeniyle savaş alanı o kadar kafa karıştırıcı bir hal aldı ki, karşıt güçler fiziksel olarak birbirlerine çarparak dehşet içinde geri çekildiler. Savaşın ilk dört saatinde Batı Ordusu'nun 125.000 askerine karşılık Doğu Ordusu'nun 85.000 askeri vardı. Ancak Ieyasu'nun gizlice gönderdiği mesajlarla öğrendiği bazı Batı Ordusu komutanları firar edeceklerine söz vermişlerdi. Bu daimyolardan en dikkat çekeni Kobayakawa Hideaki'ydi. Yakındaki bir tepede, birliklerini Ieyasu'nun güney kanadına saldırmak üzere konumlandırmıştı. Muhtemelen son anda ihanet ettiler ve onun yerine Mitsunari'nin peşine düştüler. Batı kuvvetleri teslim oldu ve sonunda yenildiler.
Japonya'nın Birleşmesi ve Sonrası
Ortalık yatıştıktan sonra Ieyasu Japonya'nın tartışmasız hükümdarı oldu. Tokugawa şogunluğunun 250 yıllık yönetimi sırasında Japonya'nın dünyanın geri kalanıyla bağlantısı büyük ölçüde kesilmişti. Ambargonun kaldırılmasından hemen sonra Hollanda ve Portekizliler Nagasaki'de ticaret yapabildiler. Savaş, Osaka Kalesi'nin kısa bir süre kuşatılmasının ardından 1615 yılında sona erdi.
Öte yandan Batılılar, sonunda ayaklanıp şogunluğu devirecekleri Meiji dönemine kadar kayıplarının acısını çıkaracaklardı.