Bir zamanlar nadir görülen asırlık yaşlılar artık sıradan hale geldi. Gerçekten de, 1970'lerden bu yana sayıları her on yılda bir kabaca ikiye katlanarak dünya nüfusunun en hızlı büyüyen demografik grubunu oluşturuyorlar.
İnsanların ne kadar uzun yaşayabileceği ve uzun ve sağlıklı bir yaşamı neyin belirlediği, bildiğimiz kadarıyla uzun zamandır ilgi çekmektedir. Platon ve Aristoteles 2.300 yıl önce yaşlanma süreci hakkında tartışmış ve yazmışlardır.
Ancak olağanüstü uzun yaşamın ardındaki sırları anlama arayışı kolay değildir. Genetik yatkınlık ve yaşam tarzı faktörlerinin karmaşık etkileşimini ve bir kişinin yaşamı boyunca nasıl etkileşime girdiklerini çözmeyi içerir.
GeroScience'da yayınlanan son çalışma, 90 yaşından sonra yaşayan insanlarda kolesterol ve glikoz seviyeleri de dahil olmak üzere bazı ortak biyobelirteçleri ortaya çıkardı.
Nonagenarians ve centenarians, nasıl daha uzun yaşayacağımızı ve belki de nasıl daha sağlıklı yaşlanacağımızı anlamamıza yardımcı olabilecekleri için uzun zamandır bilim insanlarının yoğun ilgisini çekmektedir. Şimdiye kadar asırlıklarla ilgili çalışmalar genellikle küçük ölçekli olmuş ve örneğin bakım evlerinde yaşayan asırlıkların hariç tutulması gibi seçilmiş bir gruba odaklanmıştır.
Büyük Veri Kümesi
Araştırma, bugüne kadar olağanüstü uzun ömürlü insanlar ile daha kısa ömürlü akranları arasında yaşam boyunca ölçülen biyobelirteç profillerini karşılaştıran en büyük çalışmadır.
Bu çalışmada, 100 yaşından sonra yaşamaya devam eden kişiler ile daha kısa ömürlü akranlarının biyobelirteç profilleri karşılaştırılmış ve profiller ile asırlık olma şansı arasındaki bağlantı araştırılmıştır. Araştırma, 64-99 yaşları arasında sağlık değerlendirmesine tabi tutulan 44.000 İsveçlinin verilerini içeriyordu – bunlar Amoris kohortu olarak adlandırılan bir örneklemdi.
Bu katılımcılar daha sonra İsveç kayıt verileri üzerinden 35 yıla kadar takip edildi. Bu kişilerden 1.224'ü ya da %2,7'si 100 yaşına kadar yaşamıştır. Asırlıkların büyük çoğunluğu (%85) kadındı.
Enflamasyon, metabolizma, karaciğer ve böbrek fonksiyonlarının yanı sıra potansiyel yetersiz beslenme ve anemi ile ilgili on iki kan bazlı biyobelirteç dahil edilmiştir. Bunların hepsi daha önceki çalışmalarda yaşlanma veya ölümle ilişkilendirilmiştir.
Enflamasyonla ilgili biyobelirteç ürik asitti – vücutta belirli gıdaların sindiriminden kaynaklanan bir atık ürün.
Ayrıca toplam kolesterol ve glikoz gibi metabolik durum ve işlevle bağlantılı belirteçlere ve alanin aminotransferaz (Alat), aspartat aminotransferaz (Asat), albümin, gama-glutamil transferaz (GGT), alkalin fosfataz (Alp) ve laktat dehidrojenaz (LD) gibi karaciğer işleviyle ilgili olanlara da bakılmıştır.
Ayrıca böbrek fonksiyonuyla bağlantılı olan kreatinin ve anemiyle bağlantılı olan demir ve toplam demir bağlama kapasitesine (TIBC) de bakılmıştır. Son olarak, beslenme ile ilişkili bir biyobelirteç olan albümin de incelenmiştir.
Bulgular
Genel olarak, yüzüncü yaş gününe ulaşanların altmışlı yaşlarından itibaren daha düşük glikoz, kreatinin ve ürik asit seviyelerine sahip olma eğiliminde olduklarını bulduk. Medyan değerler çoğu biyobelirteç için asırlıklarla asırlık olmayanlar arasında önemli ölçüde farklılık göstermese de, asırlıkların nadiren aşırı yüksek veya düşük değerlere sahip olduğu görüldü.
Örneğin, asırlıkların çok azında yaşamlarının erken dönemlerinde 6,5'in üzerinde bir glikoz seviyesi ya da 125'in üzerinde bir kreatinin seviyesi vardı.
Biyobelirteçlerin çoğu için hem asırlık hem de asırlık olmayanlar klinik kılavuzlarda normal kabul edilen aralığın dışında değerlere sahipti. Bunun nedeni muhtemelen bu kılavuzların daha genç ve sağlıklı bir nüfusa göre belirlenmiş olmasıdır.
Hangi biyobelirteçlerin 100 yaşına ulaşma olasılığı ile bağlantılı olduğunu araştırırken, 12 biyobelirteçten ikisi (alat ve albümin) hariç hepsinin 100 yaşına ulaşma olasılığı ile bağlantılı olduğu görülmüştür. Bu durum yaş, cinsiyet ve hastalık yükü hesaba katıldıktan sonra bile geçerliydi.
Toplam kolesterol ve demir seviyeleri açısından beş gruptan en düşük olanlarında 100 yaşına ulaşma şansı, daha yüksek olanlara kıyasla daha düşüktü. Bu arada, daha yüksek glikoz, kreatinin, ürik asit ve karaciğer fonksiyon belirteçlerine sahip kişilerin de asırlık olma şansı azalmıştır.
Mutlak anlamda, bazı biyobelirteçler için farklar oldukça küçükken, diğerleri için farklar biraz daha büyüktü.
Örneğin ürik asit için mutlak fark yüzde 2,5 puandı. Bu da en düşük ürik asit seviyesine sahip gruptaki kişilerin 100 yaşına ulaşma şansının %4 olduğu, en yüksek ürik asit seviyesine sahip gruptakilerin ise sadece %1,5'inin 100 yaşına ulaşabildiği anlamına gelmektedir.
Keşfedilen farklar genel olarak oldukça küçük olsa da, metabolik sağlık, beslenme ve olağanüstü uzun ömürlülük arasında potansiyel bir bağlantı olduğunu düşündürmektedir.
Bununla birlikte çalışma, biyobelirteç değerlerinden hangi yaşam tarzı faktörlerinin veya genlerin sorumlu olduğuna dair herhangi bir sonuca varılmasına izin vermemektedir.
Bununla birlikte, beslenme ve alkol alımı gibi faktörlerin rol oynadığını düşünmek mantıklıdır. Yaşlandıkça böbrek ve karaciğer değerlerinizin yanı sıra glikoz ve ürik asit değerlerinizi takip etmek muhtemelen kötü bir fikir değildir.
Bununla birlikte, istisnai bir yaşa ulaşmada şans da muhtemelen bir noktada rol oynamaktadır. Ancak biyobelirteçlerdeki farklılıkların ölümden uzun süre önce gözlemlenebilmesi, genlerin ve yaşam tarzının da bir rol oynayabileceğini düşündürmektedir.